Oρμή Ανατέλλοντος Ηλίου

Δράκοι στα σύννεφα, μάχες και... χαρούμενα λουλούδια. Μια σύγχρονη ματιά, μια στοχαστική συζήτηση, ένα μεγάλο ανοιχτό παράθυρο στην τέχνη της Ιαπωνίας.

Ποικίλες μορφές τέχνης με διακεκριμένες μεθόδους παραγωγής και τεχνικές που προσαρμόστηκαν στην πάροδο του χρόνου, ανταποκρινόμενες στις αναδυόμενες τεχνολογίες.

Ζωγραφικοί πίνακες που αφηγούνται σαν κινηματογραφική ταινία και αποκαλύπτουν λεπτομέρειες της δράσης που απεικονίζουν, άλλες φορές σε αργή κίνηση και άλλες φορές με τη γρήγορη κίνηση είτε ενός ζουμ από απόσταση είτε με κοντινές λήψεις.

Οπτική δυναμική σε έργα και θέματα που ρέουν και διαμόρφωσαν την έκρηξη της φημισμένης ιαπωνικής τέχνης, πυροδοτώντας την αγάπη για την φιλοσοφία τους.

Αποκαλυπτική τέχνη μέσα σε ταξίδι στον χρόνο. Από τις μάχες του 11ου αιώνα περνάμε στα εκφραστικά ποπ λουλούδια το 21ου.

Ολα αυτά τα θαυμαστά απολαμβάνουν οι επισκέπτες στο Μουσείο Καλών Τεχνών στη Βοστόνη (MFA). Ο πρωτοποριακός χώρος τέχνης συνδυάζει σε μια έκθεση τα αριστουργηματικά παράξενα έργα του Ιάπωνα καλλιτέχνη Τακάσι Μουρακάμι (1962) με τους ιστορικούς ιαπωνικούς θησαυρούς από τις συλλογές του.

Ξεκίνησε το φθινόπωρο με τίτλο «Takashi Murakami: Lineage of Eccentrics» (Τακάσι Μουρακάμι: H καταγωγή των εκκεντρικών) και θα διαρκέσει μέχρι την 1η του τρέχοντος Απριλίου αντιπαραβάλλοντας 12 έργα του Μουρακάμι με περισσότερους από 30 θησαυρούς από την απαράμιλλη συλλογή ιαπωνικής τέχνης του MFA - την καλύτερη εκτός Ιαπωνίας.

Η έκθεση βασίζεται στις μακροχρόνιες σχέσεις του καλλιτέχνη με τον μεγάλο Ιάπωνα ιστορικό τέχνης, καθηγητή Nobuo Tsuji, ο οποίος δημοσίευσε το πρωτοποριακό του βιβλίο «Lineage of Eccentrics» το 1970 και το οποίο ενέπνευσε γενιές καλλιτεχνών και ιστορικών τέχνης.

Ο Tsuji πέρασε πάνω από μια δεκαετία για να ανακαταγράψει την τεράστια συλλογή έργων τέχνης του Μουσείου της Βοστόνης που προέρχονται από την Ιαπωνία, η οποία περιλαμβάνει σχεδόν 100.000 αντικείμενα. Δεσμεύτηκε λοιπόν να παρουσιάσει στο κοινό την ιαπωνική τέχνη με όλα τα είδη και τις τεχνοτροπίες που περιλαμβάνει καθώς και από όλες τις χρονικές περιόδους.

Το 2001 παρουσίασε στους χώρους του μουσείου με την πρώτη ατομική του έκθεση «Made in Japan» (Φτιαγμένο στην Ιαπωνία) στις Ηνωμένες Πολιτείες τον πρωτοπόρο Τακάσι Μουρακάμι.

Από αυτό το σημείο και πέρα, η τέχνη του Μουρακάμι εξελίχθηκε με την καθοδήγηση του καθηγητή Tsuji, ο οποίος προέτρεψε τον καλλιτέχνη να αποκτήσει μια βαθύτερη κατανόηση της παραδοσιακής τέχνης, αφού, διακρίνοντας το ταλέντο και τη δυναμική του έργου του, τον πίεσε να εξελιχθεί και να δημιουργήσει πραγματικά προσωπικά προκλητικά έργα.

Αρκετά από αυτά βρίσκονται στην έκθεση και τα απολαμβάνουν οι επισκέπτες του μουσείου.

Ο Τακάσι Μουρακάμι δημιουργεί ακατάπαυστα εδώ και τρεις δεκαετίες και έχει καθιερωθεί παγκόσμια ως ένας από τους πιο ευφάνταστους καλλιτέχνες τού σήμερα.

Σχεδιάζει και δημιουργεί ζωγραφικά έργα και γλυπτά με επιρροές από τις τεχνικές των anime (ιαπωνικά κινούμενα σχέδια) και manga (ιαπωνικά κόμικς) αλλά και άλλων στοιχείων της σύγχρονης ποπ κουλτούρας.

Εχει γίνει γνωστός για τους άμεσα αναγνωρίσιμους χαρακτήρες του, τα υπέροχα χαρούμενα λουλούδια του και τα έντονα χρώματα.

Θεωρείται ο εικαστικός εμπνευστής της «superflat» αισθητικής που συνδυάζει την υψηλή τέχνη με την εμπορική ποπ εφαρμογή της. Εχει στο ενεργητικό του συνεργασίες στη βιομηχανία της μουσικής και της μόδας.

Το 2007 σχεδίασε το εξώφυλλο για το άλμπουμ «Graduation» του Kanye West και έχει συνεργαστεί με τους οίκους Louis Vuitton και Supreme.

Η πρακτική «superflat» του Μουρακάμι περιλαμβάνει ανακατασκευή έργων που συνήθως θεωρούνται «χαμηλά» ή υποκουλτούρα τα οποία παρουσιάζει στην αγορά «υψηλής τέχνης» μέσα από το έργο του.

Στη συνέχεια, επιμηκύνει το πεδίο σχεδιασμού του ανακατασκευάζοντας τα έργα «υψηλής τέχνης» του ως εμπορεύματα, καθιστώντας τα διαθέσιμα σε πιο προσιτές τιμές.

Η θεωρία του «superflat» όμως πάντα υποδηλώνει πως υπάρχει η κληρονομιά και η αμφίδρομη απεικόνιση από την παραδοσιακή-λαϊκή ιαπωνική ιστορία της τέχνης μέχρι τη μεταπολεμική ιαπωνική ποπ κουλτούρα και οπτική.

Συγκεντρώνει όλο το σφρίγος και την ορμή που αναδίδει η Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου.

Η έκθεση χωρίζεται σε έξι τμήματα, ξεκινάει με το έργο του Μουρακάμι «Transcendent Attacking a Whirlwind» (Η Υπερβατική επίθεση ενός ανεμοστρόβιλου) κατασκευασμένο ειδικά για το μουσείο.

Μήκους 10 μέτρων αντλεί την έμπνευσή του από το ομότιτλο έργο του Soga Shohaku δημιουργημένο το 1764, με κοινά στροβιλισμένα μοτίβα. Εκφράζει σε υπερθετικό βαθμό τον όγκο και την κίνηση.

Συνεχίζοντας στις επόμενες γκαλερί, τα έργα, παλιά και νέα, είναι σε πλήρη σύμπνοια και συνομιλία.

Το εντυπωσιακό «Night Attack on Sanjo Palace» (Βραδινή επίθεση στο παλάτι του Sanjo) δημιουργημένο παραδοσιακά τον 12ο αιώνα, με ανάγνωση από δεξιά προς τα αριστερά, προβάλλει μέσα στο 7 μέτρων μήκος του ολόκληρη την ιαπωνική παράδοση και ζωή.

Ομως στην τρίτη γκαλερί ακριβώς στην καρδιά της έκθεσης κυριαρχεί το «Summer Vacation in the Kingdom of the Golden» (Καλοκαιρινές διακοπές στο Βασίλειο του Χρυσού), 2008, με τα χαρούμενα εκφραστικά λουλούδια να προσμένουν μπρος στην κατακόρυφη βλάστηση πάνω σε φόντο με χρυσά φύλλα και αντικατοπτρίζουν όλη την αισθητική του δημιουργού.

Το πάτωμα γεμάτο από της ίδιας αισθητικής λουλούδια, ανεβαίνουν μέχρι και τα φωτιστικά της εγκατάστασης και δεν ξενίζουν καθόλου που στέκουν δίπλα στο «Flower Carts» (Κάρο με λουλούδια), του 19ου αιώνα.

Η τέταρτη γκαλερί κυριαρχείται από το υπερβολικά πολύχρωμο έργο «Lots, Lots of Kaikai and Kiki», 2009. Ο καμβάς φουσκώνει από πρόσωπα έκπληκτα, χαρούμενα, θυμωμένα, αδιάφορα, συνοφρυωμένα, κανένα ίδιο με κάποιο άλλο, τα οποία συνυπάρχουν δίπλα σε έργα με παραδοσιακές αναπαραστάσεις ιαπωνικών τεράτων και υπερφυσικούς δαίμονες.

Το έργο δημιουργήθηκε και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σε έκθεση το 2010 στο Παλάτι των Βερσαλιών στη Γαλλία.

Στην πέμπτη γκαλερί καλύπτεται το θέμα της θρησκευτικότητας με κυρίαρχους να στέκουν δίπλα ο ένας στον άλλον το γλυπτό του Μουρακάμι «Oval Buddha Silver» (Ασημένιος Οβάλ Βούδας), 2008-2011, και ο «Historical Buddha» (Ιστορικός Βούδας), του 10ου αιώνα που δείχνει την πεποίθηση του δημιουργού πως ακόμη και η θρησκευτική τέχνη θα πρέπει να εξελίσσεται συνεχώς χωρίς αγκυλώσεις και στεγανά.

Η έκθεση κλείνει όσο πιο... εκκεντρικά. Με ένα έργο με τον περίεργο τίτλο «Dragon in Clouds—Red Mutation: The version I painted myself in annoyance after Professor Nobuo Tsuji told me, “Why don’t you paint something yourself for once?"» (Δράκος στα σύννεφα: Κόκκινη μετάλλαξη: έκδοση που ζωγράφισα μόνος μου, ενοχλημένος, όταν ο καθηγητής Nobuo Tsuji μού είπε,"Γιατί δεν ζωγραφίζεις μόνος σου για μια φορά;"), 2010, που το δημιούργησε μόνος του χωρίς τους βοηθούς του μέσα σε 24 ώρες.

Με έμπνευση από το «Dragon and Clouds» (Δράκοι και σύννεφα), 1763, του Soga Shōhaku -που εκτίθεται δίπλα του- ενσαρκώνει ακριβώς όλη την πορεία της ιαπωνικής ιστορίας της τέχνης. Το κόκκινο ξεχειλίζει στον καμβά προκαλώντας ένταση και συγκίνηση.

Η εκκεντρικότητα είναι απαραίτητη για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τόσο την παραδοσιακή όσο και τη σύγχρονη ιαπωνική τέχνη.

Σίγουρα οι επισκέπτες θα βυθιστούν στη φιλοσοφία της μακρινής μας χώρας και θα αποκτήσουν φρέσκες ιδέες και ματιά.

Θα ανακαλύψουν μια διαφορετική Ιαπωνία, καθώς διασταυρώνονται η παράδοση και η λαϊκή τέχνη που τραβά μαζί της κλασικά τοπία και μονολιθικές αλληγορίες, απέναντι στα σύγχρονα, λαμπερά, φανταστικά, χαρούμενα έργα του Μουρακάμι ο οποίος μπήκε στις γκαλερί με ορμή σαν φρέσκο ολόδροσο αεράκι, μια πνοή ανανεωτικής δημιουργίας.

 Info:

«Takashi Murakami: Lineage of Eccentrics», στο Μουσείο Καλών Τεχνών στη Βοστόνη. Μέχρι 1 Απριλίου 2018.