Η «κομμώτρια με το κραγιόν» έγινε ηρωίδα του Μπολσονάρο

Xριστιανή, μητέρα δύο ανήλικων παιδιών, κομμώτρια σκληρά εργαζόμενη από τα 14 της, μια γυναίκα της διπλανής πόρτας, μια καλή «νοικοκυραία», που ξέσπασε για όσα ένιωσε ότι της έκλεψαν και που τώρα, στα 39 της χρόνια, βρίσκεται σε αυστηρό κατ’ οίκον περιορισμό, καταδικασμένη σε πολυετή φυλάκιση, με «ακραία άδικη» ποινή.

Με αυτό το πολυδιαφημισμένο προφίλ η Ντέμπορα Ροντρίγκεζ ντος Σάντος έγινε η νέα μούσα του ακροδεξιού πρώην προέδρου της Βραζιλίας, Ζαΐρ Μπολσονάρο, στην ατέρμονη μάχη του για αμνήστευση του ίδιου και του όχλου των οπαδών του, που στις 8 Ιανουαρίου του 2023 επιτέθηκαν κατά των θεσμών της βραζιλιάνικης δημοκρατίας.

Στη ζέση εκείνων των στιγμών, όπως έγραψε σε γράμμα όπου δηλώνει μετανοημένη, ένας άντρας τής ζήτησε βοήθεια για να γράψει σύνθημα πάνω στο άγαλμα της Δικαιοσύνης που δεσπόζει μπροστά από την έδρα του Ανώτατου Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου, στην πρωτεύσα Μπραζίλια, «γιατί τα γράμματά του δεν ήταν ωραία». Κι εκείνη «αφελώς» όπως γράφει (και πιο καλλιγράφος!) έβγαλε το κόκκινο κραγιόν της κι έγραψε πάνω στο γρανιτένιο μνημείο «Perdeu, mané» («Εχασες, ηλίθιε»): μια πρόταση που είχε πει ο δικαστής Μπαρόζο, πρόεδρος του ίδιου δικαστηρίου, σε ακροδεξιό μπολσοναριστή που τον παρενοχλούσε. Κι έπειτα άρχισε να βγάζει σέλφις μπροστά από το άγαλμα, λες και βρισκόταν σε τουριστική εκδρομή.

Καταθέτοντας με δάκρυα στα μάτια, επέμεινε πως «δεν ξέρω από πολιτική» και απλά πήγε να συμμετάσχει σε μια ειρηνική διαμαρτυρία, «αναζητώντας περισσότερες εξηγήσεις για το αποτέλεσμα τόσο αμφισβητούμενων εκλογών»· πως δεν μετείχε καμιάς συνωμοσίας, καθώς «τίποτα δεν ήταν προσχεδιασμένο»· πως δεν επιτέθηκε σε κανένα κτίριο, αφού (και πάλι σαν τουρίστρια...) «έμεινα να θαυμάζω την υπέροχη αρχιτεκτονική τους»· και πως κατάλαβε αργά ότι «όταν σε παρασύρει ο ενθουσιασμός και η οργή, μπορεί να κάνεις πράξεις που δεν συμβάλουν σε τίποτα».

Το αφήγημα της θυματοποίησης

Βέβαια εκείνο που δεν λέει είναι πως άφησε το Σάο Πάολο, όπου μένει με την οικογένειά της, για να πάρει ένα λεωφορείο για την Μπραζίλια και να στρατοπεδεύσει έξω από το Αρχηγείο του Στρατού με τους άλλους ξεσαλωμένους μπολσοναριστές, που ζητούσαν να επέμβει ο στρατός, κι ότι από εκεί έφυγε μαζί τους για να φτάσει στην Πλατεία των Τριών Εξουσιών όπου ξεκίνησε η επίθεση.

Αλλά αυτά δεν μετρούν, γιατί αυτό που επικράτησε είναι το αφήγημα της θυματοποίησης. Στο πρόσωπό της ο μπολσοναρισμός βρήκε την τέλεια «μάρτυρά» του, αυτή που με μια επιδέξια καμπάνια ο πρώην λοχαγός εκμεταλλεύεται για να ισχυροποιήσει τη μόνιμη καταγγελία του για πολιτικά υποκινούμενες διώξεις «αθώων» από ένα ανώτατο δικαστήριο που αποτελεί «κομμουνιστική εξουσία», η οποία επιχειρεί να εγκαθιδρύσει «σοσιαλιστική δικτατορία» στη Βραζιλία.

Η Ντος Σάντος παρουσιάζεται ως μια απλή εργαζόμενη, «ακίνδυνη» μητέρα, που δεν έχει καμία σχέση με το σύνηθες προφίλ των επιτιθέμενων (λευκός άντρας 45-54 ετών, απόφοιτος Λυκείου, που δουλεύει αυτόνομα ή κερδίζει τον ελάχιστο μισθό). Και που ενώ μόνο όπλο της ήταν ένα κραγιόν, έχει παραμείνει προφυλακισμένη δύο χρόνια. Και που, μολονότι ζήτησε από τον δικαστή Αλεξάντερ ντε Μοράες να τη λυπηθεί «για μια αξιοθρήνητη πράξη που δεν με εκπροσωπεί», εκείνος επέμεινε να καταδικαστεί σε κάθειρξη 14 ετών, κατηγορούμενη για τα ίδια εγκλήματα που κατηγορείται και ο Μπολσονάρο, περιλαμβανόμενης της απόπειρας πραξικοπήματος και βανδαλισμού δημόσιας κληρονομιάς.

Ετσι, η Ντέμπορα και το κόκκινο κραγιόν της έγιναν έμβλημα της «μάχης για αμνηστία», που αρχίζει και αποκτά ερείσματα και σε πολίτες που δεν συμπαθούν κατ’ ανάγκην τον ακροδεξιό πρώην πρόεδρο, δημιουργώντας αμφιβολίες για το μέγεθος της συνενοχής των εκατοντάδων που κατηγορούνται για την επίθεση.

Τα πρώτα αποτελέσματα δεν άργησαν να έρθουν. Ενας από τους δικαστές του Ανώτατου Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου, ο Λουίζ Φουξ -και μάλιστα σε απευθείας τηλεοπτική μετάδοση της συνεδρίασης-, δήλωσε πως «συχνά συναντώ μια υπερβολική ποινή, γι’ αυτό ζητώ την προσωρινή παύση της δίωξης», ώστε να αναθεωρήσει την ποινή της ντος Σάντος.

Οπως κι αν έχει, αυτή η διάσταση αποτελεί ένα πρώτο ρήγμα στη συναίνεση που υπήρξε στο Ανώτατο Δικαστήριο -του οποίου ώς τώρα όλες οι καταδίκες ήταν ομόφωνες και χωρίς επιφυλάξεις- και μια μεγάλη νίκη του μπολσοναρισμού. Λίγο μετά, διατάχθηκε να βγει η ντος Σάντος από τη φυλακή και να τεθεί σε κατ’ οίκον περιορισμό, με ηλεκτρονικό βραχιόλι. Ακολούθησε ανάλογο μέτρο για άλλους 11 κρατούμενους.

Μνημείο ατιμωρησίας

Στο δε Κογκρέσο της Βραζιλίας ένας βουλευτής του Φιλελεύθερου Κόμματος (PL) του Μπολσονάρο ζήτησε να συζητηθεί, με τη διαδικασία του κατεπείγοντος, σχέδιο νόμου που προβλέπει την αμνήστευση όλων όσοι συμμετείχαν σε «πολιτικές ή εκλογικές» κινητοποιήσεις -ανεξάρτητα από το τι έπραξαν- από τις 30 Οκτωβρίου του 2022 (ημέρα νίκης του προέδρου Λούλα) ώς και την ημέρα έναρξης ισχύος του νόμου. Δηλαδή όλων όσοι επιχείρησαν να ανατρέψουν τη δημοκρατία στη Βραζιλία.

Ο μπολσοναρισμός πέτυχε, επίσης, μια ακόμη τεράστια νίκη, καθώς το αίτημα του κατεπείγοντος συνοδευόταν από υπογραφές 262 βουλευτών, με περισσότερες από τις μισές να ανήκουν σε εκπροσώπους των κομμάτων του κυβερνώντος συνασπισμού.

Το πότε θα μπει σε ψηφοφορία το σχέδιο νόμου στην ολομέλεια εξαρτάται πλέον από τον πρόεδρο της Βουλής, Ούγκο Μότα, των Ρεπουμπλικανών, που δηλώνει «ανοιχτός» σε αυτή τη διαδικασία, έχοντας προηγουμένως διευκρινίσει πως τα συμβάντα της 8ης Ιανουαρίου ήταν μεν «σοβαρά» αλλά «δεν αποτελούσαν απόπειρα πραξικοπήματος».

Δημοσιογραφικά ρεπορτάζ αναφέρουν πως, εναλλακτικά, ήδη η ηγεσία του Κογκρέσου και δικαστικοί εξετάζουν τη δυνατότητα τροποποίησης της ισχύουσας νομοθεσίας για θέματα στάσης και πραξικοπήματος, που δεν κάνει διάκριση ανάμεσα σε οργανωτές, χρηματοδότες και επικεφαλής της εκτροπής, από τη μία, και, από την άλλη, σε κατηγορούμενους για λιγότερο σοβαρά αδικήματα σε μια τέτοια περίπτωση. Αυτό θα οδηγούσε σε μείωση των ποινών για αρκετούς από τους φυλακισμένους, ανάμεσά τους και της Ντέμπορα ντος Σάντος.

Χάρη σε αυτήν, «την κομμώτρια με το κόκκινο κραγιόν», όπως πλέον την αποκαλούν τα μίντια, το «Αμνηστία τώρα!», που απαιτούν οι μπολσοναριστές, κάνει τα πρώτα βήματα για να μετατραπεί από ανέφικτη φαντασίωση σε πιθανή πολιτική πραγματικότητα στη Βραζιλία.