Μόνος απέναντι σε όλους. Οπαδοί και φίλοι τού γύρισαν τις πλάτες, άλλος κατηγορώντας τον ότι υπέκυψε και άλλος ότι δεν υπέκυψε αρκετά. Ολοι έχουν κάτι να του προσάψουν. Οι μεν ότι δεν υποστηρίζει τις ιδέες του, οι άλλοι ότι οι ιδέες του είναι επικίνδυνες και κακώς τις υποστήριξε οποτεδήποτε.
Ο ίδιος «ξέρει» ότι θα σώσει τον κόσμο και θα αλλάξει τον ρου της Ιστορίας. Κάτι ξέρει. Αμφιταλαντευόμενος ανάμεσα στη μελαγχολία και την οίηση, συνεχίζει να επηρεάζει όσους αποδέχονται την επιρροή του και όσους δεν θέλουν να την αποδεχτούν.
Οι φορείς της δύναμης και της συντήρησης τον πιέζουν να αποκηρύξει τα πιστεύω του. Η πίεση είναι αφόρητη και διαρκής, με το καλό και με το κακό, με υπονοούμενα ή με άμεσες απειλές. Εγώ έχω δίκιο, σκέφτεται εκείνος, όμως υποκύπτει στις πιέσεις γιατί, όπως εξηγεί με αφέλεια που αγγίζει την αλαζονεία, του αρέσει το καλό φαγητό.
Για να υπηρετήσει μέχρι το τέλος την ιδέα του για τον κόσμο, θυσιάζει το πιο πολύτιμο αγαθό: την όρασή του. Αυτό δεν κάνει λιγότερο προκλητικό το βλέμμα του, είτε το καρφώνει σε αυτούς που τον αμφισβητούν είτε σε εκείνους που τον φοβούνται. Ηρωας και αντιήρωας μαζί, μικροαπατεώνας και μεγάλος οραματιστής, βουτάει τα χέρια του στον βούρκο, αλλά δεν δέχεται τον έπαινο (ούτε και τον ψόγο) γι’ αυτό.
Ο λόγος για τον Γαλιλαίο Γαλιλέι, όπως τον παρουσιάζει ο Μπρεχτ στο πιο πολυδιαβασμένο ίσως έργο του «Ο βίος του Γαλιλαίου», που ανέβηκε εδώ και λίγες μέρες στο Εθνικό Θέατρο, σε σκηνοθεσία Β. Θεοδωρόπουλου.
Ο ίδιος ο Μπρεχτ αμφιταλαντευόταν ως προς τον ρόλο του Γαλιλαίου στην Ιστορία και ως προς την ακεραιότητα του ατόμου και του επιστήμονα, γι’ αυτό επανήλθε πολλές φορές στο αρχικό κείμενο και έδωσε στη δημοσιότητα επανεκδοχές του.
Η παράσταση στο Εθνικό εξισορροπεί τις διάφορες εκδοχές. Ταυτόχρονα, εξασφαλίζει την ισορροπία ανάμεσα στον χώρο που δίνεται στην κριτική σκέψη του θεατή και στην πρόθεση να μη μείνει ανεπηρέαστο το συναίσθημα.
Θα αφήσω σε πιο αρμόδιους να εξετάσουν τις θεατρικές αρετές της παράστασης και θα σταθώ στο κείμενο που ακούν οι θεατές.
Πρόκειται για τη διασκευή της Κοραλίας Σωτηριάδου, που με απλό, καθημερινό λόγο μιλάει για την κοσμολογία και τη φυσική, αναλύει τη βαρύτητα, αποδεικνύει μαθηματικές ανακολουθίες. Με αμεσότητα, χωρίς στόμφο, η μεταφράστρια ανατρέπει το γεωκεντρικό σύστημα του Πτολεμαίου και αναδεικνύει το πλανητικό σύστημα του Κοπέρνικου.
Ετσι, υπογραμμίζει κομψά το γεγονός ότι, πέρα από τη συνεισφορά του στη σύγχρονη επιστημονική σκέψη, ο Γαλιλαίος υποκίνησε και την αμφισβήτηση της αυθεντίας μέσω της γλώσσας. Εγραψε στην καθομιλουμένη, σε απλά ιταλικά, πράγμα αδιανόητο για την εποχή του, όταν όλα τα επιστημονικά έργα γράφονταν στα λατινικά, κρατώντας τον πολύ κόσμο μακριά από την επιστημονική γνώση.
Με τον ίδιο τρόπο η μετάφραση προβαίνει στην απόδοση του επιστημονικού λόγου, αλλά και του πολιτικού λόγου, της σύγκρουσης με την Ιερά Εξέταση όσο και των συγκρούσεων που στο πρωτότυπο παρέπεμπαν στη μεσοπολεμική και αργότερα στη μεταπολεμική πραγματικότητα, με μεγάλη σαφήνεια, έτσι ώστε κανένας θεατής να μη μείνει έξω από όσα διαδραματίζονται στη σκηνή.
Το ίδιο λιτός είναι ο λόγος που αποδίδει τις σχέσεις, τα συναισθήματα, τα όνειρα, τις απογοητεύσεις, χωρίς εξάρσεις και περιττή φόρτιση, με ελάχιστα επίθετα.
Ακόμα περισσότερο, στη μετάφραση επικαιροποιείται το ερώτημα τι οφείλει η επιστήμη να κάνει για τον άνθρωπο, δηλαδή ποια είναι η υποχρέωση των διανοούμενων προς τον πολύ κόσμο και ενάντια στην εξουσία, και συγχωνεύεται με την επίγνωση της δικής μας καθημερινότητας.
Λέξεις της επικαιρότητας, όπως βούρκος, ανυπακοή, διεισδύουν διακριτικά στο κείμενο, μεταφέροντας τα ερωτήματά του στην Ελλάδα του 2015 και χαρίζοντάς του, τελικά, το άρωμα ενός μανιφέστου.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας