Για τον Αιμίλιο

Φτάσαμε Παρασκευή σούρουπο, 30 Απριλίου 1999, στο Βελιγράδι. Από τον Προμαχώνα μέσω Βουλγαρίας διασχίσαμε τη Σερβία περνώντας από ιστορικές πόλεις, από βουνά και γέφυρες. Γέφυρες που είχαν ήδη υποστεί ζημιές και είχαν γίνει τα σύμβολα εκείνου του πολέμου. Ευτυχώς είχε φτάσει πριν από εμάς ο αιδεσιμότατος Τζάκσον επιδιώκοντας την απελευθέρωση τριών Αμερικανών στρατιωτών. Ετσι σταμάτησαν για τρεις μέρες οι καθημερινοί βομβαρδισμοί. Ημασταν δύο πούλμαν με λίγους φοιτητές και ακόμα λιγότερους καθηγητές, αλλά με τραγουδίστριες, την Πέννυ, την Τάνια, και άλλους φίλους. Ο Αιμίλιος στήριξε το ταξίδι από την πρώτη στιγμή.

Τα δύο πούλμαν μετέφεραν, επίσης, φάρμακα και άλλο υγειονομικό υλικό που μας τα είχαν εξασφαλίσει η Κατερίνα και ο Μιχάλης. Η Μίλιτσα είχε βοηθήσει να βρούμε στο Βελιγράδι την Ιρίνα, που ως πανεπιστημιακός είχε αναλάβει να ανοίξει το Πανεπιστήμιο την Πρωτομαγιά για να τιμήσουμε τον άνισο αγώνα των Σέρβων (και όχι του Μιλόσεβιτς) ενάντια στους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ, χωρίς έγκριση από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Στους δρόμους βλέπαμε γκρεμισμένα κτίρια που κάπνιζαν ακόμα, ανάμεσά τους αυτό της τηλεόρασης. Τα υπολείμματα του Στελθ, του «αόρατου βομβαρδιστικού», λάφυρου της αντίστασής τους στην εισβολή, τα είδαμε την επόμενη μέρα. Μας πήγαν εκεί οι φίλοι που μας υποδέχτηκαν στο Βελιγράδι.

Οπως μάθαμε αργότερα, το Στελθ ήταν η αιτία για να βομβαρδιστεί λίγες μέρες μετά η κινεζική πρεσβεία, γιατί οι Κινέζοι είχαν συλλέξει κάποια απομεινάρια του για να τα μελετήσουν. Ο κ. Κλίντον είχε πει τότε ότι έγινε κατά λάθος, άλλη μία «παράπλευρη απώλεια», όπως ονομάζονται έκτοτε κάποια από τα εγκλήματα πολέμου. Στο σινεμά είδα χρόνια μετά παιδιά να παίζουν με όπλα του πολέμου εκείνου, χωρίς να γνωρίζουν ότι ορατά και αόρατα κατάλοιπα της επιχείρησης «Ελεήμων Αγγελος» (οι Αμερικανοί την είχαν πει «Ευγενές Αμόνι» –υποθέτω «σφυρηλάτησης» των πολιτισμών) ήταν ραδιενεργά, με άμεσες συνέπειες στην αύξηση κρουσμάτων λευχαιμίας.

Λίγο πριν επιβιβαστούμε για την επιστροφή στην Ελλάδα πληροφορηθήκαμε ότι το πούλμαν που είχε ξεκινήσει πριν από μας είχε βομβαρδιστεί. Παρ’ όλα αυτά ξεκινήσαμε. Στον δρόμο ο Αιμίλιος Ζαχαρέας στάθμισε με τη χαρακτηριστική ψυχραιμία του την κατάσταση: «Στοιχηματίζω ότι θα βομβαρδίσουν κι εμάς», είπε. Επεσαν τα στοιχήματα και αυτός δέχτηκε, αν έχανε, να προσφέρει στους επιβαίνοντες ένα κινέζικο δείπνο. Εκείνος ατάραχος και εμείς με την ψυχή στο στόμα φτάσαμε στα βουλγαρικά σύνορα. Μετά το τέλος του πολέμου, έφτασε στο σπίτι μας ένα εντυπωσιακό τηγάνι γουόκ, όπου μαγειρεύτηκε ένα αξιοπρεπέστατο κινέζικο που το τίμησαν μαζί του οι συνταξιδιώτες μας.

Η Ελλάδα έχασε την περασμένη εβδομάδα τον Αιμίλιο, που έφυγε για το τελευταίο του ταξίδι. Ηταν ένας άνθρωπος σπάνιος, πολύτιμος για τη σκέψη, τις πράξεις και τον βαθύ πολιτισμό του.