Ναι ή όχι στο δημοψήφισμα

Η πρώτη αντίδραση μετά την ανακοίνωση ότι θα γίνει δημοψήφισμα θα ήταν αστεία αν δεν ήταν τόσο πολύ αποκαρδιωτική. Θυμός, αποδοκιμασία, επειδή η κυβέρνηση «πέταξε το μπαλάκι στον λαό». «Και πού να ξέρει ο λαός;», ήταν το κεντρικό ερώτημα της πρώτης ομοβροντίας αντιδράσεων για το δημοψήφισμα. Και με τι κριτήριο θα αποφασίσει; Αντιδράσεις σ’ αυτόν τον τόνο, που σήμαιναν πάνω-κάτω «τι καταλαβαίνει ο λαός και θα μας πει αυτός τι να κάνουμε;», ξεστομίζονταν από πολιτικούς που μόλις πριν από πέντε μήνες είχαν στραφεί στον ίδιο αυτόν λαό και ζητούσαν την ψήφο του. Τότε τον θεωρούσαν ικανό να κρίνει και τώρα όχι;

Το επιχείρημα ήταν ότι ο λαός εξέλεξε κυβέρνηση για να παίρνει τις αποφάσεις για όλα τα θέματα που τον αφορούν. Στις αναλύσεις που ακολούθησαν, μάθαμε ούτε λίγο ούτε πολύ πως οι κυβερνήσεις μπορούν να αποφασίζουν κατά την κρίση τους, ενώ ο λαός δεν έχει καμιά δουλειά να παρεμβαίνει στις αποφάσεις αυτές. Θυμηθήκαμε ότι κάθε φορά που ο λαός αποφάσιζε να παρέμβει, με μαζικές διαδηλώσεις, για παράδειγμα, οι κυβερνήσεις τον έπνιγαν στα δακρυγόνα, για να μην ακούγεται η φωνή του.

Σε χώρες που έμαθαν από μας τη δημοκρατία, το δημοψήφισμα είναι το κατ’ εξοχήν εργαλείο για να ρωτιέται ο λαός για κρίσιμα ή ακόμα και για λιγότερο κρίσιμα ζητήματα. Εκεί, η άποψη του λαού είναι σεβαστή και δεν ακυρώνει την κυβέρνηση. Εμείς εδώ έχουμε μάθει ότι ο λαός πρέπει να βρίσκεται σε διαρκή χειμερία νάρκη, από την οποία θα ξυπνάει κάθε τέσσερα χρόνια για να εκλέγει τους κυβερνήτες του, που μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν και να δηλώνουν ότι θα δεχτούν να κριθούν στο τέλος της τετραετίας.

Η κυβέρνηση ζήτησε δημοψήφισμα επειδή θεώρησε –καλώς ή κακώς, αδιάφορο- ότι αυτά που ζητούσαν οι εταίροι μας στη διαπραγμάτευση ξεπερνούσαν την εντολή που της είχε δώσει ο ελληνικός λαός με τις εκλογές. Το να αποφασίσει ο κόσμος ψηφίζοντας τι θέλει και τι δεν θέλει για τη χώρα του, τα παιδιά του, το μέλλον του, τον ίδιο του τον εαυτό θα έπρεπε να είναι το αυτονόητο. Συμπολιτευόμενοι και αντιπολιτευόμενοι θα έπρεπε να απαιτούν το δημοψήφισμα, αντί να το θεωρούν τελευταίο τους όπλο ή αποτρόπαια εξέλιξη. Και ο λαός αυτός που καλείται να αποφασίσει για την τύχη του θα έπρεπε να θεωρείται ο μόνος αρμόδιος για να αποφασίσει – κι όχι ως ένας άχρηστος, ανίκανος, αδαής λαός που δεν έχει τα γνωστικά εφόδια και τα πολιτικά κριτήρια για να πάρει την απόφαση.

Το Σύνταγμα προβλέπει το δημοψήφισμα όχι επειδή φοβάται ότι οι εκλεγμένες κυβερνήσεις δεν θα τα κατάφερναν μόνες τους, αλλά επειδή κρίνει ότι ο λαός είναι κυρίαρχος. Γι’ αυτό προβλέπει αναλυτικά πώς και με ποιον τρόπο θα του δίνεται άμεσα ο λόγος. Το δημοψήφισμα δεν είναι τέρας. Είναι μια διαδικασία άμεσης δημοκρατίας, έγκυρη και καθολική, σαν το Σύνταγμα να μας κλείνει το μάτι θυμίζοντάς μας ότι όλα όσα κάνουν οι αντιπρόσωποί μας στην κυβέρνηση και στη Βουλή, τα κάνουν στο όνομά μας. Τίποτε δεν θα ήταν όλοι αυτοί αν εμείς δεν τους ντύναμε με την εξουσία τους, που είναι στη δική μας υπηρεσία.

Ξέροντάς τα όλα αυτά, μετά την πρώτη παγωμάρα, μπήκαμε με τα μπούνια στο παιχνίδι. Χωριστήκαμε σε Πράσινους και Βένετους, σε Ολυμπιακό και Παναθηναϊκό, σε Βερλάν και Λονζενβέρν, σε Κάπτεν Αμέρικα και Αϊρονμαν. Η αντιπαράθεση γίνεται με συνθήματα που «κατεβάζουμε» από το Διαδίκτυο ή αντιγράφουμε από τα δελτία ειδήσεων. Κοιταζόμαστε με δυσπιστία, μερικές φορές και με μίσος. Δίνουμε έτσι κι άλλα επιχειρήματα σε όσους θεωρούν τον λαό ανώριμο να πάρει σοβαρές αποφάσεις, κι έτσι μας υποκινούν με τον φόβο ή την απόγνωση.