Επικίνδυνα «αεροπλανάκια»

Ετυχε να συζητήσω αυτές τις μέρες με έναν νέο άνθρωπο, που ανήκει στη γενιά του brain drain, ψηφίζει κατά κανόνα κόμματα στο δεξιό κομμάτι του πολιτικού φάσματος και ζει στο Λονδίνο, όπου εργάζεται σε μεγάλη εταιρεία συμβούλων που πραγματοποιεί εξαγορές και συγχωνεύσεις επιχειρήσεων. Πέρα από τα εξοντωτικά εργασιακά ωράρια (όταν δεν έχεις κάτι φοβερό να κάνεις μένεις μέχρι τις 9 το βράδυ στη δουλειά και όταν έχεις, μένεις μέχρι τις 3 τη νύχτα και αν δεν το κάνεις, μπαίνεις στη λίστα των επόμενων απολύσεων), υπάρχει κάτι άλλο που τον κάνει να αγανακτεί: είναι η «στρέβλωση της ελεύθερης αγοράς», όπως ο ίδιος την αποκαλεί.

Ολοι οι τομείς δραστηριότητας χαρακτηρίζονται από υπερσυγκέντρωση, εξηγεί, υπάρχουν μόνο τρεις-τέσσερις παίκτες ανά κλάδο, δημιουργώντας παντού ολιγοπώλια. Το μεγάλο πρόβλημα των ισχυρών funds είναι ότι δεν βρίσκουν πλέον εταιρείες να εξαγοράσουν. Ωστόσο υπόσχονται στους πελάτες τους ετήσιο όφελος 20%-25% επί του τοποθετούμενου κεφαλαίου, γιατί διαφορετικά αυτό δεν θα τοποθετηθεί. Αποτέλεσμα: οι ελάχιστες εταιρείες που υπάρχουν απούλητες, αλλά και οι ήδη πουλημένες πωλούνται -οι δεύτερες από fund σε fund- σε εξωφρενικές τιμές, αναντίστοιχες με την πραγματική οικονομική αξία και τον τζίρο τους. Ολοι το ξέρουν αυτό, ξέρουν όμως επίσης ότι θα υπάρχουν πάντα αγοραστές γιατί ένα άλλο fund θα πρέπει να κάνει τοποθέτηση, υπολογίζοντας και αυτό ότι θα πουλήσει ακριβότερα μετά. Από τη διαφορά στην τιμή πώλησης, και όχι από την αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας, θα βγάλουν χρήματα και οι πελάτες και οι διαχειριστές του fund. Σε όλα αυτά, υπάρχει μια κρίσιμη λεπτομέρεια: το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του κεφαλαίου αγοράς δεν το βάζουν τα ίδια τα funds, αλλά οι τράπεζες! Οι οποίες δανείζουν μετέχοντας στο παιχνίδι αυτό και βγάζοντας εύκολα και σίγουρα κέρδη, χωρίς το ρίσκο, λ.χ., των στεγαστικών δανείων.

Μέσα στην αγωνία εξεύρεσης νέων εξαγοράσιμων εταιρειών, τα μεγάλα funds κόπιασαν τα τελευταία χρόνια και στα μέρη μας. Ειδικά η Ελλάδα φτήνυνε με την κρίση, από τη δική τους σκοπιά φτήνυνε και λόγω αριστερής διακυβέρνησης. Ετσι εξηγείται η έφοδός τους και στην ελληνική οικονομία. Επενδύσεις χωρίς αύριο, με πενταετή ορίζοντα κερδοσκοπίας και μεταπώλησης.

Εύκολα μπορεί να αντιληφθεί κανείς τα βασικά χαρακτηριστικά και τα τρωτά αυτού του συστήματος: πρώτον, σε αντίθεση με τις εισηγμένες στο χρηματιστήριο εταιρείες, όπου γνωρίζει κανείς τα στοιχειώδη μεγέθη τους, για τα funds δεν γνωρίζουμε παρά ελάχιστα - οι αποφάσεις παίρνονται πίσω από κλειστές πόρτες. Δεύτερον, το προσωπικό πρέπει να παραμένει χαμηλόμισθο και εύκολα απολύσιμο, ώστε να διατηρείται υψηλή η αξία των εταιρειών. Τρίτον, ο πληθωρισμός βοηθάει γιατί αυξάνονται τα κέρδη τους. Τέταρτο και κυριότερο: αν σκάσει η φούσκα, αν το ιδιότυπο «αεροπλανάκι» τιναχτεί στον αέρα, κεφαλαιούχοι και funds δεν πλήττονται ιδιαίτερα. Οι πρώτοι έχουν εισπράξει τοκογλυφικά επιτόκια, οι δεύτεροι παραμένουν ιδιοκτήτες μέσων παραγωγής. Το πολύ πολύ να πτωχεύσουν οι τράπεζες, αλλά σάμπως αυτοί θα τις πληρώσουν;