Ποια στοιχεία κάνουν μία χώρα σπουδαία; Στο μυαλό των πολιτικών, αυτό που κάνει τη διαφορά ανάμεσα στο «σπουδαίο» και στο «ασήμαντο» είναι η ισχύς που επιτρέπει σε όσους την κατέχουν να επιβάλλουν τη θέλησή τους στους άλλους. Βολική αξιολόγηση. Αντιμετωπίζει τον άνθρωπο, το βασικό συστατικό της κοινωνίας, ως άβουλο και παθητικό ον και τη δύναμη επιβολής και καταναγκασμού ως το το πιο αποτελεσματικό μέσο που εξασφαλίζει την κυριαρχία.
Μπορεί η αντίληψη αυτή να είναι βολική για όσους έχουν στα χέρια τους τη δύναμη, αλλά στην πράξη αποδεικνύεται -σχεδόν πάντα- ολέθρια για τους ανθρώπους, την κοινωνία και τον τόπο. Αδιάψευστος μάρτυρας η Ιστορία που περιλαμβάνει εκατοντάδες περιπτώσεις ηγετών που παρέβλεψαν τις θεμελιώδεις ιδιότητες μιας κοινωνίας, δηλαδή τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων, την κοινωνική συνοχή και τη λαϊκή βούληση, και κατέληξαν να αντιμετωπίζονται ως τύραννοι.
Υπερβολές; Ας δούμε πώς περιγράφει ο Θουκυδίδης τη συνάντηση που είχε μία αντιπροσωπία από την Κόρινθο με τους Σπαρτιάτες, λίγο πριν αρχίσει ο Πελοποννησιακός Πόλεμος. Οταν οι Κορίνθιοι άρχισαν να μιλούν για τα σύννεφα του πολέμου, επικεντρώθηκαν στις ευθύνες που είχαν οι σύμμαχοί τους, οι Σπαρτιάτες.
«Οι Αθηναίοι είναι εθισμένοι στην καινοτομία και τα σχέδιά τους χαρακτηρίζονται από ταχύτητα εξίσου στη σύλληψη και στην εκτέλεση. Εσείς έχετε το σκεπτικό να κρατάτε ό,τι έχετε, συνοδευόμενο από απόλυτη έλλειψη εφευρέσεων και όταν αναγκάζεστε να δράσετε, δεν πάτε ποτέ αρκετά μακριά», παραπονέθηκαν οι Κορίνθιοι και συνέχισαν:
«Για να περιγράψει κανείς τον χαρακτήρα τους με μία λέξη, θα μπορούσε να πει κανείς ότι γεννήθηκαν στον κόσμο για να μη ξεκουράζονται οι ίδιοι και να μη δίνουν καμία ανάπαυλα στους άλλους».
Στο άρθρο του «What Makes a Power Great» («Τι κάνει μια δύναμη μεγάλη»), ο Michael J. Mazarr, ανώτερος πολιτικός επιστήμονας στη RAND Corporation, γράφει ότι «οι Κορίνθιοι είπαν στους Σπαρτιάτες ότι η δύναμη της Αθήνας δεν ήταν το ισχυρό ναυτικό της, ο πλούτος της και ο αριθμός των στρατιωτών της αλλά ο τρόπος διακυβέρνησής της. Ηταν στημένη για να παραγκωνίσει τη Σπάρτη ως κυρίαρχη δύναμη, για έναν ευρύτερο και πιο περιεκτικό λόγο: τις ανώτερες ιδιότητες του κοινωνικού και πολιτικού της συστήματος».
Και το διαχρονικό ερώτημα που ανακύπτει είναι ποιες ιδιότητες καθιστούν τη δημοκρατία κυρίαρχη; Η απάντηση απλή στα λόγια και δύσκολη στην πράξη: Η εμπιστοσύνη στους εκλεγμένους, η αξιοπιστία των εκλεγμένων και η υποχρέωση λογοδοσίας εκείνων που έχουν δημόσια αξιώματα. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα πλέγμα που καλύπτει κενά, που λειτουργεί ως ασφαλιστική δικλίδα και ως ανάχωμα που εμποδίζει αυτούς που φλερτάρουν με την αυθαιρεσία. Μπορεί να υπάρξει εμπιστοσύνη και αξιοπιστία χωρίς λογοδοσία; Μπορεί να υπάρξει λογοδοσία χωρίς τον φόβο της τιμωρίας; Μπορεί να υπάρξει δημοκρατία, όταν οι ισχυροί αισθάνονται παντοδύναμοι και ανεξέλεγκτοι;
Ο David Miliband, που από το 2007 έως το 2010 διετέλεσε υπουργός Εξωτερικών και Κοινοπολιτειακών Υποθέσεων του Ηνωμένου Βασιλείου, στο άρθρο «Crime and No Punishment» («Εγκλημα και καμιά τιμωρία») που δημοσιεύτηκε στο «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» έδωσε την απάντηση:
«Ατιμωρησία είναι η άσκηση εξουσίας χωρίς λογοδοσία. Στην πιο σκληρή της μορφή είναι η διάπραξη ενός εγκλήματος χωρίς τον φόβο της τιμωρίας. Ευδοκιμεί εκεί όπου οι ισχυροί πιστεύουν ότι δεν χρειάζεται να ακολουθούν τους κανόνες και εν μέρει ενεργοποιείται από μια επικίνδυνη “δημοκρατική ύφεση” [...] κάθε πολίτης, επιχείρηση, μη κυβερνητική οργάνωση και πολιτικός, πρέπει να δράσει για να ενισχύσει τις δυνάμεις της λογοδοσίας και να ελέγξει τις καταχρήσεις εξουσίας που βρίσκονται στην καρδιά τόσων πολλών κρίσεων». Αυτές οι τρεις ιδιότητες έκαναν την Αθήνα του Περικλή ζηλευτή στους φίλους και μισητή στους εχθρούς. Αυτές οι τρεις ιδιότητες, που βασίζονται στον άνθρωπο, κάνουν τη διαφορά ανάμεσα στο «σπουδαίο» και στο «ασήμαντο». Αυτές οι τρεις ιδιότητες κάνουν τους πολίτες να αντιμετωπίζουν το παρελθόν με σεβασμό, το παρόν με μετριοπάθεια και το μέλλον με αισιοδοξία.
Υπό το πρίσμα αυτό, αξίζει τον κόπο να θυμηθούμε όλες τις μεγάλες τραγωδίες (δυστυχήματα και φυσικές καταστροφές) που έπληξαν τον τόπο τα τελευταία τριάντα χρόνια, το κοινό αίσθημα της στιγμής και τον τρόπο που αντιμετώπισαν οι κυβερνήσεις τους υπεύθυνους. Σε όλες τις περιπτώσεις, οι τραγωδίες κατέληξαν να μοιάζουν με... φάρσα. Οι κυβερνήτες αξιοποίησαν τη λήθη ώστε την ώρα της λογοδοσίας «το μαχαίρι να ΜΗ φτάσει ώς το κόκαλο». Και εύλογα αναρωτιέσαι: Μπορεί το πολιτικό σύστημα με αυτές τις επιλογές να θεωρείται αξιόπιστο και να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη των πολιτών;
*Δημοσιογράφος, συγγραφέας
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας