«Δεν είμαι πόρνη, αλλά ο πατέρας μου, ο θείος μου, ο άντρας μου, με εκπαίδευσαν να είμαι πόρνη... Ποτέ δεν ένιωσα ανέντιμη γυναίκα. Ηξερα πως το επάγγελμά μου το είχαν φτιάξει οι άντρες. Αυτοί που κυριαρχούσαν σε τούτον τον κόσμο και στον άλλο... Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, οι άντρες το είχαν επιβάλει».
Η αφήγηση της Φιρντάους από το ομώνυμο μυθιστόρημα της Ναουάλ Αλ Σααντάουι –που μόλις κυκλοφόρησε στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Δώμα– είναι ένα χρονικό της υποταγής της γυναίκας αλλά και της αναζήτησης της απελευθέρωσής της από την πατριαρχική κοινωνία.
Πρωτοκυκλοφόρησε το 1975, στον Λίβανο, γιατί στην πατρίδα της Σααντάουι, την Αίγυπτο, αρνήθηκαν να εκδώσουν ένα τόσο τολμηρό βιβλίο από μια ψυχίατρο, φεμινίστρια και ακτιβίστρια που τρία χρόνια πριν είχε σκανδαλίσει με το δοκίμιό της «Γυναίκες και Σεξ», όπου διερευνούσε τις σχέσεις εξουσίας σε διάφορες μορφές κακοποίησης των γυναικών, περιλαμβανομένης και της πρακτικής της κλειτοριδεκτομής.
Ενόχλησε τόσο ώστε την απέλυσαν από τη θέση της διευθύντριας στην Εκπαίδευση Υγείας του ομώνυμου υπουργείου, αλλά και της Γενικής Γραμματέως της Ιατρικής Ενωσης Αιγύπτου.
Η θρησκεία είναι σκλαβιά για τις γυναίκες και τους φτωχούς. Είναι η βάση του φεουδαλισμού και του καπιταλισμού
Γεννημένη σε ένα μικρό αιγυπτιακό χωριό το 1931, το ξυράφι που ακρωτηρίασε τα γεννητικά της όργανα στα έξι της χρόνια μετέτρεψε τον πόνο σε οργή.
«Αν είσαι δίκαιος, γιατί δεν έπλασες τη μητέρα και τον πατέρα μου ίσους;» ρωτούσε στο πρώτο κείμενο που έγραψε στα επτά της, ένα γράμμα προς τον Θεό. Δεν πήρε ποτέ απάντηση και αποφάσισε να επαναστατήσει.
Στα δέκα της, όταν της έφεραν τον πρώτο επίδοξο γαμπρό, έχυσε καυτό τσάι πάνω του κι όποιους μετέπειτα της έφερναν έβρισκε τρόπο να τους κάνει να φεύγουν ενοχλημένοι από τον ατίθασο χαρακτήρα της. Αντί για παιδί–νύφη, έγινε γιατρός και ψυχίατρος.
Η οργή μεταμορφώθηκε έκτοτε σε λόγο δηκτικό και αντίσταση στις αδικίες στον κόσμο και την καταπίεση των γυναικών: όλα είναι τάξη και φύλο, λέει.
Πολιτικά και γυναικεία δικαιώματα είναι ο ιστός πάνω στον οποίο δομεί τη δράση και τα βιβλία της, από τα πιο αποκαλυπτικά που έχουν γραφεί για τις γυναίκες του αραβικού κόσμου, και που της χάρισαν τον χαρακτηρισμό «η Σιμόν ντε Μποβουάρ του αραβικού κόσμου». Αν και η Σααντάουι διαφωνεί, λέγοντας: «Είμαι πολύ πιο ριζοσπάστρια από αυτήν».
Οι διώξεις που γνώρισε μετά την έκδοση του «Γυναίκες και Σεξ» ήταν οι πρώτες, αφού συνεχίστηκαν λόγω του πολιτικού και φεμινιστικού ακτιβισμού της, ο οποίος την οδήγησε το 1981 στη φυλακή Αλ Κανάτιρ, εκεί όπου χρόνια πριν, στη διάρκεια έρευνάς της για την ψυχολογία των φυλακισμένων γυναικών, είχε συναντήσει τη Φιρντάους, καταδικασμένη σε θάνατο για τον φόνο ενός νταβατζή.
Χρόνια αργότερα, το 1991, το όνομά της εμφανίστηκε σε λίστα θανάτου φονταμενταλιστής οργάνωσης ισλαμιστών, αναγκάζοντάς την να αυτό-εξοριστεί για πολλά χρόνια στις ΗΠΑ.
Πατριαρχία, θρησκεία, καπιταλισμός καταδυναστεύουν τις γυναίκες
Πέρασε 15 χρόνια μελετώντας τη θρησκεία, έλεγε σε συνέντευξή της στο Vice το 2015, εμβαθύνοντας στο Ισλάμ, στον Χριστιανισμό, τον Ιουδαϊσμό, τον Βουδισμό.
«Ηθελα να ξέρω τι λέει αυτός ο αρσενικός θεός; Συνέκρινα το Κοράνι με την Παλαιά και Καινή Διαθήκη, την Τορά, την Γκιτά. Και τι βρήκα; Σκλαβιά! Η θρησκεία είναι σκλαβιά για τις γυναίκες και τους φτωχούς. Είναι η βάση του φεουδαλισμού και του καπιταλισμού».
Κι όμως, δεν δηλώνει άθεη γιατί απλά «είμαι εκτός θρησκείας και την κοιτώ σαν ένα κοινωνικό φαινόμενο». Οπως, παρά την αριστερή της στράτευση, δεν δηλώνει μαρξίστρια γιατί «ο Μαρξ ήταν άντρας και μάλιστα πολύ πατριαρχικός. Ηταν προοδευτικός σε σχέση με τα θέματα περί καπιταλισμού, αλλά ήταν τυφλός στα ζητήματα φύλου. Πώς μπορώ, λοιπόν, να είμαι μαρξίστρια;»
Πρόεδρος της Αραβικής Ενωσης Αλληλεγγύης των Γυναικών και συνιδρύτρια της Αραβικής Ενωσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η πολυβραβευμένη διανοούμενη δικάστηκε για αποκήρυξη του Ισλάμ, αθωώθηκε και ποτέ δεν δίστασε να βρεθεί στην πρώτη γραμμή της μάχης, όπως το 2011 όταν παρά τα 80 της χρόνια βρέθηκε στην πλατεία Ταχρίρ, στην αποκαλούμενη «αραβική άνοιξη» της Αιγύπτου, πλάι στις γυναίκες που πρωταγωνίστησαν σε αυτήν.
Γυναίκες που πάλευαν και παλεύουν για οικουμενικά δικαιώματα, έλεγε στο Newsweek αρνούμενη πως η καταπίεση είναι θέμα που περιορίζεται στις αραβικές χώρες.
«Πάντα συνέδεα την πατριαρχία με τις τάξεις, τον καπιταλισμό, τη θρησκεία, τον ρατσισμό. Ταξίδεψα σε ολόκληρο τον κόσμο και ανακάλυψα ότι τα κορίτσια ανατρέφονται παντού με τον ίδιο σχεδόν τρόπο – είμαστε όλες στην ίδια βάρκα. Το πατριαρχικό, θρησκευτικό, καπιταλιστικό σύστημα είναι οικουμενικό».
Σαν τη Φιρντάους, που πεθαίνει ελεύθερη, αρνούμενη να ζητήσει χάρη για τη ζωή της από το ανδροκρατικό σύστημα που εκμεταλλεύτηκε το σώμα της και ολόκληρη την ύπαρξή της, η Σααντάουι δεν μασά τα λόγια της, ούτε στρογγυλεύει τις γωνίες. Δεν φοβάται ούτε τους πολλούς εχθρούς της ούτε τον θάνατο. Δεν χαϊδεύει τις γυναίκες:
«Κανείς δεν θα μας δώσει τα δικαιώματά μας, εμείς πρέπει να οργανωθούμε και να πολεμήσουμε», επιμένει. Και εξακολουθεί να ονειρεύεται: «Από παιδί πάντα είχα ένα όνειρο, ένα τρελό, αλλά πολύ απλό όνειρο: να αλλάξω τον κόσμο», έλεγε πέρσι παρουσιάζοντας στο Λονδίνο την αυτοβιογραφία της «Η Κόρη της Ισιδας. Το όνειρο είναι ακόμη ζωντανό».
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας