Προχτές είχαμε την αστραπιαία επίσκεψη του Κ. Μητσοτάκη στην Τουρκία, οπότε ταιριάζει να πούμε μερικά λεξιλογικά για «τη γείτονα», όπως αποκαλείται στη δημοσιογραφική γλώσσα η Τουρκία.
Το εθνωνύμιο Τούρκοι είναι άγνωστης ετυμολογίας αν και φυσικά υπάρχουν πολλές εκδοχές για την προέλευσή του. Στα ελληνικά, ο αστρολόγος Πάλχος που έζησε μάλλον τον 5ο-6ο αιώνα είναι ο πρώτος που μνημονεύει τους Τούρκους στο έργο του, ενώ ο ιστορικός Μένανδρος Προτήκτωρ διηγείται αναλυτικά την πρώτη πρεσβεία Τούρκων (το 568) προς τον Ιουστίνο Β’.
Από τη μακραίωνη κατάκτηση των ελληνόφωνων περιοχών, που ονομάστηκε Τουρκοκρατία, μπολιάστηκε η γλώσσα μας με άφθονα τουρκικά δάνεια· υπολογίζονται σε αρκετές εκατοντάδες οι λέξεις της ελληνικής που είναι δάνειες από τα τουρκικά (σε πολλές περιπτώσεις, βέβαια, η απώτερη αρχή είναι τα αραβικά ή τα περσικά), μαζί και ορισμένα προθήματα και επιθήματα που παράγουν νέες ελληνικές λέξεις, όπως καρα- (καρατσεκάρω), -τζής (αεριτζής), -λίκι (δημοσιοϋπαλληλίκι).
Κάποιοι λόγιοι είχαν θέσει ως εθνικό καθήκον «να ξετουρκέψουμε τη γλώσσα μας» αλλά αυτά τα πράγματα δεν γίνονται με φιρμάνια ούτε με φετφάδες, παρά με τη φυσική εξέλιξη, η οποία άλλωστε λειτουργεί: αν υπολογίσουμε τις ξεχασμένες ή τις ιδιωματικές λέξεις, θα δούμε πως η τουρκογενής φλέβα της ελληνικής φτάνει τις 5.000 λέξεις, από τις οποίες όμως, όπως είπαμε, μόνο μερικές εκατοντάδες είναι ζωντανές σε γενική χρήση.
Ταυτόχρονα, το ίδιο το εθνωνύμιο Τούρκος έδωσε πολλές σύνθετες λέξεις όπως τουρκόγυφτος, τουρκομερίτης και τουρκόσπορος (έτσι έλεγε μειωτικά τους πρόσφυγες η ελληνική Δεξιά, διαχρονικά αντιπροσφυγική), τουρκολάτρης και τουρκόφιλος αλλά και τουρκοφάγος και κάμποσες ακόμα.
Υπάρχει και μια λέξη που την οφείλουμε στη γείτονα χώρα και… δεν το ξέρουμε: το χρώμα τιρκουάζ και ο ημιπολύτιμος λίθος με το ίδιο γαλάζιο χρώμα. Εμείς πήραμε τη λέξη από τα γαλλικά, όπου ο λίθος ονομαζόταν pierre turquoise, τουρκικός λίθος, επειδή εισαγόταν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Παρόμοια, στα αγγλικά η γαλοπούλα λέγεται turkey, παρότι είναι πουλί του Νέου Κόσμου, επειδή turkey hen είχε ονομαστεί η φραγκόκοτα, που ερχόταν από τη Βόρεια Αφρική, τότε υπό οθωμανικό έλεγχο· για να αποφευχθεί η συσχέτιση, η Τουρκία πρόσφατα ζήτησε από τον ΟΗΕ να αλλάξει η επίσημη ονομασία της από Turkey σε Türkiye.
Και η φρασεολογία μας έχει ίχνη της μακροχρόνιας αλληλεπίδρασης με τους Τούρκους. «Εγινε Τούρκος» λέμε όταν κάποιος θυμώσει πολύ. «Βάστα Τούρκο να γεμίσω», όταν κάποιος ή κάτι καθυστερεί ενώ η περίσταση απαιτεί γρηγοράδα. Ο τούρκικος καφές έγινε ελληνικός ιδίως μετά το 1974, ενώ οι τούρκικες τουαλέτες έχουν περιοριστεί πια, ακόμα και στον στρατό.
Σύμφωνα με τον θρύλο, ο μαρμαρωμένος βασιλιάς θα έδιωχνε τους Τούρκους «πέρα από την Κόκκινη Μηλιά», την οποία ο Νικόλαος Πολίτης τοποθέτησε στο βυζαντινό Μονοδένδριον, στα περσικά σύνορα. Οι θρύλοι σπάνια επιβεβαιώνονται, το ίδιο και οι εθνικιστικές ονειρώξεις για επικείμενη διάλυση της Τουρκίας. Θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τους γείτονες.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας