Στο τέλος της διαδρομής

Εκατόν σαράντα πέντε χρόνια φυλακή έφαγε ο 21χρονος Σύρος που καταδικάστηκε ως κυβερνήτης της βάρκας που βούλιαξε πέρσι στο Φαρμακονήσι πνίγοντας δώδεκα άτομα. Και πεντακόσιες χιλιάδες ευρώ πρόστιμο, που φυσικά δεν θα πληρώσει ποτέ – πού να βρει πεντακόσιες χιλιάδες; Θα έλεγε κανείς, καλά να τα πάθει. Πρέπει να τιμωρηθεί γιατί δεν μπορεί να αναλαμβάνει την ευθύνη να μεταφέρει (παράνομα) τόσους ανθρώπους – ανάμεσά τους και πολλά παιδιά. Δεν μπορεί να συμμετέχει σε ένα κύκλωμα λαθρεμπορίας ανθρώπων – και μάλιστα συμπατριωτών του, που θέλησαν να φύγουν από την εμπόλεμη πατρίδα τους. Και μακριά από μας η ιδέα να κρίνουμε την απόφαση του δικαστηρίου, πολύ περισσότερο μάλιστα που οι παράγοντες της δίκης μελέτησαν λεπτομερώς τους φακέλους, ενώ εμείς ξέρουμε μόνο όσα γράφτηκαν και γράφονται στις εφημερίδες.

Ομως ακριβώς αυτά που γράφονται στις εφημερίδες μάς γεννούν τόσα ερωτήματα, που, απ’ ό,τι φαίνεται, δεν απαντήθηκαν στη δίκη. Γιατί οι επιβάτες της μοιραίας βάρκας καταθέτουν ότι δεν έφταιγε για τον χαμό ο 21χρονος κυβερνήτης της; Γιατί αυτοί οι ίδιοι, χαροκαμένοι οι περισσότεροι, έχοντας δει τον Χάρο με τα μάτια τους όλοι, δεν στάθηκαν απέναντι στον νεαρό, κατηγορώντας τον, ζητώντας εκδίκηση, παίρνοντας πίσω το αίμα τους; Η μεγαλοψυχία, η ικανότητά τους να συγχωρήσουν, η ιδέα τους ότι ο νεαρός θα τιμωρηθεί στον ουρανό, πώς στάθηκαν αρκετές για να ξεπεράσουν την αδικία που υπέστησαν αλλά και την περί δικαίου συνείδησή τους; Θα έλεγε κανείς πως κάτι άλλο ξέρουν αυτοί οι διασωθέντες για να μαρτυρούν υπέρ και όχι κατά του νεαρού που κυβερνούσε τη βάρκα τους.

Αυτό το κάτι άλλο το ξέρουμε όλοι μας. Δικαστές και απλοί πολίτες μαθαίνουμε καθημερινά για σκάφη που ανατράπηκαν και για πρόσφυγες που πνίγηκαν. Οι εφημερίδες, οι ιταλικές κυρίως, συναγωνίζονται η μια την άλλη σε ευρηματικότητα αναζητώντας τον τίτλο που θα στεγάσει για μία ακόμα φορά την τραγική είδηση: τόσοι πνιγμένοι, τόσοι αγνοούμενοι. Ομως η ευρηματικότητα δεν είναι ικανή να στεγάσει τη φρίκη. Δεν έχουν αριθμό οι άνθρωποι που πνίγονται κάθε τόσο στη Μεσόγειο, δεν έχουν αριθμό οι άνθρωποι που χάνονται στα κύματα και που πιθανότατα δεν θα ξαναβρεθούν ποτέ. Αλλωστε δεν έχουν αριθμό ούτε αυτοί που σώζονται από τη θάλασσα για να καταλήξουν σε άθλια στρατόπεδα στις ακτές της Ευρώπης, χωρίς όνομα και ταυτότητα, με άδηλο παρόν και ακόμη πιο άδηλο μέλλον. Αναρίθμητοι και εκείνοι που ξεφεύγουν από τη «σωτηρία» των Αρχών και ελεύθεροι καταφεύγουν στις πόλεις, όπου θα ζήσουν μια λαθραία ζωή στο ημίφως, δουλεύοντας, αν είναι τυχεροί, ίσα ίσα για να επιβιώσουν σε απάνθρωπες συνθήκες. Θύματα όλοι αυτοί του 21χρονου Σύρου που καταδικάστηκε; Υπάρχουν πολλές αμφιβολίες γι’ αυτό.

Οι αμφιβολίες αυτές θέτουν επιτακτικά την ανάγκη να συζητηθεί σε όλη την Ευρώπη το ζήτημα των ανθρώπων που, διωγμένοι από τις πατρίδες τους λόγω του πολέμου, της φτώχειας ή των θρησκευτικών προκαταλήψεων, ξοδεύουν ό,τι έχουν και δεν έχουν επιχειρώντας ένα ταξίδι δύσκολο, με αμφίβολη έκβαση. Οικογένειες ολόκληρες ξεκινούν με άγνωστο προορισμό, χωρίς να ξέρουν τι τους περιμένει στο τέλος της διαδρομής, ούτε καν αν θα φτάσουν ποτέ στο τέλος. Το αντίτιμο για το ταξίδι αυτό είναι τόσο μεγάλο ώστε το κύκλωμα της λαθραίας μετακίνησης, που δεν σκοπεύει να παραιτηθεί από το κέρδος, δεν διστάζει ούτε μπροστά στις απαγορεύσεις ούτε μπροστά στο ξόδεμα των δικών του ανθρώπων, των τελευταίων τροχών της αμάξης του. Θύμα του, και ασφαλώς όχι επικεφαλής του, είναι ο νεαρός καταδικασμένος. Θύματα και όλοι εμείς όταν ανακουφίζουμε τη συνείδησή μας με τη βαριά καταδίκη, που δεν πρόκειται φυσικά να ανακόψει το κύμα των μεταναστών, το ανθρωποκυνηγητό από τις ευρωπαϊκές αρχές και τον καθημερινό χαμό άγνωστου αριθμού ανθρώπων.