Τέμπη. Πύλος. Φωτιές που κατακαίουν τον τόπο από τον Βορρά μέχρι τον Νότο. Πλημμύρες που απειλούν να παγώσουν τον χρόνο σε ζωτικά σημεία της επικράτειας. Αδιανόητες συμπεριφορές, που σε κάνουν να αναρωτιέσαι αν οι άνθρωποι δίπλα σου έχουν την παραμικρή σχέση με εκείνους που γνώρισες πριν από τριάντα, σαράντα, πενήντα χρόνια.
Καταστάσεις που η βιαιότητα και η συχνότητα με την οποία επαναλαμβάνονται σε κάνουν να αισθάνεσαι ότι ζεις σε ταινίες του Χόλιγουντ. Και όλα αυτά -και άλλα τόσα που συγκαλύπτονται και αποκρύπτονται- σε προσπερνούν με τόσο ιλιγγιώδη ταχύτητα, που το μυαλό σου, αδυνατώντας να τα μετατρέψει σε μνήμες, τα αντιμετωπίζει ως περιστατικά. Οσα συμβαίνουν γύρω μας κάνουν κάθε νοήμονα άνθρωπο να θυμηθεί τα λόγια που είχε γράψει το 1989 ο Φουκουγιάμα, για να περιγράψει ένα μέλλον στο οποίο «η τόλμη, το θάρρος, η φαντασία και ο ιδεαλισμός θα αντικατασταθούν από τον οικονομικό υπολογισμό, την ατελείωτη επίλυση τεχνικών προβλημάτων, τις περιβαλλοντικές ανησυχίες και την ικανοποίηση των εξελιγμένων καταναλωτικών απαιτήσεων».
Αλλά το πιο ανησυχητικό είναι ότι οι φρενήρεις ρυθμοί της καθημερινότητας δεν επιτρέπουν στον άνθρωπο που καθημερινά τρέχει για να αντιμετωπίσει προβλήματα να σκεφτεί τις πραγματικές διαστάσεις των καταστροφών, τον τρόπο που συνδέονται και το -κυριότερο- αν πίσω από όλα αυτά υπάρχει αυτό που στα Μαθηματικά αποκαλείται «ελάχιστος κοινός παρονομαστής».
Ιστορικά όλες οι καταστροφές καταλήγουν στο ίδιο σημείο: στο κράτος και στο πολιτικό σύστημα το οποίο -πολλές φορές- τις προκαλεί και πάντα τις διαχειρίζεται. Να το ξεκαθαρίσουμε: Με τον όρο «πολιτικό σύστημα» δεν εννοούμε μόνο τις κυβερνήσεις αλλά και την αντιπολίτευση, ο ρόλος της οποίας είναι να ελέγχει και να κεντρίζει αδιάλειπτα τη μνήμη, ώστε κανείς να μην μπορεί να επικαλεστεί ότι «ξέχασε». Δεν χρειάζεται να έχει κανείς γνώσεις επικοινωνιολόγου για να διαπιστώσει ότι ο κεντρικός στόχος της επικοινωνιακής διαχείρισης όλων των πρόσφατων μεγάλων καταστροφών ήταν η... λήθη.
Κραυγές με εντυπωσιακά πρωτοσέλιδα, έκτακτα τηλεοπτικά δελτία που διαρκούν ώρες, δηλώσεις από αξύριστους θλιμμένους ή αγανακτισμένους-επιμελώς ατημέλητους πολιτικούς, θορυβώδεις πορείες διαμαρτυρίας και μετά σιωπή, μέχρι να συμβεί το επόμενο κακό. Κανείς δεν επιμένει να θυμίζει, να υπενθυμίζει, να ελέγχει και να απαιτεί. Η τραγωδία στα Τέμπη σήμερα έχει στριμωχτεί σε μικρά ειδησάρια των 50 λέξεων και έχει εξοβελιστεί από τις τηλεοπτικές οθόνες.
Οι περισσότεροι έχουν ξεχάσει τους 24 νεκρούς της πλημμύρας στη Μάνδρα και τους 5 ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους στην κεντρική Εύβοια εξαιτίας της «Θάλειας». Το μόνο που έχει απομείνει για να θυμίζει τις καταστροφικές πυρκαγιές του 2021 είναι τα καμένα δένδρα. Για να μην πάμε πιο πίσω στο ναυάγιο του «Εξπρές Σαμίνα», στον σεισμό στο Αρκαλοχώρι και στην πλημμύρα στη Μεταμόρφωση της Καρδίτσας.
Αναμφίβολα οι άνθρωποι αποφεύγουν να θυμούνται δυσάρεστα γεγονότα που έχουν σημαδέψει τη ζωή τους και αυτήν τη -φυσιολογική- απέχθεια εκμεταλλεύεται το πολιτικό σύστημα, το οποίο γνωρίζει καλύτερα από οιονδήποτε ότι η λήθη είναι το πιο αποτελεσματικό από όλα τα όπλα που διαθέτει. Η λήθη αποσείει και μεταθέτει ευθύνες. Η λήθη συρρικνώνει τον πολιτικό χρόνο στο τώρα. Η λήθη διευκολύνει τις αποφάσεις που παράγουν οικονομικά αποτελέσματα.
Αν γυρίσουμε πίσω στο εγγύς και το πιο μακρινό παρελθόν, θα διαπιστώσουμε ότι μόλις ο πόνος και η οδύνη γίνονται ιστορία και η Νέμεσις ατιμώρητη πολιτική ευθύνη, τότε ξεκινά η αντίστροφη μέτρηση για την επόμενη μεγάλη και επώδυνη καταστροφή.
Στα χρόνια που έρχονται, οι καταστροφές -φυσικές και τεχνητές- θα είναι πιο πυκνές και πιο συχνές, όχι μόνο στον τόπο αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Η κλιματική αλλαγή, οι πανδημίες, η ανεξέλεγκτη τεχνητή νοημοσύνη και τεχνολογίες που δεν γνωρίζουμε μπορεί να προκαλέσουν απρόβλεπτες συμφορές. Οπως έγραφε πρόσφατα ο Γουίλιαμ ΜακΑσκιλ, καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης: «[σήμερα] η προοπτική ενός ατέλειωτου μέλλοντος έχει δώσει τη θέση του σε οράματα χωρίς κανένα μέλλον».
Ο μοναδικός τρόπος για να αποτραπούν ή για να περιοριστούν οι επώδυνες επιπτώσεις των κάθε λογής καταστροφών είναι το πολιτικό σύστημα να συνειδητοποιήσει τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η κοινωνία και να αναπτύξει έναν ισχυρό θεσμικό μηχανισμό για τη διαχείρισή τους. Αν οι πολίτες απαρνηθούν μνήμη, γνώσεις και ιδεολογική πυξίδα και εκχωρήσουν στους πολιτικούς το δικαίωμα να διαχειρίζονται ανεξέλεγκτα το μέλλον, τότε ακόμα και οι καταστροφές θα γίνουν δεσμά που θα περιορίζουν τις ζωές μας, τις ζωές των παιδιών μας και όσων πρόκειται να έρθουν.
Δημοσιογράφος, συγγραφέας
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας