Μονοπάτια του Μοριά

«Αυτό θα διαβάσεις;! Είναι τεράστιο, δεν θα προλάβεις μέσα σε μια βδομάδα διακοπών…». Γέλασα. «Αν δεν προλάβω, δεν πειράζει. Exω ολόκληρο καλοκαίρι μπροστά μου», απάντησα κι έβαλα το βιβλίο στον σάκο. Καιρό το περίμενα, καιρό με περίμενε κι αυτό στο ράφι. Πότε δεν υπήρχε χρόνος - πότε είχα αγοράσει κάτι άλλο που του ’κλεβε τη σειρά, πότε... Τώρα, όμως, είχα την ευκαιρία να συνδυάσω την ανάγνωση ενός ιστορικού μυθιστορήματος με τη φυσική παρουσία μου στα χώματα όπου διαδραματιζόταν.

Οταν πρωτάκουσα γι’ αυτό πρέπει ακόμη να βρισκόμουν στην Α΄ ή Β΄ Γυμνασίου, τότε που έψαχνα μετά μανίας να διαβάσω μεσαιωνικά αναγνώσματα, από τον «Ρομπέν των δασών» και τον «Ιβανόη» ώς τον «Ερωτόκριτο» και την «Ερωφίλη» και ό,τι άλλο βάζει ο νους. Ηθελα να δώσω σχήμα και χρώμα στην εποχή, πηγαίνοντας πέρα από τα κουραστικά γενεαλογικά δέντρα και τα παράξενα ονόματα που τόσο με ταλαιπωρούσαν. «Η πριγκιπέσα Ιζαμπώ» του Αγγελου Τερζάκη ήταν απωθημένο, δεν την είχα βρει τότε –το βιβλίο ήταν εξαντλημένο πολλά χρόνια. Εκείνο το καλοκαίρι, όμως, όλα ταίριαξαν ιδανικά: διακοπές στη Μεσσηνία, επισκέψεις στα κάστρα της Πύλου, της Μεθώνης και της Κορώνης, στην Καλαμάτα.

Ξεκίνησα να διαβάζω από την πρώτη μέρα, μετά το πρώτο μπάνιο στη Φοινικούντα και ενώ σχεδιάζαμε τις εκδρομές μας, ώστε να προλάβουμε να δούμε όσο περισσότερα γινόταν στις μόλις 6 ημέρες που είχαμε. Από την πρώτη παράγραφο του κειμένου, ένα ταξίδι στον χώρο και τον χρόνο του Μοριά άρχισε – όχι μέσω των εθνικών δρόμων που είχα διατρέξει για να βρεθώ εκεί, στη γραφική γωνιά της Μεσσηνίας, αλλά από «τις σκυθρωπές κλεισούρες και τις λαγκαδιές» που ανάσαιναν θυμάρι και οδηγούσαν στα όρη και τους κάμπους της Πελοποννήσου.

Πήρα τα μονοπάτια που ακολούθησε με το φαρί του ο Νικηφόρος Σγουρός ώσπου να φτάσει στη Μάνη. Στην αρχή ως επαίτης της κληρονομιάς και του ονόματός του, ερωτευμένος με την κληρονόμο του Μοριά Ισαβέλα των Βιλεαρδουίνων (1260/63-1312, κόρη του Γουλιέλμου Β’ Βιλεαρδουίνου και της Αννας Κομνηνής-Αγγελίνας). Στη συνέχεια πολέμησε, απειλούμενος από κινδύνους και δολοπλοκίες, για την επανάκτηση της περιοχής από τους Παλαιολόγους. Αργότερα, συνειδητοποιώντας την αξία της ελευθερίας, τον είδα να εμπνέει και να μετέχει στην εξέγερση των Ελλήνων και των Σλάβων χωρικών ενάντια στους Φράγκους και να καταλαμβάνει μαζί τους το κάστρο της Καλαμάτας (1293).

Σαν σε καλογυρισμένη κινηματογραφική ταινία, μπροστά από τα μάτια μου πέρασαν όλα: ο αγώνας των χωρικών για επιβίωση, οι γάμοι συμφέροντος των ισχυρών και οι πολιτικές δολοπλοκίες τους, μια πρώτη αχτίδα εθνικής συνείδησης, αλλά και η συνύπαρξη μεταξύ διαφορετικών λαών που συμβιώνουν και αγωνίζονται απέναντι στον ίδιο καταπιεστή. Και ταυτόχρονα, τα φράγκικα καστέλια με τους γενναίους ήρωες, οι παραδομένες στις συνθήκες πριγκιπέσες, που υπομένουν τη μοίρα τους καθισμένες «στο κουβούκλι» να αγναντεύουν πέρα τη θάλασσα και να οσμίζονται «αφαιρεμένα την ανάσα του βασιλικού». Και μέσα σ’ όλα αυτά, η ομορφιά του τόπου, τα ελαιόδεντρα και οι πορτοκαλιές, η γη του Μοριά, τριγυρισμένη από τη θάλασσα, κάπου τραχιά, γεμάτη πέτρα, και κάπου «μια χώρα ήμερη, με γη αφράτη και παχιά, σάρκα όλο χυμό, που στέκεται παραδομένη ολοχρονίς, ατάραχα, στη μυστική κυοφορία».

Το βιβλίο το ρούφηξα σαν δροσερό μυρωδάτο κρασί. Κι όταν πάτησα στο θαλασσοδαρμένο μπούρτζι, στο κάστρο της Μεθώνης, και την ησυχία του μεσημεριού τη ράγιζαν μόνο τα κύματα, ένιωσα να βυθίζομαι στην Ιστορία. Τι κι αν ο Νικηφόρος Σγουρός δεν υπήρξε ποτέ, παρά μόνο ως δημιούργημα της φαντασίας του Τερζάκη. Εγινε η αφορμή να μάθω πέντε πράγματα παραπάνω για ένα κομμάτι από την Ιστορία της Ελλάδας που μόνο αδρά γνώριζα. Και ποιος ξέρει, ίσως να έχω πια βαδίσει κι εγώ -μαζί με τους υπόλοιπους τουρίστες- εκεί που κάποτε περπατούσε η Ματθίλδη, η μονοκόρη της Ιζαμπώς και του Φλωρέντιου του Αινώ. Ποιος ξέρει.