Στα «Τέσσερα απίστευτα μυστικά» που έκρυβαν οι πινακίδες σφηνοειδούς γραφής της Μεσοποταμίας αφιέρωσε το BBC τη συζήτηση που οργάνωσε και μετέδωσε προ ημερών στο αγγλικό, ισπανόφωνο και γαλλόφωνο πρόγραμμά του, προσδίδοντας σ’ αυτά και λίγο ελληνικό άρωμα.
Ομιλητές η δρ Χριστίνα Τσουπαροπούλου, από το Τμήμα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ και επ. καθηγήτρια Αρχαιολογίας της Μέσης Ανατολής στην Ακαδημία Επιστημών στη Βαρσοβία, η δρ Σελίνα Ουίσνομ, λέκτορας στην Πολιτιστική Κληρονομιά της Μέσης Ανατολής, από το Τμήμα Αρχαιολογίας και Αρχαίας Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Λέστερ, και ο δρ Ιρβινγκ Φίνκελ, επιμελητής του Βρετανικού Μουσείου.
Τι είναι, όμως η σφηνοειδής γραφή; Είναι, όπως αναφέρθηκε στην εκπομπή, η παλαιότερη γνωστή μορφή γραφής που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά πριν από περισσότερα από 5.000 χρόνια στη Μεσοποταμία, τη γη μεταξύ των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη στο σημερινό Ιράκ. Αυτό το σύστημα γραφής είχαν, μεταξύ άλλων, οι Σουμέριοι και οι Ακκάδιοι.
Αποτυπώνονταν με σύμβολα πάνω σε πήλινες πινακίδες, οι οποίες είναι απίστευτα ανθεκτικές αφού αντέχουν ακόμη και στη φωτιά. Ετσι μάλιστα διασώθηκαν τυχαία και οι πήλινες πινακίδες της ελληνικής Γραμμικής Β, που κάηκαν μεν από πυρκαγιές στα τότε ανάκτορα αλλά έτσι διατηρήθηκαν. Ειπώθηκε χαρακτηριστικά για τη δυσκολία στην ανάγνωσή τους ότι αν δει κανείς μια πινακίδα σφηνοειδούς γραφής για πρώτη φορά, δεν είναι πιθανό να την αναγνωρίσει ως γραφή και σίγουρα δεν θα ξέρει ποια μεριά είναι πάνω και ποια κάτω. Μετά από πολλές δοκιμές και λάθη των ειδικών επιστημόνων, η σφηνοειδής γραφή αποκρυπτογραφήθηκε τελικά τον 19ο αιώνα. Αυτά που αποκαλύφθηκαν και αναφέρθηκαν στην εκπομπή ήταν εξαιρετικά:
● Πρώτο «μυστικό»: η Κιβωτός του Νώε προϋπήρχε της Βίβλου. Ο Τζορτζ Σμιθ το 1872 ανακάλυψε τη λεγόμενη 11η πινακίδα του Γκιλγκαμές που ανέφερε την ιστορία της κιβωτού του Νώε εκατοντάδες χρόνια πριν από τη Βίβλο. Η ανακάλυψή του ήταν εκρηκτική. Η πινακίδα έλεγε «κάνε όλα τα ζωντανά όντα να ανέβουν στη βάρκα, τη βάρκα που θα φτιάξεις για να διασωθείς από την πλημμύρα». Πολλά σημεία της πινακίδας απέδειξαν ότι η ίδια ιστορία είχε ειπωθεί στη Μεσοποταμία μια χιλιετία πριν από την παλαιότερη ημερομηνία κατά την οποία το εβραϊκό κείμενο ήταν πιθανό να έχει δημιουργηθεί.
● Δεύτερο «μυστικό»: ο πρώτος γνωστός συγγραφέας στην ιστορία της ανθρωπότητας ήταν γυναίκα. Πρόκειται για την Ακκάδια ιέρεια Ενχεντονάνα. Ο λεγόμενος δίσκος της ανακαλύφθηκε το 1927 και μας δείχνει ότι γυναίκες (αλλά από πλούσιες οικογένειες) μπορούσαν να φτάσουν σε εξαιρετικά σημαντικές θέσης εξουσίας. Από τις σφηνοειδείς πινακίδες μαθαίνουμε επίσης τις σχέσεις μεταξύ ανδρόγυνων, τις επιχειρηματικές συναλλαγές τους που πάνε στραβά, τα συμβόλαια που επιτρέπουν στις γυναίκες να αγοράζουν σπίτια, να διατηρούν τον έλεγχο της προίκας τους, να διευθύνουν και να διαχειρίζονται επιχειρήσεις μόνες τους, αρκεί να είναι δίπλα στους συζύγους τους.
● Τρίτο «μυστικό»: μετράμε τον χρόνο με αρχαίο τρόπο. Αν έχουμε ποτέ αναρωτηθεί γιατί υπάρχουν 60 δευτερόλεπτα στο ένα λεπτό και 360 μοίρες σε έναν κύκλο είναι οι Σουμέριοι και οι Ακκάδιοι που χρησιμοποιούσαν σύστημα αριθμών, βασισμένο στον αριθμό 60. Το 60 ως γνωστόν είναι ο αριθμός με τους περισσότερους διαιρέτες. Διαιρείται ακριβώς με τους αριθμούς 2, 3, 4, 5, 6, 10, 12, 15, 20 και 30. Με τον τρόπο αυτό δεν χρειάζεται στους υπολογισμούς να χρησιμοποιούνται κλάσματα. Η δική μας μέτρηση χρόνου σε 60 δευτερόλεπτα στο λεπτό και 60 λεπτά στην ώρα (παρότι χρησιμοποιούμε γενικά το δεκαδικό σύστημα) είναι μια άμεση κληρονομιά από την επιστημονική παράδοση της Μεσοποταμίας.
● Τέταρτο «μυστικό»: έγραφαν επιστολές όπως εμείς γράφουμε emails. Οι Μεσοποτάμιοι ήταν ένθερμοι επιστολογράφοι, που έστελναν σφραγισμένα μηνύματα με εμπόρους και ταξιδιώτες χρησιμοποιώντας συγκεκριμένους τύπους στην αλληλογραφία τους. Χρησιμοποιούσαν -όπως και σήμερα- ως αρχή το «ελπίζω να είναι όλα καλά», αλλά όταν ήταν θυμωμένοι ξεκινούσαν απότομα, ξεχνώντας τους καλούς τρόπους.
Τους άρεσε και να κουτσομπολεύουν. Σε γράμματα οι γυναίκες παραπονιούνται π.χ. ότι οι άντρες δεν στέλνουν αρκετά χρήματα στο σπίτι ή ότι ο γείτονας έκανε επέκταση στο σπίτι του και πότε θα κάνουμε και εμείς κ.ο.κ.
● Τέλος, ένα πέμπτο «μυστικό» προέκυψε συμπερασματικά από τη συζήτηση στο BBC και έχει σχέση με την αρχαία ελληνική παράδοση: η σφηνοειδής γραφή της Μεσοποταμίας (περί το 3200 π.Χ.) και η Γραμμική Β (πρώτη ελληνική το 1400 π.Χ.) γράφτηκαν και οι δύο σε πηλό, ενώ τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά -παρότι στην ίδια λεκάνη της Μεσογείου- ακολούθησαν εντελώς δικό τους δρόμο και αποτυπώθηκαν σε πάπυρους, ξύλο, μνημεία και κτίρια. Και επίσης ενώ οι μεσοποταμιακές και οι ελληνικές γραφές δεν «διασταυρώθηκαν» ποτέ, εντούτοις άρχισαν και οι δύο με ιδεογράμματα που οδηγούσαν σε εικόνες και εξελίχθηκαν σε σύμβολα που έδιναν ήχους.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας