Οι γυναίκες της Σερβίας βροντοφωνάζουν: Ως εδώ!

Ένας κατά συρροήν βιαστής αποφυλακίζεται έχοντας εκτίσει κάθειρξη 15 ετών. Μια ταμπλόιντ πανηγυρίζει για την «αποκλειστική δημοσιογραφική επιτυχία» να του πάρει συνέντευξη. Δίνοντάς του (χωρίς καν κάποια επιφύλαξη ή αναφορά στο συνολικότερο πρόβλημα της βίας) το βήμα για να δηλώσει αμετανόητος, να προσβάλει τα θύματά του, να δίνει λεπτομέρειες του πώς τις βίαζε, να εκφοβίσει κι άλλες γυναίκες και να τις «συμβουλεύσει» πώς να αντιδράσουν αν εκείνος τους επιτεθεί!

Αυτή ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι της οργής των γυναικών της Σερβίας, που εδώ και ενάμιση μήνα, σχεδόν κάθε εβδομάδα, διαδηλώνουν μπροστά από τα γραφεία της (φιλοκυβερνητικής) ταμπλόιντ Informer, σε ένα κίνημα που φουντώνει απαιτώντας μια άλλη θεσμική στάση απέναντι στην αυξανόμενη βία κατά των γυναικών, αλλά και συνολικότερα απέναντι στα δικαιώματά τους.

«Οι γυναίκες που βιώνουν τη βία παραμένουν αόρατες, οι εμπειρίες τους αποσιωπώνται στη δημόσια συζήτηση, αλλά ένας βιαστής μπορεί να κάνει την “αποκλειστικότητά” του. Γι’ αυτό οργανώσαμε την πρώτη διαδήλωση, για να βροντοφωνάξουμε πως αυτό είναι απαράδεκτο», λέει συνομιλώντας με την «Εφ.Συν.» η Γέλενα Ρίζνιτς, ιδρυτικό μέλος της Γυναικείας Αλληλεγγύης. Μιας συλλογικότητας νέων (οι περισσότερες στα 20 τους) επιστημονισσών που εδώ και ενάμιση χρόνο επιδιώκουν με τις παρεμβάσεις τους να αλλάξουν τον δημόσιο διάλογο για την έμφυλη προβληματική στη Σερβία: «Θέλουμε να δώσουμε μια άλλη προοπτική στο θέμα των γυναικείων δικαιωμάτων, και ιδίως της βίας κατά των γυναικών, από την οπτική του ριζοσπαστικού φεμινισμού. Το κάνουμε μέσα από τον ιστότοπό μας, τα κοινωνικά μέσα, τις συγκεντρώσεις, ανοίγοντας από τη μια έναν δημόσιο διάλογο και από την άλλη αντιδρώντας δυναμικά όταν κάτι απαράδεκτο συμβαίνει».

Ακόμη και για τις ίδιες ήταν εντυπωσιακή η συμμετοχή του κόσμου, κυρίως νέες και νέοι που δεν έπαυαν να φωνάζουν «Φτάνει πια», «Οργή στους δρόμους», «Δικαιοσύνη για τις γυναίκες», «Αυτές τις μάγισσες δεν θα τις κάψετε», «Διαπαιδαγωγήστε τους γιους σας» ή «Το τραύμα των γυναικών δεν είναι πηγή εσόδων», μαζί με τραγούδια που κάνουν λόγο για μια «γυναικεία επανάσταση». Γιατί οι κινητοποιήσεις που ξεκίνησαν στα τέλη Σεπτεμβρίου στο Βελιγράδι με πρωτοβουλία της Γυναικείας Αλληλεγγύης, επεκτάθηκαν σε άλλες πόλεις όπου τοπικές ομάδες πήραν τη σκυτάλη.

Αυτή η «γυναικεία επανάσταση» στη Σερβία δεν θα είχε κυοφορηθεί αν πέρσι δύο γνωστές ηθοποιοί δεν είχαν ανοίξει τον ασκό του Αιόλου καταγγέλλοντας τον διάσημο σκηνοθέτη του θεάτρου Μιροσλάβ Αλέξιτς για σεξουαλικές επιθέσεις και προκαλώντας ένα κύμα ανάλογων καταγγελιών που έσπασαν το απόστημα της σιωπής και συγκάλυψης της έμφυλης βίας. Κι ήταν αυτό που κινητοποίησε μια ομάδα νέων γυναικών να συστήσουν τη συλλογικότητα Γυναικεία Αλληλεγγύη.

Μετά την πρώτη διαδήλωση που οργάνωσε η συλλογικότητα και την καταγγελία κατά του μιντιακά προβεβλημένου βιαστή Ιγκόρ Μιλόσεβιτς, εκείνος συνελήφθη ξανά. Ενώ έπειτα από τρεις εβδομάδες διαδηλώσεων κι ενώ το κίνημα αποκτούσε μαζικό χαρακτήρα, ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς απάντησε, προτείνοντας την αύξηση των ποινών για τους βιαστές στα 20 χρόνια (ή και ισόβια σε κάποιες περιπτώσεις, όπως αν το θύμα είναι άτομο με αναπηρία ή μικρότερο των 12 ετών).

Σύμφωνα με έρευνα του Balkan Insight, από το 2016 ως το 2020 στη Σερβία, καταδικάστηκαν για βιασμό 82 άντρες, από τους οποίους οι μισοί σε φυλάκιση πέντε ή και λιγότερων ετών. Αλλά η αυστηροποίηση των ποινών δεν αρκεί, γιατί το πρόβλημα είναι συνολικά οι κοινωνικές και θεσμικές δομές της χώρας, σχολιάζει στην «Εφ.Συν.» η νεαρή κοινωνιολόγος και ερευνήτρια του Ινστιτούτου Κοινωνικών Επιστημών στο Βελιγράδι: «Το γυναικείο κίνημα έχει κατακτήσει πολλά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες και σαφώς υπάρχουν κάποιοι θετικοί νόμοι, αλλά λείπουν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί που να εξασφαλίζουν ότι εφαρμόζονται σωστά, όπως και η σωστή προσέγγιση από θεσμούς (από την αστυνομία ως τις κοινωνικές υπηρεσίες), έτσι που δεν είναι βέβαιο ότι ακόμη κι αν καταγγείλεις μια επίθεση θα αποδοθεί δικαιοσύνη. Οι γυναίκες αντιμετωπίζονται με δυσπιστία, συχνά κατηγορούνται για τη βία που υφίστανται, έτσι που ταπεινώνονται ξανά και ζουν με φόβο και ανασφάλεια γιατί οι θεσμοί δεν τις προστατεύουν και τα μίντια τις καταρρακώνουν. Θα συνεχίσουμε να διαμαρτυρόμαστε έως ότου αυτό αρχίσει να αλλάζει».

Ο πρώτος όρος

Και για να υπάρξει ένα πρώτο βήμα αλλαγής, οι διαδηλώτριες απαιτούν να αποσυρθεί η συνέντευξη από την Informer και οποιοδήποτε άλλο μέσο την έχει αναπαραγάγει και την προβάλλει ακόμη, να σταματήσει η δημόσια χρηματοδότηση έντυπων και ψηφιακών ΜΜΕ που χρησιμοποιούν αήθεις τρόπους κάλυψης των θεμάτων της βίας κατά των γυναικών και κοριτσιών, να εφαρμοστεί ένας ειδικός κώδικας δεοντολογίας για αυτά τα ζητήματα, σαν κι αυτόν που έχουν εκπονήσει οι Δημοσιογράφοι κατά της Βίας, και να καθιερωθεί ένα εθνικό μητρώο βιαστών και σεξουαλικών κακοποιητών (όπως ισχύει για τους παιδόφιλους), σε συνεργασία με γυναικείες οργανώσεις που δουλεύουν σε αυτόν τον τομέα.

Η βία κατά των γυναικών, παρά τις διακηρύξεις, υποτιμάται στη χώρα. «Το πρώτο δεκάμηνο φέτος είχαμε 25 γυναικοκτονίες, ένας πολύ μεγάλος αριθμός, πόσο μάλλον με δεδομένο ότι είμαστε κάπου 7 εκατομμύρια πολίτες. Και καθώς η γυναικοκτονία δε θεωρείται ένα ξεχωριστό αδίκημα ακραίας έμφυλης βίας, δεν υπάρχει και επίσημη καταγραφή τους. Αυτόν τον αριθμό τον γνωρίζουμε από δημοσιεύματα και ο πραγματικός μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερος, γι’ αυτό και γυναικείες οργανώσεις μάχονται για τη δημιουργία ενός Παρατηρητηρίου Γυναικοκτονιών». Αντ’ αυτού, εκείνο το οποίο επιχειρείται να ποινικοποιηθεί είναι οι κινητοποιήσεις των γυναικών, καθώς η Γέλενα Ρίζνιτς και άλλα μέλη της Γυναικείας Αλληλεγγύης απειλούνται με διώξεις για τις κινητοποιήσεις και τα συνθήματά τους μπροστά στα γραφεία της Informer.