Από τα πρώτα μαθήματα σκηνοθεσίας, τονίζω στους φοιτητές μου πόσο σημαντική είναι για μια ταινία η απάντηση στο ερώτημα «ποιος βλέπει;». Εννοώ δηλαδή την οπτική της ταινίας (point of view): μέσα κυρίως από ποιο από τα πρόσωπα παρακολουθούμε την ιστορία. Αυτή η επιλογή είναι καταλυτική για τη σκηνοθεσία της ταινίας.
Κάπου ανάμεσα στο ψυχολογικό και το κοινωνικό δράμα, η «Εφηβεία» ανήκει ακριβώς σε είδη που κατεξοχήν απαιτούν μια τέτοια βασική επιλογή. Πρόκειται για μίνι σειρά μόλις τεσσάρων ωριαίων επεισοδίων. Η ιστορία είναι γνωστή σε όλους, δεν θα αναφερθώ σ’ αυτήν. Αυτό που εκπλήσσει είναι η απόφαση του σκηνοθέτη να γυρίσει τα τέσσερα επεισόδια με τέσσερα αντίστοιχα μονοπλάνα, αλλάζοντας οπτικές και χωρίς να επιλέγει κάποια ως βασική.
Ετσι η «Εφηβεία» αρέσκεται να περιδιαβαίνει χώρους και να αποκαλύπτει πρόσωπα (αστυνομικούς, καθηγητές, φίλους του νεαρού δολοφόνου, την κλινική ψυχολόγο, τον πατέρα, τη μητέρα και την αδελφή του) σπαταλώντας χρόνο μέσα σε συνεχή εσωτερικά και εξωτερικά πήγαινε-έλα. Ο,τι βλέπουμε οφείλει να υποταχθεί στη δεσμευτική επιταγή του μονοπλάνου και όχι στην ελεύθερη επιλογή. Είναι κάτι σαν στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί με κάθε τρόπο (γιατί άραγε;), έστω κι αν αγκυλώνει τα πρόσωπα των εξαιρετικών ηθοποιών και τους απαγορεύει να κοιταχτούν το ένα με το άλλο στα μάτια. Τα αιχμαλωτίζει μέσα σε κύκλους και διαδρομές αντί να τα προσεγγίζει με κοντινά αντίστοιχα πλάνα, με κατ, με επιλογές που ορίζει η αλήθεια της κάθε στιγμής.
Αυτοί που ενθουσιάστηκαν με τα μονοπλάνα αλλά περίμεναν κάτι πιο ουσιαστικό από το περιεχόμενο, να ξέρουν ότι η σειρά είναι απόλυτα συνεπής στη σχέση μορφής και περιεχομένου. Είναι ακριβώς εξαιτίας των μονοπλάνων και των επακόλουθων σκηνοθετικών δεσμεύσεων που η σειρά δίνει αυτή την ανολοκλήρωτη αίσθηση.
Θυμάμαι τα «Γλυκά δεκάξι» του Κεν Λόουτς. Με παρόμοια θέματα βίαιης ενηλικίωσης, φωτίζει μέσα από το πρόσωπο του νεαρού πρωταγωνιστή του όλα τα άλλα πρόσωπα, αποκαλύπτει τον περίγυρο, τον μικρότερο και τον μεγαλύτερο, κάνει το ατομικό συλλογικό και το τοπικό παγκόσμιο, όπως κάνει η αληθινή τέχνη. Μπορεί και το κάνει γιατί κάθε στιγμή είναι ελεύθερος στις σκηνοθετικές επιλογές του και όχι δέσμιος κάποιας προαποφασισμένης ισοπεδωτικής λογικής.
Η «Εφηβεία» θα μπορούσε να είναι ιδανική για μια τηλεοπτική ταινία-συζήτηση, όπου συνήθως λέγονται τα πάντα χωρίς στο τέλος να βγαίνει κάποιο συμπέρασμα. Κι αν ο πατέρας του Τζέιμι κλαίει και οδύρεται στις συγκινητικές στιγμές του τέλους ζητώντας συγνώμη από τον γιο του, πόσο ένοχος είναι άραγε, όταν ο υπόλοιπος κόσμος έχει μείνει εν τω μεταξύ στο σκοτάδι; Απλά είναι το εξιλαστήριο θύμα που σηκώνει στους ώμους του τις ενοχές και τις αμαρτίες μιας ολόκληρης κοινωνίας, μιας ολόκληρης χώρας, ενός διεφθαρμένου, απάνθρωπου συστήματος – που αυτό παραμένει μόνιμα απόν, προστατευμένο από την επιδειξιομανή αεικίνητη κάμερα.
*Σκηνοθέτης, διευθυντής Film Studies BA MA New York College, Athens, University of Greenwich, UK
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας