Νύχτες κλασικής μουσικής στη Γεννάδειο

Οπως κάθε Σεπτέμβριο την τελευταία δεκαετία, έτσι και φέτος η νέα καλλιτεχνική περίοδος της αθηναϊκής μουσικής ζωής εγκαινιάστηκε με τις «Νύχτες κλασικής μουσικής στη Γεννάδειο». Για πολλοστή φορά τις σταθερά ποιοτικές, λίγες αλλά εκλεκτές συναυλίες μουσικής δωματίου συγκεντρωμένες υποδέχτηκαν οι φιλόμουσοι ως αληθινή όαση στο όλο και πιο άνυδρο τοπίο της ελληνικής πρωτεύουσας. Ας επισημάνουμε εδώ πόσο απογοητευτικό είναι ότι, για ποικίλους πρακτικούς -όχι ακατανόητους- λόγους σε συνδυασμό με επιλογές των ίδιων των Ελλήνων μουσικών, οι εκδηλώσεις με έργα βασικού ρεπερτορίου για ολιγομελή σύνολα -κουαρτέτα, τρίο, κουαρτέτα και κουιντέτα με διάφορα όργανα κ.λπ.- έχουν εξαφανιστεί από τα προγράμματα˙ μόνο ρεσιτάλ πιάνου, άντε και καμιά βραδιά με σονάτες για βιολί και πιάνο… Αθήνα και Ελλάδα ολόκληρη, μια χώρα 10.000.000 (απογραφή 2022), αδυνατούν να συντηρήσουν έστω ένα πλήρους απασχόλησης κουαρτέτο εγχόρδων!

Αληθινό «μάννα εξ ουρανού», λοιπόν, οι τρεις δωρεάν συναυλίες που φιλοξενήθηκαν στα τέλη Σεπτεμβρίου (27, 28, 29/9/24) στην εξαιρετικής ακουστικής αίθουσα «Κότσεν» της Γενναδείου Βιβλιοθήκης της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών. Ξεκινώντας το 2015, η διοργάνωση είναι πάγια προσφορά του αμερικανικού Ινστιτούτου Μουσικής Κέρτις και υλοποιείται με σύμπραξη του Γερμανοελληνικού Πολιτιστικού Κοινωφελούς Ιδρύματος «Σβαρτς» και του θεσμού «Το Ινστιτούτο Κέρτις σε διεθνή περιοδεία», που υποστηρίζεται από την πολυεκατομμυριούχο βαρόνη Νίνα φον Μάλτζαν (1941-2022). Κραταιό παράδειγμα προς μίμηση, η σύμπραξη δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην απόκτηση εμπειρίας και τη διεθνή κινητικότητα των μουσικών (αποφοίτων, υποτρόφων, επαγγελματιών) οι οποίοι επιλέγονται με αυστηρά αξιοκρατικά κριτήρια.

Στις φετινές συναυλίες δύο κουαρτέτα εγχόρδων, ένα νεοπαγές, ανερχόμενο και ένα αποτελούμενο από επαγγελματίες, βετεράνους του Κέρτις, ερμήνευσαν έξι έργα μουσικής δωματίου. Το ρεπερτόριο γεφύρωσε τον πρώιμο Κλασικισμό με τον ώριμο Ρομαντισμό. Στις συναυλίες ανταποκρίθηκε φιλόμουσο κοινό με αθρόα προσέλευση.

Το Κουαρτέτο εγχόρδων «Erinys» ιδρύθηκε το 2018 στο περιβάλλον της Ακαδημίας Σιμπέλιους της Φινλανδίας. Αποτελείται από την Αμερικανίδα βιολίστρια Ελίζαμπετ Στιούαρτ, τον Εσθονό βιολιστή Γιόζεπ Ρεϊμάα, τη Λιθουανο-φινλανδή βιολίστα Μαρίγια Ρεϊζένεν και τον Ελληνα τσελίστα Στέργιο Θεοδωρίδη. Στις 27/9 οι τέσσερις μουσικοί ξεκίνησαν ερμηνεύοντας το «Κουαρτέτο αρ.22, Κ.589» (1790) του Μότσαρτ, το δεύτερο εκ των τριών «Πρωσικών» κουαρτέτων που συνέθεσε ο συνθέτης τη διετία 1789-90 ελπίζοντας στην εύνοια του φιλόμουσου -και ερασιτέχνη τσελίστα- βασιλιά Φρειδερίκου Γουλιέλμου ΙΙ της Πρωσίας. Από τα πρώτα λεπτά της ακρόασης φάνηκε ότι οι νέοι μουσικοί είχαν πλήρη συναίσθηση και κατανοούσαν πολύ καλά τόσο το στιλιστικό στίγμα του ώριμου Μότσαρτ όσο και την ιδιαίτερη δραματουργία του, αμφότερα εγγεγραμμένα με σαφήνεια στο πεδίο του πρώιμου κλασικισμού: ευγενής, νηφάλια έκφραση, διαφάνεια ήχου, καλοφινιρισμένη φραστική, κομψότητα και αβρότητα διατυπώσεων, αβίαστος ειρμός δίχως χάσματα, αλλά και με καλοζυγιασμένες στίξεις, ήπιες δυναμικές με μαλακές, προσεγμένες αυξομειώσεις της δυναμικής, φροντισμένη απόδοση του μουσικού συντακτικού. Παρά τις κάποιες, αμελητέες, ατέλειες -ελάσσονα ολισθήματα ορθοτονίας και κάποια σόλι υποτονικά σε έκφραση- η ερμηνεία τους διακρίθηκε κυρίως για την ευαισθησία διαχείρισης των δυναμικών και τη συνολική συνέπεια αισθητικού ήθους, είτε επρόκειτο για εσωστρεφείς, λυρικές, είτε για εξωστρεφείς, ανάλαφρες διατυπώσεις.

Ακολούθησε δίχως διάλειμμα το «Κουαρτέτο αρ.12, έργο 127» (1825) του Μπετόβεν, ένα από τα τελευταία του συνθέτη της «Ηρωικής», έργο τελείως διαφορετικού στίγματος: στιβαρό, αυστηρό, με πυκνή δράση, έντονα «μαθηματική» δομή και συνεχή έμφαση στη δριμύτητα της διαχείρισης/επεξεργασίας του μουσικού υλικού του. Εδώ οι «Erinys» υιοθέτησαν συνειδητά και εξ αρχής ευρύτερο φάσμα δυναμικών με πιο ανεβασμένες και βίαιες, κοφτές εξάρσεις, πιο σφιχτή, γωνιώδη διάπλαση της φραστικής, πιο τεταμένη διάθεση. Απολύτως ταιριαστή, αδιαπραγμάτευτα ηγετική ήταν η συνεισφορά του 1ου βιολιού, πειστικές οι μεταπτώσεις στο λυρικό, ρυθμικό διάλειμμα του αργού μέρους, συναρπαστικές οι υψηλές θερμοκρασίες σε συνδυασμό με την πεντακάθαρη άρθρωση στο Scherzo: Vivace και στο καταληκτικό Allegro. Ειδικά στα τελευταία δύο η εμφατικά μαθηματική δομή με την εμμονική, βαθμιαία πύκνωση δράσης δόθηκαν με πειστικά διαβαθμισμένη οικονομία έντασης, δίχως εκπτώσεις στη διαφάνεια του ήχου και τη γλαφυρότητα προβολής του μουσικού συντακτικού.