Mόδα και μηχανή

Στο βιβλίο του «Αναστοχασμοί και σχόλια» (ακόμη ένα θαυμάσιο βιβλίο από τις εκδόσεις «Στιγμή»), ο Σπύρος Τσακνιάς παραθέτει ένα απόσπασμα του Νίτσε, το εξής: «Το πρόβλημα είναι να γίνει ο άνθρωπος όσο το δυνατόν πιο χρησιμοποιήσιμος και να μοιάσει, όσο γίνεται, στη μηχανή, που δεν πέφτει ποτέ έξω: γι’ αυτό πρέπει να τον οπλίσουμε με τις αρετές της μηχανής, πρέπει να τον μάθουμε να υποφέρει την ανία, να δώσουμε στην ανία μιαν ανώτερη γοητεία... Τα ευχάριστα συναισθήματα πρέπει να τα υποβιβάσουμε σ’ ένα χαμηλότερο επίπεδο... Η μηχανική μορφή της ύπαρξης, θεωρημένη σαν ευγενέστερη, υψηλότερη, πρέπει να αυτολατρεύεται».

Ο συγγραφέας το θεωρεί τόσο πυκνό και διεισδυτικό, που δεν θα το άλλαζε με δέκα συγγράμματα. Και σχολιάζει: «Θα έσφαλλε κανείς σφάλμα μέγα εάν έσπευδε να απoδώσει τoύτες τις σκέψεις του Νίτσε σε επίδραση του Μαρξ, τον οποίο ο Νίτσε αγνοούσε. Από την άλλη, αποτελούν συμπυκνωμένη μορφή -και λαμπρό δείγμα- αντικαπιταλιστικής κριτικής που ασκήθηκε από πολλούς συγγραφείς του δέκατου ένατου αιώνα, κάθε άλλο παρά υπόπτους σοσιαλιστικής μεροληψίας...».

Τη μηχανική μορφή της ύπαρξης προσπαθούν να επιτύχουν οι γενναίοι του Βορρά, οι ρυθμιστές της συμπεριφοράς και της σκέψης μας, το Χόλιγουντ και η μόδα. Σ’ αυτό αντιστέκονται οι της κυβέρνησης, λανσάροντας ένα νέο στιλ ένδυσης. Αυτό χαλάει τη σούπα, ελλοχεύουν όμως κίνδυνοι. Ο καπιταλισμός, που όλα τα χωνεύει και όλα τα αλέθει (εκτός ίσως από τις λαϊκές εξεγέρσεις), εύκολα μπορεί να σφετεριστεί το νέο στιλ, να του αφαιρέσει τη δύναμη του συμβολισμού του και να το καταστήσει άκακο και ανίσχυρο, ακόμη και γελοίο. Χρειάζεται μια καλή διαχείριση η αγραβατοσύνη...

Εχει μια θαυμάσια ευκαιρία η ελληνική κυβέρνηση να ξεγυμνώσει πολλά από τα ατράνταχτα δήθεν της Ευρώπης, αρκεί να μην κουβαλά και η ίδια το δήθεν της αντίστασης, να μην έχει ξεψυχισμένη συνείδηση. Πολλές φορές η λεπτομέρεια είναι η ουσία, η αφετηρία έστω για να φτάσει κανείς σ’ αυτήν, ακόμη και αν εμπεριέχει την υπερβολή (πρέπει όμως να έχει και να ξέρει να κρατά τα χαλινάρια της υπερβολής).

Στον διάλογό τους με τους εταίρους οι προηγούμενοι συγκυβερνήτες στέκονταν σε στάση προσοχής. Ξέρουμε όμως (Γίρζι Πάρζικ, Η δύναμη της Ανοιξης, «Στιγμή») ότι σε στάση προσοχής είναι δύσκολη η ανταλλαγή απόψεων. Και (Β. Κούμπελκα, ό.π.) τι κρίμα που τόσο πολλά ανοιχτά θέματα λύνονται πίσω από κλεισμένες πόρτες...

Οι άνθρωποι της κυβέρνησης κινούνται ταχύτατα, δεν στέκονται σε στάση προσοχής (οι καλύτερες σκέψεις γίνονται στον δρόμο, έλεγε ένας παλιός σοφός). Είναι σαν να αντιστέκονται με τις κινήσεις τους και την ενδυμασία τους και αυτό ενοχλεί σφοδρά εκείνους που απεργάζονται τη μετάλλαξή μας σε μηχανικές υπάρξεις χωρίς χαρά, χωρίς ευχάριστα συναισθήματα. Αρκεί να παραμείνουν συνετοί και σοβαροί και αποφασιστικοί.

Το πρόβλημα με τους Ευρωπαίους δανειστές (ορθολογιστές και τεχνοκράτες) δεν είναι θέμα οικονομικών συναλλαγών. Αυτές είναι το μέσο για να πιέσουν και να πουν γι’ ακόμη μια φορά ποιος είναι το αφεντικό και ποιοι οι αφεντούληδες στη Γηραιά Ηπειρο. Μ’ αυτή την πίεση κρύβουν το μέγα έλλειμμα Δημοκρατίας που κατακλύζει τις χώρες τους, την άρνησή τους στις αρχές του Διαφωτισμού και την αδιαφορία τους για την τέχνη και την κουλτούρα· γενικά για την ανθρωπιστική Παιδεία. Το ζήτημα είναι πολυπλόκαμο και δεν εξαντλείται σε δήθεν οικονομικές διαμάχες. Η Ελλάδα έχει, πλέον, σοβαρούς επιστήμονες. Αντε, να γίνουν και σοβαροί πολιτικοί. Είπαμε· τώρα είναι μια θαυμάσια ευκαιρία...