Ο τάφος του μεγαλοφάνταστου ιδαλγού

Οι λογοτεχνικοί αλλά και οι επιστημονικοί κύκλοι της Ισπανίας είναι σε αναβρασμό: πιθανόν βρέθηκε ο τάφος του Μιγκέλ ντε Θερβάντες Σααβέδρα, που πέθανε πριν από περίπου 500 χρόνια (1616) και στη διάρκεια της πραγματικά πολυτάραχης ζωής του (μισθοφόρος στρατιώτης, που έχασε το αριστερό του χέρι στη ναυμαχία της Ναυπάκτου· φοροεισπράκτορας, που κατηγορήθηκε για κατάχρηση και φυλακίστηκε· λογοτέχνης και θεατρικός συγγραφέας) έγραψε ένα από τα σημαντικότερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, τον «Μεγαλοφάνταστο ιδαλγό Δον Κιχώτη ντε Λα Μάντσα».

Ολοι αναγνωρίζουμε σ’ αυτόν τον Δον Κιχώτη τον ήρωα στον οποίο καταλογίζουμε παράλογο και αθεράπευτο ρομαντισμό και δίνουμε το όνομά του σε κάθε απέλπιδα προσπάθεια για να δημιουργήσουμε έναν άλλο κόσμο, καλύτερο, ευγενέστερο.

Εργο σημαντικό για την αδιαμφισβήτητη λογοτεχνική αξία του, αλλά και γιατί, όπως έλεγε ο Καζαντζάκης, εκεί φαίνεται το διπλό πρόσωπο της Ισπανίας: «Από τη μια μεριά, η μακρουλή φλεγόμενη όψη του ιππότη της ελεεινής μορφής· από την άλλη, το πραχτικό τετράγωνο κεφάλι του Σάντσου» (*). Τι περισσότερο να πει κανείς.

Ακόμη και όσοι δεν τον έχετε διαβάσει, σίγουρα έχετε στο μυαλό σας την εικόνα ενός ψιλόλιγνου και πάμφτωχου ευγενή, κάπως ονειροπαρμένου, να περιπλανιέται σε μια ξερή και ταλαιπωρημένη χώρα, με τον λαό της να αγωνίζεται για τον επιούσιο, κι εκείνος, αμετανόητος αιθεροβάμων, να προσπαθεί να αναβιώσει την ηρωική εποχή της ιπποσύνης.

Ο Θερβάντες πέθανε πάμφτωχος, παρά την αναγνώριση του έργου του. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε στη Μαδρίτη, όπου πέθανε και ετάφη, αλλά μέχρι πριν από μερικές εβδομάδες κανείς δεν ήξερε πού. Η ανακάλυψη έγινε σχεδόν κατά τύχη, μόλις πέρυσι, με αφορμή την έκδοση «Η Βασιλική Ακαδημία της Ισπανίας. Ζωή και Ιστορία», ο συγγραφέας της οποίας βρήκε στα αρχεία του μαρκήσιου του Μολίνς πληροφορίες που ανέφεραν πως τα οστά του συγγραφέα μεταφέρθηκαν το 1870 στην κρύπτη της Μονής της Αγίας Τριάδας στο Σαν Ιλδεφόνσο.

Αρχαιολόγοι και τεχνικοί έπιασαν αμέσως δουλειά. Το έργο τους δύσκολο, δεν ήξερε κανείς το ακριβές σημείο της ταφής και το μόνο που έγραφε με βεβαιότητα ο μαρκήσιος Μολίνς στα ημερολόγιά του ήταν πως οι ξυπόλυτες μοναχές του Τάγματος της Αγίας Τριάδας είχαν μεταφέρει και ευλαβικά τοποθετήσει τα οστά του συγγραφέα σε μια κρύπτη.

Οι καρποί της ερευνητικής προσπάθειας έκαναν μερικές καρδιές να σπάσουν: ήρθε στο φως ένα φέρετρο που έφερε άτεχνα σκαλισμένα τα αρχικά M. C. (Miguel de Cervantes μήπως;). Στα ευρήματα όμως περιλαμβάνονται οστά πολλών νεκρών, μεταξύ των οποίων γυναικών και παιδιών.

Ειδικοί επιστήμονες αναζητούν τα στοιχεία εκείνα που θα τους οδηγήσουν στον σκελετό του συγγραφέα: το κομμένο χέρι, τη γνάθο με τα μόλις έξι δόντια, τα τραύματα από τις μάχες στον θώρακα, αλλά και στοιχεία DNA. Πολλοί περιμένουν με αγωνία, κάποιοι δυσπιστούν και ορισμένοι -μεταξύ των οποίων φιλόλογοι αφιερωμένοι στην ανάλυση του έργου του- λένε πως ακόμη και αν είναι όντως ο Θερβάντες, δεν έχει καμία σημασία. Οτι ακόμη και αν του κάνουν μια τιμητική τελετή, του φτιάξουν έναν σπουδαίο τάφο για να τον επισκέπτονται οι τουρίστες και καμιά φορά να του αφήνουν ένα λουλούδι οι θαυμαστές του, η μόνη πραγματική τιμή για έναν συγγραφέα είναι να τον διαβάζεις.

Είμαι με το μέρος των τελευταίων. Αυτών που θα ήθελαν να αφεθούν τα θνητά υπολείμματά του να αναπαυτούν στην ησυχία τους και το όνομά του να δοξάζεται στην αιωνιότητα μέσα από τις λέξεις που ο ίδιος έγραψε. Γι’ αυτό ανοίγω το βιβλίο και σας διαβάζω από την αρχή: «Σ’ ένα χωριό της Μάντσας, που τ’ όνομά του δεν έχω όρεξη να θυμηθώ, εδώ και όχι πολύ καιρό ζούσε ένας ιδαλγός από κείνους που έχουν κοντάρι στην κονταροθήκη, ένα παμπάλαιο σκουτάρι, ένα κοκαλιάρικο παλιάλογο κι ένα γρήγορο κυνηγόσκυλο...»

(*) Νίκος Καζαντζάκης, «Ταξιδεύοντας: Ισπανία», σελ. 11.