«Δεν με νοιάζει ο θάνατος όταν ερωτεύομαι»

Το ακούς σαν είδηση της τελευταίας στιγμής, αρνείσαι να το πιστέψεις, ψάχνεις στο διαδίκτυο, ούτε η «biblionet» δεν έχει προλάβει να βάλει ακόμη ημερομηνία θανάτου, κι όμως είναι γεγονός. Ο Ουρουγουανός Εδουάρδο Γκαλεάνο, ο πιο λαοφιλής, αγαπημένος και ίσως ο πιο πολιτικός συγγραφέας της Λατινικής Αμερικής έφυγε από τη ζωή χθες το μεσημέρι, στα 74 του χρόνια. Εδώ και ένα χρόνο δεν έδινε συνεντεύξεις, καθώς δεν ήθελε τα λόγια του να παίρνουν πολιτικοποιημένη χροιά, γιατί τα εκμεταλλεύονταν όλες οι πλευρές, δεξιές και αριστερές. Τον τελευταίο καιρό, κάθε εβδομάδα πήγαινε συγκεκριμένη μέρα και ώρα σε ένα καφέ, στη γειτονιά του στο Μοντεβιδέο για να βλέπουν ότι είναι καλά και έως εκεί. Είχε αποφασίσει να αποστασιοποιηθεί, έκανε ελάχιστες δηλώσεις, ήταν κουρασμένος και ταλαιπωρημένος από την ασθένειά του. Για χρόνια πάλευε με τον καρκίνο των πνευμόνων και τη Μ. Παρασκευή εισήχθη στο νοσοκομείο με επιπλοκές.

Ο Εδουάρδο Γκαλεάνο γεννήθηκε το 1940 στο Μοντεβιδέο. Από πολύ νωρίς ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία. Σε ηλικία 13 ετών ξεκίνησε ως γελοιογράφος για το περιοδικό «El Sol». Στα 21 του γίνεται διευθυντής της καθημερινής εφημερίδας «Epoca» και αρχισυντάκτης της εβδομαδιαίας επιθεώρησης «Marcha». Δέκα χρόνια μετά (1971), κυκλοφορεί το δίτομο «Οι ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής», που αναφερόταν στην εκμετάλλευση της Λατινικής Αμερικής από τις ξένες δυνάμεις από την εποχή της αποικιοκρατίας, το οποίο απαγορεύτηκε σχεδόν σε όλη την ήπειρο από τις στρατιωτικές δικτατορίες. Για τις ιδέες του, ο Γκαλεάνο συλλαμβάνεται και εξορίζεται από τον δικτάτορα Χουάν Μαρία Μπορνταμπέρι που κατέλαβε την εξουσία με πραξικόπημα στην Ουρουγουάη το 1973. Το 2009, στην 5η Σύνοδο των Αμερικανικών Κρατών, ο ηγέτης της Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες χάρισε το συγκεκριμένο βιβλίο στον Μπαράκ Ομπάμα, μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες.

Κατά τη διάρκεια της εξορίας του, διαμένει στην Αργεντινή, όπου ιδρύει το λογοτεχνικό περιοδικό «Crisis». Μετά το πραξικόπημα του 1976, καταφεύγει στην Ισπανία. Στην πατρίδα του επιστρέφει το 1985, ύστερα από την πτώση της δικτατορίας. Σε όλα του τα πολυμεταφρασμένα βιβλία («Μέρες και νύχτες αγάπης και πολέμου», «Ενας κόσμος ανάποδα», «Καθρέφτες», «Μνήμη της φωτιάς» - τριλογία, «Οι λέξεις ταξιδεύουν», «Οι μέρες αφηγούνται», «Τα χίλια πρόσωπα του ποδοσφαίρου» κ.ά.), όπως και στα χρονογραφήματα και τα άρθρα του, υπερασπιζόταν πάντοτε τις κοινωνικές και πολιτικές ελευθερίες, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τον σεβασμό στη διαφορετικότητα, ενώνοντας τη φωνή του με λογοτέχνες όπως είναι ο νομπελίστας Μάρκες και οι Μπενεντέτι και Μοντέρο. Εχει τιμηθεί με αρκετά βραβεία («Casa de las Americas», «American Book Award» κ.ά.).

Ιδιαίτερα αγαπητός στην Ελλάδα όπου τα περισσότερα βιβλία του κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Πάπυρος», ο Γκαλεάνο στη χώρα μας είχε έρθει πριν από πολλά χρόνια, καλεσμένος από μία ομάδα νέων, για να μιλήσει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ακόμη μία φορά είχε ταξιδέψει ινκόγκνιτο, με τη γυναίκα του Ελένα, θέλοντας να κάνει το ταξίδι του Οδυσσέα από την Τροία προς την Ιθάκη. Αν και στη ζωή του είχε πολλές ερωτικές περιπέτειες, με τη σύζυγό ήταν τρελά ερωτευμένος. Στα μάτια της έβλεπε την ωραία Ελένη του Μενελάου και των ομηρικών επών. Εξάλλου, ο έρωτας έπαιζε μεγάλο ρόλο στη ζωή του. Το είχε δηλώσει και ο ίδιος, το 2011, μιλώντας για την Ελλάδα: «Πολλοί με ρωτούν τι θα συμβεί μετά την κρίση. Δεν γνωρίζω και ούτε με νοιάζει ιδιαίτερα. Η αλήθεια είναι ότι με ενδιαφέρει πάρα πολύ αυτό που συμβαίνει τώρα. Πώς θα τελειώσει αυτή η ιστορία; Είναι σαν να αναρωτιέμαι πότε θα ερωτευτώ. Δεν με νοιάζει ο θάνατος, όταν ζω τη μαγική στιγμή του έρωτα. Αυτή η στιγμή ενέχει το άπειρο μέσα της, όσο διαρκεί... και εγώ είμαι Ελληνας όσο ποτέ, τούτες τις ώρες».

Εγραφε πάντοτε λακωνικά, αλλά η κάθε λέξη του έκρυβε από πίσω της ολόκληρα νοήματα, βαθιά πολιτικοποιημένα. Κι ενώ όλα του τα έργα είχαν βασικό άξονα τη Λατινική Αμερική, ξέφευγαν τελικά από τα σύνορα αυτά και γίνονταν παγκόσμια. Με έναν μαγικό και εξαιρετικά απλό τρόπο κατόρθωνε να πλησιάζει από τον λαϊκό άνθρωπο μέχρι τον διανοούμενο σε όλες τις ηπείρους. Μπορεί πολλά από τα γραπτά του να μοιάζουν με απλές ιστορίες, αλλά οι έννοιες που πραγματεύεται είναι δυσθεώρητες. Για παράδειγμα, στο «Οι γιοι των ημερών» λέει: «Το 1492, οι ιθαγενείς ανακάλυψαν πως είναι Ινδιάνοι, πως ζουν στην Αμερική, πως είναι γυμνοί, πως υπάρχει αμαρτία, πως είναι υπόλογοι με έναν βασιλιά και μία βασίλισσα ενός άλλου κόσμου και σ’ έναν θεό ενός άλλου ουρανού. Ενός θεού που εφηύρε την ενοχή και την ένδυση και που καίει ζωντανούς όσους λατρεύουν τον Ηλιο, τη Σελήνη, τη Γη και τη βροχή που τη θρέφει».

«Αυτός ο κόσμος έχει την αλητεία μέσα του» είχε δηλώσει πριν από λίγα χρόνια. «Δεν είναι αυτός ο κόσμος που γεννηθήκαμε αντάξιος των ονείρων μας. Αλλά υπάρχει ένας άλλος μέσα στην κοιλιά του... που περιμένει. Θα είναι ένας κόσμος διαφορετικός και θα έρθει με μια επώδυνη γέννα. Αναγνωρίζω τα χαρακτηριστικά αυτής της νέας πραγματικότητας στις αυθόρμητες διαδηλώσεις που σαρώνουν τον πλανήτη και από τη δική σας γωνιά, την Ελλάδα μας».