Μεγάλη Πέμπτη αύριο, πολλοί θα βάψουν τα αυγά που θα τσουγκρίσουν στην Ανάσταση. Οσο κι αν εδώ και πολλά χρόνια επικρατεί χρωματικός πλουραλισμός, το έθιμο θέλει κόκκινα τα αυγά και οι περισσότεροι το ακολουθούν. Δεν είναι σαφές για ποιο λόγο τρώμε αυγά το Πάσχα και γιατί τα βάφουμε κόκκινα, οπότε προσωπικά αρκούμαι στην απάντηση που έδωσε κάποτε ένας πολυμαθής ιερωμένος στον Εμμανουήλ Ροΐδη: «Τρώγε και μη ερεύνα».
Ομως, εμείς εδώ λεξιλογούμε, οπότε θα αναφερθούμε σε ένα ορθογραφικό δίλημμα που μας ταλανίζει εδώ και πάνω από έναν αιώνα: γράφουμε «αυγό» ή «αβγό»; Συνοδευτικό δίλημμα, αν και μικρότερης οξύτητας, είναι και το αν γράφουμε «αυτί» ή «αφτί».
Η παραδοσιακή ορθογραφία ήταν αυγό και αυτί. Ως προς το αυγό, θεωρούσαν ότι πρέπει να γραφτεί έτσι επειδή αρχικά η λέξη είχε δίγαμμα (ωFόν), ενώ το αυτί ο Κοραής το είχε ετυμολογήσει από τον δωρικό τύπο «το αυς, του αυτός», που τάχα έδωσε τον αμάρτυρο τύπο «*αυτίον».
Στην εποχή του Κοραή, άλλωστε, αντιπαθούσαν το σύμπλεγμα -βγ- που το θεωρούσαν βαρβαρικό, και έγραφαν «ευγάζω» (βγάζω), εύγα, αλλά και καυγάς κτλ. Ωστόσο, αρκετοί γλωσσολόγοι, ανάμεσά τους ο Γεώργιος Χατζιδάκις, έδειξαν πειστικά ότι η ετυμολογία ήταν άλλη και στις δυο περιπτώσεις: το ωόν -> τα ωά -> *ταουά -> *ταουγά -> ταβγά -> τ’ αβγά -> το αβγό(ν). Παρομοίως: Τα ωτία -> *ταουτία -> ταφτία -> τ’ αφτιά -> το αφτίον.
Η πρόταση του Χατζιδάκι διατυπώθηκε το 1907, αλλά έμεινε σε στενό κύκλο μελετητών της γλώσσας, χωρίς να γίνει αντιληπτή από το ευρύ κοινό. Οταν όμως το 1917 άρχισε η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, με κυβέρνηση Βενιζέλου, υπουργό Παιδείας τον Γιάννο Τσιριμώκο και πρωτοστάτες την τριάδα Τριανταφυλλίδη, Δελμούζου και Γληνού, τα σχολικά Αναγνωστικά, γραμμένα στη δημοτική, υιοθέτησαν την ορθογραφία «αβγό, αφτί».
Τότε ξέσπασε ηθικός πανικός. Ολη η αντίθεση στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και στη δημοτική, όλος ο καημός των βασιλοφρόνων που είχαν χάσει την εξουσία από τις γαλλικές λόγχες που έφεραν τον Βενιζέλο, εστιάστηκαν στο αυγό που έγινε αβγό. Με μισή καρδιά ο Τριανταφυλλίδης υποχώρησε στο έλασσον, την ορθογραφία, κι έτσι η γραφή «αυγό» ήταν εκείνη που διδασκόταν στα σχολεία, τόσο επί καθαρευούσης όσο και επί δημοτικής.
Το θέμα τέθηκε ξανά επί τάπητος το 1998, όταν κυκλοφόρησε το λεξικό Μπαμπινιώτη, το οποίο παρουσίασε πολλές ορθογραφικές ιδιοτυπίες, ανατρέποντας γραφές καθιερωμένες. Ανάμεσά τους, και οι γραφές «αβγό» και «αφτί», που ήταν και οι περισσότερο δικαιολογημένες.
Από τα μεγάλα λεξικά μας, το ΛΚΝ έχει κύριο λήμμα «αυγό», ο Μπαμπινιώτης «αβγό», το Χρηστικό «αβγό» ενώ το ΜΗΛΝΕΓ «αυγό». Στα σχολικά βιβλία, βρίσκει κανείς «αυγό» και αυτή την ορθογραφία προτιμούν οι περισσότεροι.
Βέβαια, προκειμένου για τα πασχαλινά αυγά, μικρή σημασία έχει η ορθογραφία τους. Το βασικό είναι να έχουν σκληρό τσόφλι για να κερδίζουν στο τσούγκρισμα!
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας