Τις μέρες πριν και μετά τις μεγαλειώδεις συγκεντρώσεις για το έγκλημα των Τεμπών, μία λέξη που κυριαρχούσε στο κυβερνητικό αφήγημα ήταν η «εργαλειοποίηση»: από τον πρωθυπουργό και τον κυβερνητικό εκπρόσωπο μέχρι το τελευταίο τρολ του X, όλοι κατηγορούσαν την αντιπολίτευση ότι «εργαλειοποιεί» τα Τέμπη.
Πιο πρόσφατα, ο Μιχάλης Μπλέτσας, διοικητής της Εθνικής Αρχής Κυβερνοασφάλειας, κατήγγειλε την υποτιθέμενη «εργαλειοποίηση της τραγωδίας των Τεμπών με χρήση ρωσικών bots». Αλλά και παλιότερα η σημερινή κυβέρνηση έδειχνε να αγαπά ιδιαίτερα τη λέξη αυτή –μάλιστα, το 2022 ο Πέτρος Μανταίος σε χρονογράφημά του στην εφημερίδα μας είχε χαρακτηρίσει την εργαλειοποίηση «λέξη-ψωμοτύρι του κυβερνητικού εκπροσώπου Γιάννη Οικονόμου και όλης της κυβέρνησης».
Οι κυβερνητικοί εκπρόσωποι αλλάζουν, αλλά το κλισέ παραμένει, όπως βλέπετε. Διότι, όπως και στα φορέματα, τα χτενίσματα ή τα τραγούδια, μόδα υπάρχει και στις λέξεις· και τα τελευταία χρόνια η εργαλειοποίηση έχει έρθει στη μόδα και διανύει τη χρυσή εποχή της, καθώς, κακά τα ψέματα, δεν χρησιμοποιείται μόνο από την κυβέρνηση. Είναι όρος σχετικά πρόσφατος: το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) δεν τον καταγράφει, ούτε η 2η έκδοση του Λεξικού Μπαμπινιώτη (2005).
Αντίθετα, στα πιο σύγχρονα λεξικά (Χρηστικό, ΜΗΛΝΕΓ), όπως και στις νεότερες εκδόσεις του Λεξικού Μπαμπινιώτη, βρίσκουμε την εργαλειοποίηση, όπως και το ρήμα της, εργαλειοποιώ. Κατά το Λεξικό Μπαμπινιώτη, ο όρος έχει αρνητική χροιά και είναι «η μεταχείριση κάποιου προσώπου ή συγκεκριμένης κατάστασης ως εργαλείου για την εξυπηρέτηση σκοπού ο οποίος δεν δηλώνεται ξεκάθαρα». Το λεξικό επισημαίνει ότι πρόκειται για μεταφραστικό δάνειο από το αγγλικό instrumentalization, που και αυτός είναι σχετικά νέος όρος.
Νέος όρος η εργαλειοποίηση, αλλά με διαφανή σχηματισμό, από το εργαλείο, με το επίθημα -ποιώ/ποίηση. Το εργαλείον είναι λέξη της κλασικής αρχαιότητας, το βρίσκουμε ας πούμε στον Θουκυδίδη, που μας λέει ότι ξεκινώντας για τη σικελική εκστρατεία οι Αθηναίοι είχαν μαζί τους τεχνίτες και «ὅσα ἐς τειχισμὸν ἐργαλεῖα», όσα εργαλεία χρειάζονται για να χτιστεί ένα τείχος. Η λέξη προέρχεται από το έργον, μέσω ενός αμάρτυρου τύπου *έργαλον. Και ο νεότερος αργαλειός, το κατεξοχήν εργαλείο των μεσαιωνικών χρόνων, από το αρχαίο εργαλείον προέρχεται.
Εργαλείο λοιπόν είναι το τεχνητό αντικείμενο που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για την εκτέλεση εργασιών, από σφυριά και κατσαβίδια μέχρι πολύπλοκα και πανάκριβα ειδικά εργαλεία ή τα άυλα εργαλεία λογισμικού. Κατ’ επέκταση, εργαλείο χαρακτηρίζεται κάθε μέσο που θεωρείται αναγκαίο για την επίτευξη ενός σκοπού. Στην αργκό, πάλι, εργαλείο λέγεται το αυτοκίνητο ή η μοτοσικλέτα, ενώ στο ποδόσφαιρο και το μπάσκετ πολυεργαλείο λέγεται ο παίκτης που παίζει καλά σε πολλές θέσεις.
Αντί για εργαλειοποίηση θα μπορούσαμε να πούμε εκμετάλλευση ή καπηλεία. Η κυβέρνηση, ωστόσο, όλο και περισσότερο, επισείει την εργαλειοποίηση σαν σκιάχτρο για να απαξιώσει τις διαμαρτυρίες των πολιτών, το παλλαϊκό αίτημα για δικαιοσύνη. Μ’ άλλα λόγια, κάνει συνειδητά εργαλειοποίηση της εργαλειοποίησης.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας