Στην πρώτη ατομική έκθεση του Κινέζου καλλιτέχνη Αϊ Γουέι Γουέι στο Πεκίνο το παρελθόν, ως Ιστορία και μνήμη, επανέρχεται δημιουργικά στο έργο του. Ο Αϊ αποδομεί έναν πρώην οικογενειακό ναό της δυναστείας Μινγκ (1368-1644), στην Επαρχία Τζανγκσί (νοτιοανατολική Κίνα), και τον οικοδομεί εκ νέου στο Πεκίνο.
Ο ναός ανήκε στην εύπορη οικογένεια των Ουάγκ. Σε αυτόν τελούσαν τις γαμήλιες και νεκρικές τελετές, τιμούσαν τους προγόνους και λάμβαναν τις σημαντικές αποφάσεις. Δικαίωμα σε προγονικούς ναούς είχαν μόνο οι πλούσιες και ισχυρές οικογένειες. Η λατρεία των προγόνων αποτέλεσε τη μοναδική θρησκεία στην Κίνα καθ’ όλη τη διάρκεια της Αυτοκρατορίας.
Το παραδοσιακό ξύλινο κτίριο ήταν επίσης χώρος πολιτικών αποφάσεων. Το κτίριο αποτελεί, έτσι, σύμβολο μιας άλλης εποχής και ενός πολιτισμού που έθετε την οικογενειακή ισχύ στο επίκεντρο του συστήματος. Μοιραία η τύχη της οικογένειας Ουάγκ και του ναού ακολούθησε τις αλλαγές που σημειώθηκαν.
Ο αναδομημένος, σήμερα, ναός επέζησε χάρη στην παρέμβαση του Αϊ και, μολονότι παραμένει εν πολλοίς ο ίδιος, είναι κάτι άλλο. Διότι ο ναός ορίζεται από τη χρήση του, τον ρόλο και τον συμβολισμό του και όχι από τα υλικά που τον συνθέτουν. Σε αυτό το κτίριο-σύμβολο ο καλλιτέχνης ιδιοποιείται αυτό που, εξ ορισμού, υπάρχει και το επανερμηνεύει· δεν δημιουργεί, πιστεύει, γιατί «η δημιουργία είναι έργο του Θεού, ενώ εμείς αρθρώνουμε μόνο τη φωνή μας».
Ο Αϊ Γουέι Γουέι, βαθύς γνώστης της κινεζικής Ιστορίας, ευαίσθητος καλλιτέχνης και προσεκτικός παρατηρητής των όσων συμβαίνουν γύρω του, ξέρει ότι το παρόν είναι φτιαγμένο με τα αρχαία υλικά. Πλην, όμως, γνωρίζει ότι αποδομώντας το και οικοδομώντας το εκ νέου με τα ίδια υλικά και τις ίδιες τεχνικές που, από γενιά σε γενιά έφτασαν ώς εμάς, δεν το επαναφέρει.
Σήμερα ο ναός είναι κάτι άλλο, αφού δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τη χρήση που επέβαλαν την ύπαρξή του. Χωρίς αυτά, απογυμνωμένος από την «ουσία» του, είναι ένα όμορφο κτίριο με όλους τους συμβολισμούς του. Και επειδή ο Αϊ τα γνωρίζει όλα αυτά, αποφασίζει τη μεταφορά του στο Πεκίνο και, μετά το πέρας της έκθεσης, την επαναφορά του στον αρχικό του χώρο.
Για να μην υπάρχει καμία παρανόηση, η ανοικοδόμηση γίνεται σε δύο διαφορετικούς χώρους: ο μισός ναός σε μια γκαλερί και ο άλλος μισός σε μια άλλη. Η απόσταση στον χώρο αντανακλά την απόσταση στον χρόνο που χωρίζει το οικοδόμημα από την αρχική του λειτουργία. Απόσταση που χωρίζει τον σημερινό φιλότεχνο από τον παλαιό απόγονο που προσερχόταν στον ναό με τον προσήκοντα σεβασμό· απόσταση που υπάρχει ανάμεσα σε μια αίθουσα τέχνης και ένα ναό.
Με μια συμβολική και πολύ εύγλωττη πράξη ρήξης με ένα παρελθόν που βάραινε πολύ, ο Αϊ Γουέι Γουέι έσπασε, το 1995, ένα πορσελάνινο βάζο της δυναστείας Χαν (206 π.Χ. - 220 μ.Χ.). Αυτό τον έκανε γνωστό, δεν τον βοήθησε ωστόσο να «ξοφλήσει» με το παρελθόν.
Το 2004 δημιούργησε τον Χάρτη της Κίνας και μια σειρά από άλλα έργα από υλικά που προέρχονταν από κατεστραμμένους ναούς της δυναστείας Τσιγκ (1644-1911). Ετσι, το παρελθόν είναι πάντα παρόν και ο χάρτης της Νέας Κίνας, που προέκυψε από τη νικηφόρα επανάσταση του 1949, είναι φτιαγμένος από τα υλικά του παρελθόντος· όπως και τα πλέον κοινά αλλά απαραίτητα αντικείμενα της καθημερινότητάς μας, ένα τραπέζι (τροφή) και ένα κρεβάτι (γέννηση, έρωτας, θάνατος).
Το παρελθόν είναι πάντα εδώ αλλά, ό,τι απέμεινε, ξεκομμένο από την αρχική του κατάσταση, αποτελεί τώρα μια άλλη πραγματικότητα που υπόκειται στην κριτική επιλογή του καλλιτέχνη. Ο Αϊ Γουέι Γουέι οικοδομεί ένα δικό του χώρο στον δικό του χρόνο, στο πλαίσιο της δικής του σχέσης με τα αντικείμενα, αλλά η Ιστορία και η μνήμη είναι πάντα παρούσες, έστω και ως θραύσματα.
* καθηγήτρια Ελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πεκίνου
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας