Αρμένιοι και Τσέχοι συνθέτες

Στο πολυσυλλεκτικά ποικίλο πρόγραμμα μουσικών εκδηλώσεων του ΟΠΑΝΔΑ στο θέατρο Ολύμπια έχουν τη θέση τους και μεμονωμένες συναυλίες συμφωνικής μουσικής με τη Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων (ΣΟΔΑ). Στις 29/3/2025 δόθηκε μια τέτοια συναυλία, υπό τον αρχιμουσικό Ανδρέα Τσελίκα, αφήνοντας ιδιαίτερα άνισες εντυπώσεις. Η εκδήλωση διαφημίστηκε ως «αφιέρωμα στην κλασική μουσική της Αρμενίας». Δίχως εξηγήσεις και δίχως καμία προειδοποίηση όλα τα έργα του προγράμματος παίχτηκαν με διαφορετική σειρά απ’ ό,τι αναγραφόταν στο έντυπο. Ετσι η βραδιά ξεκίνησε με τη σουίτα από τη σκηνική μουσική –όχι μπαλέτο, όπως έγραφε στο έντυπο αφισοπρόγραμμα!– που συνέθεσε ο Αρμένιος Αράμ Χατσατουριάν το 1941 για το ομώνυμο θεατρικό έργο του Λερμόντοφ. Μουσική άμεση, μελωδική και ρυθμική, παίχτηκε με ανεπιτήδευτη εξωστρέφεια, χαρίζοντας ευφορία· πικρή εξαίρεση υπήρξε η τραγικής τονικής αστάθειας συμμετοχή του πρώτου βιολιού της ορχήστρας στο εκτεθειμένο σόλο του «Νυχτερινού»... Ακολούθησε το «Κοντσέρτο για βιολί». Εν έτει 1940, με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μόλις να έχει ξεκινήσει, ο Αρμένιος Χατσατουριάν, ένας από τους τότε επιφανέστερους Σοβιετικούς συνθέτες, καταθέτει ένα χαρούμενο, μελωδικό κοντσέρτο που του χαρίζει το βραβείο «Στάλιν». Εχοντας να αναμετρηθεί με το κραταιό φάντασμα του Οϊστραχ, ο Γιάννης Γεωργιάδης επέδειξε προφανή αυτοπεποίθηση, άρτια τεχνική και αβίαστη δεξιοτεχνία, διέπλασε μια ταιριαστής εξωστρέφειας, πληθωρικά μελωδική ανάγνωση και υπογράμμισε απερίφραστα όσο και ανεπιτήδευτα το διαμεσολαβημένο φολκλορικό στοιχείο. Διόλου απρόσμενα, η παλλόμενη από ενέργεια εκτέλεση ενθουσίασε.

Μετά το διάλειμμα, η ελληνοαρμενικής καταγωγής υψίφωνος Σιρανούς Τσαλικιάν τραγούδησε καλά και αβίαστα τρία φωνητικά έργα. Πρώτη ακούσαμε την α λα Ραχμάνινοφ «Αρια - Vocalise» του Αρνο Μπαμπατζανιάν και ακολούθησαν άριες από την όπερα του Αρμέν Τιγκρανιάν «Ανούς» («Anoush», 1912, διαθέσιμη ολόκληρη σε ηχογράφηση του 1983 στο youtube) και την όπερα του Τιγκράν Τσουχατζιάν «Αρσάκ ΙΙ» («Arshak II», 1868). Αξίζει να επισημάνουμε ότι ο Τσουχατζιάν ήταν ο δημιουργός της οπερέτας «Ο λεμπλεμπιτζής Χορ-Χορ αγάς» («Ο στραγαλοπώλης Χορ-Χορ Αγάς», 1875) που, αρχής γενομένης στα τέλη του 19ου αιώνα, υπήρξε ιδιαίτερα και ευρύτατα δημοφιλής στον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου – της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης.

Η βραδιά ολοκληρώθηκε με την ανενδοίαστα φολκλορίζουσα σουίτα «Αραράτ» (1998) του Ιρανοαρμένιου αρχιμουσικού και συνθέτη Λόρις Τσεκναβοριάν. Γραμμένη μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, για τα 700 χρόνια χριστιανισμού στην Αρμενία, η σύνθεση ήχησε σαν απόηχος του Χατσατουριάν και, ταυτόχρονα, σαν υπερβολικά ετεροχρονισμένη εθνικοσχολικού στίγματος ανάμνηση της συνταγής του σοσιαλιστικού ρεαλισμού· επί το απλοϊκότερο, ως... σοβιετικό Χόλιγουντ! Μια συναυλία με έκδηλα άνισο πρόγραμμα...

■ Ακριβώς την επόμενη μέρα, Κυριακή 30/3/2025, στο φουαγιέ του ίδιου θεάτρου, η βιολονίστα Κατερίνα Χατζηνικολάου, ο βιολίστας Ηλίας Σδούκος, ο τσελίστας Χριστόφορος Μιρόσνικοφ και ο πιανίστας Μάνος Κιτσικόπουλος πρόσφεραν θαυμάσιες εκτελέσεις έργων Τσέχων συνθέτων τα οποία πολύ σπάνια έχουμε ευκαιρία να ακούσουμε στην Αθήνα. Ας υπογραμμίσουμε εδώ ότι οι τέσσερις μουσικοί δεν συναποτελούν κάποιο σταθερό σχήμα μουσικής δωματίου! Παρ’ ότι ο χώρος αποδείχτηκε μάλλον μικρός για το μέγεθος του παραγόμενου ήχου, η συναυλία άφησε πάρα πολύ καλές εντυπώσεις λόγω της ποιότητας των ερμηνειών, οι οποίες διέθεταν άριστη ορθοτονία και αίσθηση των δραματουργικών μεγεθών, αβίαστο συντονισμό, φροντισμένη διάπλαση του συντακτικού της γραφής, ισορροπία στους διαλόγους και καλοζυγιασμένες δυναμικές. Ακούστηκαν έξυπνα επιλεγμένα έργα δύο στενά σχετιζόμενων συνθετών από διαδοχικές γενιές αλυσιδωτής μετάδοσης του τσέχικου, εθνικοσχολικού ρομαντισμού: του Ντβόρζακ και του γαμπρού του, Γιόζεφ Σουκ. Πρώτο ακούσαμε το «Κουαρτέτο με πιάνο αρ.2» (1889) του Αντονίν Ντβόρζακ, σύνθεση παλλόμενη από υπερχειλίζον ρομαντικό πάθος, με γραφή συμφωνικής πυκνότητας και δριμύτητας και μαχητικό ωστικό παλμό. Η σύντομη βραδιά ολοκληρώθηκε με το «Κουαρτέτο με πιάνο, op.1» (1891), πολύ ωραίο, υστερορομαντικής αισθητικής, νεανικό έργο του Γιόζεφ Σουκ. Παρ’ ότι σχεδόν σύγχρονα, τα δύο έργα διέφεραν αισθητά ως προς το εμφανές της δομής, την έκδηλη ρευστότητα της γραφής και τη δραματουργική ένταση. Αριστοι επαγγελματίες, οι τέσσερις μουσικοί διέπλασαν ερμηνείες με σαφές στίγμα, τελειοθηρικά επεξεργασμένες, δοσμένες με συναρπαστική αμεσότητα, αβίαστη δεξιοτεχνία και ευγενές πάθος. Να ’ταν κι άλλο!