Η κρίση των Μέσων

Η τέταρτη εξουσία ήταν για τον Μπαλζάκ, που την λάτρευε και τη μισούσε, αυτή που μπορούσε να κρίνει όλες τις άλλες, χωρίς ποτέ να λογοδοτεί η ίδια. Μετρήσεις στις οποίες αναφέρθηκε πρόσφατα η «Εφημερίδα των Συντακτών» πιστοποιούν αυτό που πολλοί από μας αισθανόμασταν εμπειρικά: ότι δηλαδή η κρίση των άλλων εξουσιών της κοινωνίας μας, του κόσμου της πολιτικής και της οικονομίας πλήττει επίσης και τα Μέσα και μάλιστα όχι μόνον τις πιο παραδοσιακές εκδοχές τους, τον έντυπο και τον ηλεκτρονικό Τύπο, αλλά και το διαδίκτυο, που εμφανιζόταν για αρκετό διάστημα ως η πλέον εναλλακτική και άφθαρτη μορφή επικοινωνίας.

Μια εξουσία όμως που απειλείται με κατάρρευση καλείται, αν θέλει να έχει ελπίδες, να λογοδοτήσει και να αναζητήσει εναλλακτικούς δρόμους. Και το πρώτο που μπορεί κανείς να καταλάβει είναι ότι αυτό που μοιάζει να λείπει σε δραματικό βαθμό από το καταρρέον επικοινωνιακό τοπίο είναι μια δημιουργική δημοσιογραφία που με την ποιότητά της να πείσει αυτούς που σήμερα βλέπουν τη δημοσιογραφία σαν έναν χώρο όπου μια γλώσσα, άλλοτε ιδιοτελώς κρυπτική και άλλοτε δήθεν απροκάλυπτη, καλύπτει ύποπτα συμφέροντα.

Τι όμως να σημαίνει κάτι τέτοιο για τα πανεπιστημιακά Τμήματα Επικοινωνίας τα οποία δημιουργήθηκαν για να προσφέρουν τα εφόδια για ένα άλλο είδος δημοσιογράφων, που θα συνέβαλλε στο να ξανακερδηθεί η χαμένη τιμή των Μέσων;

Υπάρχουν μια σειρά από τομείς όπου οι πανεπιστημιακές σπουδές στα Μέσα θα μπορούσαν να προσφέρουν εφόδια για μια τέτοια εναλλακτική πορεία. Η εμβάθυνση στη χρήση των νέων τεχνολογιών και η γλωσσομάθεια, που ωστόσο έτσι κι αλλιώς γνωρίζουν στις μέρες μας μια εντυπωσιακή ανάπτυξη μέσα και έξω από τα Πανεπιστήμια, ανήκουν κατ’ αρχήν στους τομείς αυτούς.

Ωστόσο η άρτια τεχνική γνώση δεν συνεπάγεται και την ικανότητα να αξιοποιηθούν τα εργαλεία αυτά με έναν δημιουργικό τρόπο. Πολύ συχνά τεχνογνωσία και γλωσσομάθεια δεν εγγυώνται από μόνες τους την ποιότητα. Μια αντίστοιχη κατάσταση παρατηρείται για παράδειγμα και στις κινηματογραφικές σπουδές: πολλές ταινίες νέων δημιουργών που εμφανίζονται στα αντίστοιχα φεστιβάλ διακρίνονται τόσο για την άψογη γνώση της τεχνικής πλευράς του μοντάζ όσο και για την ισχνότητα της έμπνευσης και τη σχηματικότητα της κινηματογραφικής αφήγησης.

Ενα άλλο προαπαιτούμενο είναι μια επαρκής γενική παιδεία και κουλτούρα. Αγλωσσοι, ανιστόρητοι, άμουσοι άνθρωποι δεν μπορούν να έχουν ούτε κριτήριο ούτε ικανότητα να αξιολογήσουν και να ερμηνεύσουν την είδηση και να μεταδώσουν τη γνώμη τους με έναν τρόπο που θα πείσει τον αναγνώστη. Αλλά και αυτά τα προσόντα, στα οποία μπορούμε να δεχτούμε ότι οι πανεπιστημιακές δημοσιογραφικές σπουδές συμβάλλουν, δεν αρκούν. Και αυτό διότι η δημοσιογραφία μπορεί να αντλεί από τον ακαδημαϊκό χώρο αλλά –πρέπει να– επιτελεί ένα έργο διαφορετικό.

Μια άρτια δημοσιογραφία είναι με μια έννοια η καθημερινή συγγραφή της σύγχρονης Ιστορίας και Κοινωνιολογίας λεπτό προς λεπτό. Πράγμα που απαιτεί μια συνεχή ετοιμότητα και διαθεσιμότητα, ένα άνοιγμα για να αγκαλιάζει κανείς συνεχώς αυτό που είναι και όχι απλώς αυτό που μοιάζει το νέο.

Αλλά όχι μόνον αυτό: η έρευνα του δημοσιογράφου, όταν αξίζει, έχει και κάτι από τα στοιχεία που συνθέτουν την έρευνα των αυθεντικών ντετέκτιβ. Την περιέργεια που σε κάνει να σκάβεις πέρα από τα φαινόμενα και ακόμη, το ρίσκο, όταν η έρευνα αυτή σε φέρνει αντιμέτωπο με ισχυρά συμφέροντα που ξέρουν να εκδικούνται, την ικανότητα να δημιουργείς όταν ξέρεις ότι δημιουργία σημαίνει κόστος.

Εχουν σήμερα οι νέοι δημοσιογράφοι που προέρχονται από τα Τμήματα Επικοινωνίας και Μέσων αυτά τα χαρακτηριστικά; Κάποιοι οπωσδήποτε ναι. Αλλά ο αριθμός τους και η ποιότητά τους εξαρτάται και από έναν άλλο παράγοντα: από το αν οι ίδιοι οι δάσκαλοι/ες τους μπορούν να επιδείξουν το θάρρος, την αντοχή και την ποιότητα που ζητάμε από τους νέους.