Γεροσύνη και μπερεκέτια

Η ευχή είναι η έκφραση της επιθυμίας. Να γίνει κάτι που προσδοκούμε. Μπορεί να είναι και η ανάγκη για υπέρβαση του δυνατού. Σε κάθε περίπτωση η ευχή, συνειδητά ή ασυνείδητα, έχει ως υπόστρωμα την παραδοχή πως τα όρια του ανθρώπου είναι πεπερασμένα. Κι έτσι γίνεται επίκληση σε δυνάμεις μη ελεγχόμενες. Για κάποιους μπορεί να είναι η αναμέτρηση με την κακοδαιμονία. Με τις συμπτώσεις ή με το απρόβλεπτο. Ισως να είναι κι ένα μέσο που κάνει όσους ανταλλάσσουν ευχές να νιώθουν μέρος δικτύου επικοινωνίας, που τους προσφέρει αυτοπεποίθηση για την κοινωνική αποδοχή. Κι αυτό αυξάνει τη διεισδυτικότητα στο κοινωνικό σώμα σε όσους έχουν ανάγκη από την αίσθηση αυτή, για πολλούς και διάφορους λόγους.

Για τις αγροτικές κοινωνίες η ευχή ήταν ένας είδος τελετουργικού λόγου, με σκοπό την ενεργοποίηση κάποιων υπερφυσικών όντων. Να καλοπιάσουν εκείνες τις δυνάμεις που θα μπορούσαν να προκαλέσουν κακοτυχία. Ετσι, η ευχή προς το πρόσωπο μετασχηματιζόταν σε προσευχή και παράκληση προς το μη διαχειρίσιμο.

Η ευχή την ίδια στιγμή συμπύκνωνε τον τρόπο σκέψης και την ιεράρχηση των αξιών της πληθυσμιακής ομάδας. Στη Θράκη –αλλά και σε άλλες περιοχές– είχε εγχυθεί στη φράση «γεροσύνη και μπερεκέτια». Σ’ ένα περιβάλλον ασταθές, με μικρό μέσο όριο ζωής, χωρίς πρόνοια, και με αυξημένο ποσοστό θνησιμότητας, η γεροσύνη ήταν αγαθό πρώτης προτεραιότητας. Το παραμικρό μπορούσε να υπονομεύσει την υγεία. Τα μπερεκέτια ήταν τα υλικά αγαθά, άλλοτε για την επιβίωση κι άλλοτε για την οικονομική και κοινωνική ισχύ.

Στις τελευταίες δεκαετίες η αστικοποίηση της ζωής και η βελτίωση των συνθηκών στέρησαν από τους ανθρώπους την κοινωνική και οικογενειακή μνήμη. Κι όταν κάποιοι γονείς ή παππουδογιαγιάδες παρακινούσαν σε αυτοσυγκράτηση, λέγοντας πως έχει ο καιρός γυρίσματα, αντιμετωπίζονταν σχετλιαστικά. Ανθρωποι κολλημένοι στα φαντάσματα του παρελθόντος.

Να ’μαστε λοιπόν και πάλι στην αφετηρία. Στην έξοδο ενός έτους που μας ταλαιπώρησε. Υπέσκαψε τις βεβαιότητές μας. Για τη δύναμη του κόσμου που χτίστηκε. Αποδείχτηκαν πήλινα τα πόδια. Η πανδημία ισοπέδωσε τον εγωκεντρισμό της εποχής μας. Προκάλεσε όλα όσα θεωρούσαμε δεδομένα. Οι ευχές όλα αυτά τα χρόνια έγιναν μέρος μιας διαδικασίας για διεύρυνση του κύκλου των κοινωνικών επαφών. Επαυσε να είναι αναπομπή ευχής και προσευχής για όλους τους συνανθρώπους. Εξελίχθηκε σε μια άνευρη, τυποποιημένη λέξη. Χωρίς περιεχόμενο.

Να ’μαστε στο κατώφλι του νέου έτους. Αμήχανοι. Χωρίς βεβαιότητες. Με τον φόβο να έχει φωλιάσει αλλά και με την κρυφή αισιοδοξία να σταματήσει το κακό. Να μη χάνουν τη ζωή τους συνάνθρωποί μας. Να μην καταστραφεί ο κοινωνικός ιστός. Να μην γκρεμιστούν οι ζωές των ανθρώπων. Κι όλα αυτά τα περιμένουμε από τους ταγούς μας. Γεροσύνη και μπερεκέτια, συνάνθρωποι.