Αρχιτέκτονες με τρίγωνα και κονδυλοφόρους

Στη σημερινή εποχή οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και τα σχεδιαστικά προγράμματα τείνουν να εξαφανίσουν από τα αρχιτεκτονικά γραφεία τα παραδοσιακά όργανα σχεδιασμού, ακόμα και τα σχεδιαστήρια.

Να όμως, που η έκθεση «Το εργαστήριο του αρχιτέκτονα», που εγκαινιάστηκε χθες στο Μουσείο Μπενάκη-κτίριο Πειραιώς (μέχρι 10/1), μας καλεί να σταθούμε και να κοιτάξουμε λίγο προς τα πίσω.

Στα μαγικά εργαλεία, που εντοπίστηκαν στα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του μουσείου και μας κάνουν να εκτιμήσουμε ξανά τον σπουδαίο ρόλο τους στα χέρια των αρχιτεκτόνων όσο και την καλλιτεχνική αίσθηση των χεριών που τα κατασκεύασαν.

Για πρώτη φορά παρουσιάζονται εκατοντάδες μικρά και μεγάλα όργανα σχεδίασης, που χρονολογούνται από τα μέσα του 19ου αιώνα, και δεσπόζουν στις προθήκες της νοσταλγικής αυτής έκθεσης σαν ακριβά, χειροποίητα κοσμήματα από ατσάλι και χαλκό.

Μολυβδοκόνδυλα και κρετοκόνδυλα, κονδυλοφόροι και πλάκες σινικής μελάνης σε στερεά μορφή με χρυσά κινέζικα ιδεογράμματα. Τρίγωνα και καμπυλόγραμμα. Πολύτιμες κασετίνες οργάνων από ξύλο και βελούδο, με διαβήτες, διαστημόμετρα και γραμμοσύρτες, κλιμακόμετρα από ελεφαντόδοντο και ξύλο βελανιδιάς.

Κι από τα χειροποίητα κομψοτεχνήματα περνάμε στα βιοτεχνικά και βιομηχανικά προϊόντα, όπως τα ταυ, οι μετροταινίες, αλλά και οι γόμες. Το μολύβι πρωταγωνιστεί. Από τον πρώτο ακιδογράφο στο ξύλινο και στο μηχανικό μολύβι.

Πόσοι άραγε γνωρίζουν ότι το απλό ξύλινο μολύβι βγήκε στο εμπόριο στα μέσα του 19ου αιώνα και μέχρι τότε ήταν είδος πολυτελείας, ενώ εξακολουθούσε να είναι αρκετά ακριβό έως τις αρχές του 20ού; Γι'αυτό, σχεδόν σε όλους τους αρχιτέκτονες της γενιάς του '30 εντοπίζουμε ξύλινους επεκτατήρες και μάλιστα της Faber-Castell.

Πολλά από τα εκθέματα είναι σήμερα συλλεκτικά αντικείμενα. Το παλαιότερο από όλα είναι το ξύλινο ταξιδιωτικό κιβώτιο του Λύσανδρου Καυταντζόγλου (1811-1885), με κασετίνες, κλιμακόμετρα και προσωπικά του αντικείμενα όπως σημειωματάριο, γυαλιά, επισκεπτήρια. Ακολουθούν τρεις θαυμάσιες ξύλινες κασετίνες με όργανα σχεδίου από ατσάλι, ορείχαλκο και επιχρυσωμένο ορείχαλκο -οι δύο ανήκαν στους Γάλλους αρχιτέκτονες Pitat και Αchille- από τα μέσα ή τα τέλη του 19ου αιώνα.

Της ίδιας περίπου εποχής είναι και το νήμα της στάθμης του Ερνέστου Τσίλερ.

Τα παλαιότερα εργαλεία Ελλήνων μηχανικών, που βρίσκονται στα αρχεία του Μουσείου Μπενάκη, είναι του αρχιτέκτονα-μηχανικού Παρασκευά Μάρκου Καρδαμίτση, του Νικολάου Γεωργίου Οικονόμου και του Μιλτιάδη Κυριάκου Μυλωνά. Τα υπόλοιπα ανήκουν σε αρχιτέκτονες του 20ού αιώνα με σπουδές στη Γαλλία, τη Γερμανία, το Βέλγιο, την Αγγλία, την Αμερική και φυσικά την Ελλάδα.

Η χώρα όπου σπούδασαν ή άσκησαν το επάγγελμά τους καταδεικνύει και την προέλευση των αρχιτεκτονικών τους οργάνων από γνωστές φίρμες όπως οι Staedtler, Stabilo, Minerva, Kern, Pelikan, Rotring κ.ά.

■ Και από τους Ελληνες αρχιτέκτονες περνάμε στους ελβετούς, με την έκθεση «SWISS NOW. Σύγχρονες ελβετικές προσεγγίσεις στην αρχιτεκτονική», που φιλοξενείται από σήμερα μέχρι 31 Δεκεμβρίου στο Μουσείο Μπενάκη, σε συνεργασία με το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής και την Πρεσβεία της Ελβετίας στην Αθήνα. Εδώ τονίζεται ο πλούτος, η ποικιλομορφία και η πολυπλοκότητα της ελβετικής αρχιτεκτονικής τοπίου.

Η πρώτη εκθεσιακή ενότητα περιλαμβάνει τους «Πρωτοπόρους» στον συγκεκριμένο τομέα, όπως τον Aνρί Κορεβόν, εμπνευστή των σύγχρονων «κήπων καταφυγίων» στις Αλπεις, και τον Λε Κορμπιζιέ, o οποίος εφάρμοσε την ιδέα του «αρχιτεκτονικού περιπάτου».

Η δεύτερη ενότητα εστιάζει στους «Πρωταγωνιστές», σύγχρονους αρχιτέκτονες που αναδεικνύουν τη σημασία του τοπίου στην αστική ανάπλαση, όπως οι: Χέρτζονγκ & ντε Μερόν, Μπερνάρ Τσουμί, Studio Burgi, Conzeti Bronzini Garmann AG κ.ά. Η τελευταία ενότητα αναδεικνύει το «Νέο κύμα», με έργα που διακρίνονται για τον μινιμαλισμό, τη λεπτομέρεια και την πρωτοτυπία του σχεδιασμού.

Ιnfo:

Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138, τηλ. 2103453111. Πέμπ., Κυρ.: 10.00-18.00, Παρ., Σάββ.: 10.00-22.00.