«Εκλεπτυσμένη αναισθητοποίηση απέναντι στη φρίκη»

Η έκθεση «Body Worlds» με αληθινά ανθρώπινα σώματα που παρουσιάζονται αυτόν τον καιρό στον «Ελληνικό Κόσμο» του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού, στην ολότητά τους ή ανατετμημένα και διατηρημένα με τη διαδικασία της πλαστινοποίησης, αυτοπροβλήθηκε εξαιρετικά φιλόδοξα ως «η πιο σπουδαία, διεθνών προδιαγραφών, ανακοινωμένη έκθεση».

Στην πραγματικότητα δεν είναι η πρώτη φορά που επιχειρείται η παρουσίασή της στην Αθήνα. Μια πρώτη απόπειρα είχε γίνει το 2009 στην «Τεχνόπολη» του Δήμου Αθηναίων. Τότε, όμως, προσέκρουσε στον σφοδρό αντίλογο τεχνοκριτικών, ψυχαναλυτών, καλλιτεχνών και κοινωνιολόγων και στην εξίσου σφοδρή αντίδραση των φοιτητών της ΑΣΚΤ και έπειτα από έναν γύρο σοβαρών επιχειρημάτων, δημοσιευμάτων και συγκεντρώσεων, κατέβηκε άρον άρον και πριν την ώρα της. Αλλωστε και η απόπειρα παρουσίασής της στο Παρίσι είχε ανακοπεί νωρίτερα όταν παρενέβη εισαγγελέας.

Στα επιχειρήματα που προηγήθηκαν της τωρινής παρουσίασής της ήταν βέβαια η άποψη π.χ. του δρος Ray Glover που, οι διοργανωτές συστήνουν ως επίτιμο καθηγητή Ανατομίας στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν και ιατρικό διευθύνοντα σύμβουλο της έκθεσης: «Η εκπαιδευτική σημασία αυτής της έκθεσης είναι ανεκτίμητη. Για αιώνες, μόνο η ιατρική κοινότητα μάθαινε για τις εσωτερικές διεργασίες του ανθρώπινου σώματος από τη μελέτη των αληθινών ανθρώπινων σωμάτων και, τώρα, δίνεται και στο ευρύ κοινό η ευκαιρία να αποκτήσει μια βαθύτερη γνώση πάνω στην ανατομία και τις λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος».

Ο αντίλογος, «αλιευμένος» από δημοσιεύματα του 2009, είναι όμως καταλυτικός.

● Από κείμενο με τίτλο «Εάν αυτοί είναι άνθρωποι... Τα αποτρόπαια bodies, οι δαιμόνιοι επιχειρηματίες, οι αμέριμνοι θεατές» που είχε συνταχθεί στην ημερίδα/εργαστήριο ΑΝΤΙ-ΣΩΜΑΤΑ (30/3/2009) στην ΑΣΚΤ: «Τα ανοιγμένα σώματα των ανώνυμων νεαρών Κινέζων, που προσπαθούν να γίνουν μη φοβερά απομιμούμενα τα ψεύτικα, αποποιούμενα τη βεβήλωση αλλά ακόμη και τη νεκρότητά τους, μεταβάλλονται σε παγκόσμιους και εγκόσμιους μοντέρνους οικείους μας (…)

Το πιο καυτό ερώτημα στην όλη υπόθεση της έκθεσης «Bodies» δεν είναι το γιατί κάποιοι άνθρωποι εμπνεύστηκαν και έφτιαξαν αυτόν τον περιοδεύοντα θίασο πτωμάτων, αλλά γιατί η κοινωνία μας -με επικεφαλής τους δημόσιους φορείς στους οποίους απευθύνθηκαν για να εξασφαλίσουν αίθουσα και υποστήριξη, αλλά και τους λεγόμενους πνευματικούς της ανθρώπους- δεν αντέδρασε άμεσα και δεν τους έστειλε από εκεί που ήρθαν. (...) Μια ύπουλη έκθεση-νάρκη που στοχεύει ζωντανούς και νεκρούς, ψυχές και σώματα θεατών και θεωμένων, με τα προσχήματα μιας ζοφερής δήθεν νεωτερικότητας».

● «Μια καινούργια απόλαυση: η νεκροσκοπία. Η έκθεση με συντηρημένα πτώματα, όπως οι «bodies» στην Τεχνόπολη, προκαλεί ηθικά και φιλοσοφικά ερωτήματα», επισήμαινε τότε και ο Γάλλος ψυχαναλυτής Σαρλ Μελμάν, γράφοντας ακόμα «για μια ηδονοβλεπτική απόλαυση του θανάτου», για «άγριο εμπόριο» και για μια «έκθεση που προσφέρει, με τίμημα ένα εισιτήριο, την ανατριχίλα μιας ακίνδυνης βεβήλωσης και την ικανοποίηση μιας εντελώς φυσικής παιδικής περιέργειας».

● Ανοιχτή επιστολή στην «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» είχε στείλει τότε η καλλιτεχνική ομάδα των «happyfew», τονίζοντας μεταξύ πολλών άλλων: «Ακόμα και νόμιμα να είχαν αγοραστεί αυτά τα νεκρά σώματα, ούτε η τέχνη ούτε η επιστήμη ούτε βεβαίως η παιδαγωγική θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν την περιφορά ανά την υφήλιο ενός γδαρμένου και πλαστινοποιημένου νεκρού... τενίστα! Δεν θα πρέπει να σας διαφεύγει ότι, όταν οι σύγχρονες κοινωνίες επέτρεψαν τη χρησιμοποίηση νεκρών σωμάτων ως «υλικού», δεν το έκαναν προς... τέρψη, ούτε προς... συμμόρφωση κανενός, αλλά αποκλειστικά και μόνο στο πλαίσιο της ιατρικής έρευνας και της διδασκαλίας της και με μοναδικό στόχο της τη θεραπεία ασθενειών». Εγραφαν ακόμα για την «επικίνδυνη νάρκωση θεμελιωδών αντανακλαστικών του πολιτισμένου ανθρώπου», για την «εκλεπτυσμένη αναισθητοποίησή του απέναντι στη φρίκη» και για μια ««λεπτή» διαδικασία απανθρωπισμού, τα αποτελέσματα της οποίας δεν είναι άγνωστα και ασαφή, αφού τα είδαμε σχετικά πρόσφατα στην Ιστορία, στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης».

Δώδεκα χρόνια αργότερα τα επιχειρήματα αυτά δεν μοιάζει να έχουν χάσει την ισχύ τους. Εναπόκειται βέβαια στον αναγνώστη ν’ αποφασίσει αν τον εκπροσωπούν, αλλά σε κάθε περίπτωση είναι κάθε άλλο από «απονεκρωμένα».