Ο μπάτσος

Ποια λέξη, θα πείτε, διότι στα ελληνικά έχουμε δύο ομόηχες λέξεις. Υπάρχει ο μπάτσος, ως μειωτικός όρος της αργκό για τον αστυνομικό, αλλά και ο μπάτσος που σημαίνει χαστούκι, ράπισμα. Από την πρώτη λέξη έχουμε την μπατσαρία, ως σύνολο της αστυνομίας, την μπατσίνα, δηλαδή την αστυνομικίνα, ή το μπατσικό, για το αυτοκίνητο της Αμεσης Δράσης. Από τη δεύτερη, την μπάτσα, το ρήμα μπατσίζω, το μπάτσισμα. Μπατσάκι μπορεί να είναι είτε το χαστουκάκι είτε ο μικρόσωμος ή νεαρός αστυνομικός.

Με τη σημασία του ραπίσματος η λέξη είναι μεσαιωνική· εμφανίζεται στη μετάφραση της Καινής Διαθήκης από τον Μάξιμο Καλλιπολίτη (περί το 1630): οι υπηρέται τον εκτυπούσαν πάτσους. Πιθανή ετυμολογία από το ιταλικό bazza, «πιγούνι που προεξέχει». Ο μπάτσος-αστυνομικός ίσως προέρχεται από το τουρκικό baç (φόρος) επειδή οι αστυνομικοί ζητούσαν φορτικά τον φόρο διέλευσης στις γέφυρες· ίσως πάλι να προέρχεται από το ράπισμα, ως συχνή πρακτική αστυνομικών.

Σε αδέσποτα ρεμπέτικα των αρχών του 20ού αιώνα υπάρχουν αναφορές σε μπάτσους-αστυνομικούς, αλλά ο όρος μπορεί να είναι αρκετά παλιότερος· οι λέξεις της αργκό δεν καταγράφονται εύκολα. Σε όλες τις γλώσσες υπάρχουν ανάλογοι μειωτικοί όροι για τους αστυνομικούς, όπως cop, flic (γαλλ.) ή Bulle (γερμ.) όπως και άλλοι, πιο προσβλητικοί και λιγότερο ευρείας χρήσης.

Παλιότερα, όταν υπήρχαν χωροφύλακες, ο αντίστοιχος μειωτικός όρος ήταν μπασκίνας. Η λέξη έχει τουρκική προέλευση: baskin είναι η επιδρομή, η έφοδος. Το 1824 οι Αθηναίοι ζήτησαν από τον Γκούρα, που διοικούσε αυταρχικά την πόλη, «μπασκίνια να μη γίνονται», δηλαδή έφοδοι στα σπίτια. Από τότε που η Χωροφυλακή ενοποιήθηκε με την Αστυνομία Πόλεων, ο μπασκίνας έγινε σπανιότερο συνώνυμο του μπάτσου.

Γύρω στο 1976 ο Γιώργος Βότσης, σε επιφυλλίδα του στην «Ελευθεροτυπία» όπου στηλίτευε κάποιο περιστατικό αστυνομικής αυθαιρεσίας (λεπτομέρειες δεν θυμάμαι), κατέληγε, με κάποιο δισταγμό, «οι μπάτσοι. Ναι, οι μπάτσοι», εγκαινιάζοντας, θα λέγαμε, τη χρήση του όρου σε έντυπο μεγάλης κυκλοφορίας. Στη συνέχεια ο όρος γνώρισε ευρύτατη διάδοση· ας πούμε, η σειρά ταινιών Police Academy κυκλοφόρησε στη χώρα μας ως «Η μεγάλη των μπάτσων σχολή», συνολικά εφτά ταινίες με αμέτρητες επαναλήψεις όλα αυτά τα χρόνια, χωρίς ποτέ κανένας να διαμαρτυρηθεί.

Γι’ αυτό φαντάζει υποκριτική η τωρινή αγανάκτηση, πολύ περισσότερο που ο δήμαρχος απλώς επανέλαβε, για να τη διαψεύσει, φράση δημότη, ο οποίος υποστήριζε ότι μέσα στην αίθουσα του δημοτικού συμβουλίου υπήρχε «κλομπ μπάτσου». Η μονταζιέρα απάλειψε τη φράση του δημότη από το βίντεο. Θα μου πείτε, δεν ντράπηκαν να μοντάρουν διαλόγους μηχανοδηγών ενώ ήταν ζεστά τα πτώματα των φοιτητών στα Τέμπη, εδώ θα κολλούσαν;