Πέρα από τις γνωστές αιτίες της ανόδου της Ακροδεξιάς όπως η οικονομική κρίση, η κατάρρευση του δικομματισμού, η έξαρση του αντισυστημισμού κ.ά., ενδιαφέρουσα παράμετρο αποτελεί η ευχέρεια του ακροδεξιού χώρου να «κερδίζει επί θεμάτων».[1]
Εκκινούμε την ανάλυσή μας με την παρατήρηση πως τα κόμματα του ακροδεξιού χώρου απομακρύνονται από επίθετα όπως το «μονοθεματικά», που τα ακολουθούσε κατά το παρελθόν. Σημαντικό ρόλο σε αυτή την αλλαγή διαδραματίζει κατά την άποψή μας το πλαίσιο της θεματικής αρμοδιότητας (issue ownership).[2]
Εν συντομία -και με εξωακαδημαϊκή ευλυγισία-[3] ως θεματική αρμοδιότητα εννοείται η κατοχύρωση από έναν πολιτικό χώρο -ή ένα πολιτικό κόμμα- της καθ' ύλην αρμοδιότητας γύρω από ένα ζήτημα.[4]
Υπό αυτό το πρίσμα ο εκάστοτε πομπός επιτυγχάνει να θεωρηθεί ο αρμόδιος για να επικοινωνεί το θέμα ή να ασκεί πολιτική επ' αυτού. Από την πλευρά της η κοινή γνώμη -ή σεβαστό αν όχι πλειοψηφικό μέρος της- ως δέκτης αντιλαμβάνεται τον συγκεκριμένο πομπό ως αποκλειστικά υπεύθυνο ή τέλος πάντων τον καταλληλότερο να ομιλεί για αυτό το θέμα. Με άλλα λόγια πως του ανήκει -ιδανικά μονοπωλιακά- η ενασχόληση με τη θεματική.
Ερχόμενοι στο σήμερα και δη στα της Ελλάδας. Αυτό που παρατηρούμε είναι η παράλληλη επιτυχία της Ακρας Δεξιάς να πιστώνεται αρμοδιότητα σε διάφορες θεματικές, ενώ η υπό ευρεία έννοια Αριστερά να αποτυγχάνει να πιστωθεί στον ίδιο ή εν πάση περιπτώσει σε αξιοσημείωτο βαθμό. Χάνει δε ακόμα και σε θεματικές που κατά το παρελθόν ή ορθότερα παραδοσιακά της ανήκαν.
Η Ακροδεξιά, όπως έχουν καταδείξει μελέτες του παρελθόντος αλλά και τα ίδια τα εκλογικά αποτελέσματα, έχει κερδίσει σημαντικό μέρος της δύναμής της από την κατοχύρωση σημαίνοντα ρόλου σε θεματικές όπως: η μετανάστευση, το ονοματολογικό της πΓΔΜ/Β. Μακεδονίας, η ασφάλεια κ.ά.[5]
Ενα προνομιακό πεδίο για την Αριστερά θεωρούταν το ΕΣΥ και οι λόγοι εκτός από ιδεολογικοί (στήριξη κοινωνικού κράτους, έμφαση στη δημόσια υγεία κ.ά.) είναι και ιστορικοί (ίδρυσή του το 1983).[6]
Τα τελευταία χρόνια δε σχεδόν καθολικά στις μετρήσεις καταγράφεται η αρνητική άποψη και απογοήτευση της κοινωνίας για τις δημόσιες υπηρεσίες υγείας.[7]
Ωστόσο, τα κόμματα που δυνητικά θα μπορούσαν να κερδίσουν από τη συγκεκριμένη θεματική αδυνατούν να την καταστήσουν σημαντική στη δημόσια σφαίρα και να επωφεληθούν από αυτήν.[8]
Παράλληλα η Ακρα Δεξιά διεκδικεί ρόλο και σε θεματικούς άξονες όπου μέχρι πρότινος είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο -σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο- οι δυνάμεις του αποκαλούμενου ανταγωνιστικού κινήματος (αυτονομία, εξωκοινοβουλευτική Αριστερά κ.λπ.). Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το στεγαστικό ζήτημα όπου οι προαναφερθείσες δυνάμεις επί μακρόν αγωνίζονται κατά των πλειστηριασμών/εξώσεων, αλλά πρόσφατα διαπιστώθηκε επιρροή ακροδεξιών δικτύων σε διάφορες σχετικές περιπτώσεις.[9]
Τα δύο ετερόκλητα παραδείγματα θεωρούμε πως καταδεικνύουν τη νέα συνθήκη που έχει δημιουργηθεί: η Ακροδεξιά έχει επιτύχει να προκαλέσει ρωγμές ακόμα και σε θεματικές που παλαιότερα ανήκαν αποκλειστικά στην ευρύτερη Αριστερά.
Κρίσιμο είναι να καταδειχθούν -έστω τηλεγραφικά- ορισμένοι από τους λόγους που συμβαίνουν τα παραπάνω.[10]
Οσον αφορά την Αριστερά, παράγοντες όπως η απομαζικοποίηση του χώρου, η ιδεολογική ασυνέπεια μέρους της ή/και η επικοινωνιακή φίμωση μπορεί να θεωρηθούν στοιχεία της αποτυχίας της. Οσον αφορά την Ακροδεξιά, πέραν της επικοινωνιακής ευλυγισίας της, του πολιτικού οπορτουνισμού και της «αναβάθμισης της εικόνας της», βασικός παράγοντας είναι η μετεξέλιξη του χώρου σε ένα ανομοιογενές και πληθυντικό κομματικό υποκείμενο. Η διαμόρφωση αυτού του υποκειμένου δεν πρέπει να αγνοηθεί ούτε να υποτιμηθεί.
Σημειώσεις
[1] Υπό μία έννοια ένα φαινόμενο «επέκτασης του πεδίου» της Aκροδεξιάς.
[2] Στην εγχώρια βιβλιογραφία η έννοια έχει αποδοθεί και ως θεματική απασχόληση.
[3] Και ακαδημαϊκά ο όρος επιδέχεται διάφορες αναλύσεις, καθώς είναι ρευστός.
[4] Κατά βάση ο όρος χρησιμοποιείται ως ερμηνευτικό εργαλείο για την ανάλυση εκλογικών αποτελεσμάτων, εν προκειμένω το θέτουμε σε ευρύτερο χρονικό και χωρικό πλαίσιο.
[5] Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα της θεματικής αρμοδιότητας που είχε ο ΛΑΟΣ το 2009 όπου πέτυχε να επιβάλει την
αντιμεταναστευτική του ατζέντα ως κυρίαρχο θέμα στη δημόσια σφαίρα.
[6] Βλ. ενδεικτικά Αριστομένης Ι. Συγγελάκης «Η ίδρυση του Ε.Σ.Υ.: Μια κορυφαία δημοκρατική και κοινωνική κατάσταση
της Μεταπολίτευσης», τετράδια 88-89, σελ. 283-298.
[7] Πρβλ. έρευνα «Τι πιστεύουν οι Ελληνες – 2024» της διαΝέοσις, έκθεση PaRIS του ΟΟΣΑ.
[8] Στο ίδιο πλαίσιο θα μπορούσαν να ενταχθούν επίσης και μεταρρυθμίσεις γύρω από δικαιώματα.
[9] Οι περιβόητοι «Θεματοφύλακες του Συντάγματος» είχαν παρουσία σε υπόθεση πλειστηριασμού που είχε απασχολήσει την κοινή γνώμη στη Β. Ελλάδα.
[10] Ασφαλώς υπάρχουν και άλλοι παράγοντες, πιο «αντικειμενικοί», όπως το έλλειμμα ενδιαφέροντος μεγάλης μερίδας της κοινωνίας για πολιτικοκοινωνικά ζητήματα, η αποϊδεολογικοποίηση κ.ο.κ.
*Υποψήφιος διδάκτορας Πολιτικών Επιστημών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και μέλος της συντακτικής ομάδας του περιοδικού Kaboom
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας