Στήριξη στην κυβέρνηση με έλεγχο από τον λαό

Ο ΣΥΡΙΖΑ ξαναδένει σήμερα το νήμα της Εθνικής Αντίστασης που έκοψαν βίαια τότε οι δυνάμεις του μοναρχισμού, ενώ τα οράματα της Αντίστασης και του σοσιαλισμού είναι το μέλλον της Ελλάδας και της ανθρωπότητας, πιστεύει ο Γιάννης Μότσιος, μια εμβληματική μορφή της Αντίστασης και των ελληνικών γραμμάτων.

Ποιητής, διανοούμενος, καθηγητής Πανεπιστημίου στη Νεοελληνική Λογοτεχνία, με ένα πολύπλευρο έργο αναγνωρισμένο διεθνώς, μετέφρασε στα ρωσικά συλλογές του Σολωμού, του Παλαμά, μυθιστορήματα του Καζαντζάκη και άλλων λογοτεχνών. Υπήρξε ο τελευταίος κωδικογράφος του ασυρμάτου του Δημοκρατικού Στρατού στον Γράμμο. Βαθύς γνώστης του ελληνικού πολιτισμού από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, συγκρούστηκε με τον σταλινισμό και τον φίλο του Μάρκο Βαφειάδη για θέματα αρχών.

Δεν πιστεύω σήμερα στην επανόρθωση του μοντέλου του «υπαρκτού σοσιαλισμού» κι ούτε το θέλω: η Ιστορία το έθαψε ανεπιστρεπτί. Συνεχίζω να πιστεύω με μεγαλύτερη πεποίθηση στην ιστορική αναγκαιότητα της νίκης του σοσιαλισμού (του 21ου αιώνα) στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, σε όλο τον κόσμο. Είναι η μοναδική λύση στην οικονομική, κοινωνική και ηθική κατάσταση που μας οδήγησαν ο απάνθρωπος καπιταλισμός και η αστική δημοκρατία, που μόνο δημοκρατία δεν είναι...

• Κύριε Μότσιο, τι σήμαινε για ένα νεαρό παιδί να πάρει μέρος στην Αντίσταση με την Αριστερά και μετά στον Εμφύλιο;

Η Αριστερά συνέλαβε πρώτη την ιδέα της αντίστασης κατά των εισβολέων. Ο πατέρας μου, κομμουνιστής από το 1934, με την αποχώρηση των στρατιωτών μας από το αλβανικό μέτωπο μάζεψε 20 πεταμένα όπλα, ένα οπλοπολυβόλο με πολλά φυσίγγια και τα παράχωσε στη γη. Η εντολή ήταν δική του. Το 1942 τα ξέθαψε, αφού πρώτα οι χωριανοί πήραν απόφαση να μη στέλνουν στους Ιταλούς γάλα και κρέας, τα μοίρασε και έφτιαξε ένοπλο τμήμα. Στα 13 μου εγώ μέτρησα τους Ιταλούς με τον οπλισμό τους και τα στοιχεία προφορικά τα πήγε μια ξαδέρφη μου στον πατέρα μου μ’ αυτούς που ετοίμαζαν την επικείμενη μάχη. Ετσι έγινε η πρώτη μάχη κατά των κατακτητών στη Δυτική Μακεδονία, την Ανατολική Μακεδονία, την Ανατολική Ηπειρο και τη Βόρεια Θεσσαλία: η μάχη του Σχινόβου.

Μετά τη Βάρκιζα, ο πατέρας μου ήταν καταδιωκόμενος και προκηρυγμένος. Εργαζόταν παράνομα στο Γιδά. Το καλοκαίρι του 1946 τον εντόπισαν και πριν τον συλλάβουν ήταν αντάρτης στα Χάσια. Μετά τους Ιταλούς, δεύτερη φορά μάς καίνε το σπίτι το 1946 οι νέες, ελληνικές πια αρχές. Ξυλοκοπούν άγρια και κάθε τόσο τη μάνα μου, συλλαμβάνουν έμενα με τον μικρότερο αδερφό μου και θέλουν να μας σκοτώσουν (επικεφαλής του τάγματος είναι ο γνωστός παπάς από το Αγιόφυλλο) και μας σώζει γείτονάς μας.

Ο δρόμος που μας έμεινε ήταν να εγκαταλείψουμε το χωριό. Μαζί με γυναικόπαιδα από τη Βόρεια Θεσσαλία και τη Δυτική Μακεδονία φτάσαμε στον Γράμμο. Η μάνα, εγώ κι ο αδερφός μου Νίκος. Αρχές Ιουλίου του 1947 μάς είπαν να ετοιμαζόμαστε, για να περάσουμε στην Αλβανία. Αφησα γράμμα στη μάνα μου: «Πάω να βρω τον πατέρα μου». Ηταν αντάρτης στον Γράμμο. Ετσι, με αποκλειστικά δική μου απόφαση, κατατάχτηκα στις γραμμές των ανταρτών.

• Τι όραμα δίνει η Αντίσταση σήμερα στον ελληνικό λαό και στην ανθρωπότητα;

Αγγλοι, Αμερικανοί και Τάγματα Ασφαλείας, συνεργάτες των δυνάμεων του Αξονα και εγκάθετες αστικές κυβερνήσεις δεν άφησαν την Ιστορία να εξελιχθεί φυσιολογικά: με τη δύναμη των όπλων κι από κοινού άλλαξαν τον ρουν της Ιστορίας, σπρώχνοντας τους αντιστασιακούς σε επιλογές των άλλων: στον εμφύλιο. Η Ελλάδα βρέθηκε χωρισμένη στα δύο: οι αντιστασιακοί έδωσαν το αίμα τους για μια νέα, μη αστική κοινωνία, οι Αγγλο-Αμερικανοί με δυνάμεις και κυβερνήσεις υπάκουες σ’ εκείνους -κι αφού εξοπλίστηκαν επαρκώς- πολέμησαν για την επαναφορά της μισητής στους Ελληνες μοναρχίας.

Σήμερα μάλλον βρισκόμαστε στο σημείο, όπου ο ελληνικός λαός αποφάσισε να ξαναδέσει το βίαια κομμένο νήμα της ιστορίας του. Προς την ίδια κατεύθυνση κινούνται και άλλοι λαοί της Ευρώπης. Κι αυτό είναι που φοβίζει σφόδρα τους αστούς. Εχω εμπιστοσύνη στη σημερινή κυβέρνηση και πιστεύω ότι θα βρει τους κατάλληλους χειρισμούς για την αντιμετώπιση των πολλαπλών πιέσεων σχεδόν από τις ίδιες, γνωστές στο παρελθόν ξένες δυνάμεις. Πιστεύω όμως και στις σοφές συμπεριφορές του ελληνικού λαού: στηρίζοντας, αλλά και ελέγχοντας την κυβέρνησή του.

• Ποια ήταν η υπαρξιακή διάσταση του έρωτα για έναν νεαρό αντάρτη ή αντάρτισσα πολιορκημένο στον Γράμμο κάτω από τις βόμβες ναπάλμ;

Στον Γράμμο δεν ένιωσα ποτέ πολιορκημένος, αλλά μόνο λεύτερος αντάρτης, μαχόμενος και εθελοντής. Δεν έχασα ποτέ τα οράματα της γενιάς μου. Οι βόμβες ναπάλμ δυνάμωναν την αποφασιστικότητα και τη μαχητικότητά μου. Οι νεότερης τεχνολογίας βόμβες που -κατά το Γ.Ε. Στρατού (βλ. Αρχεία του Γ.Ε.)- χαμήλωσαν το ύψωμα Τσάρνο στον Γράμμο, αφού άνοιγαν λακκούβες τριών μέτρων βάθους και διαμέτρου πολύ μεγαλύτερης, μετέφεραν προς το μέλλον τις ελπίδες για καλύτερες μέρες. Και οι μέρες αυτές ήρθαν με την εκλογή ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση της χώρας.

Δεν πιστεύω σήμερα στην επανόρθωση του μοντέλου του «υπαρκτού» κι ούτε το θέλω: η Ιστορία το έθαψε ανεπιστρεπτί. Συνεχίζω να πιστεύω με μεγαλύτερη πεποίθηση στην ιστορική αναγκαιότητα της νίκης του σοσιαλισμού (του 21ου αιώνα) στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, σε όλο τον κόσμο. Είναι η μοναδική λύση στην οικονομική, κοινωνική και ηθική κατάσταση που μας οδήγησαν ο απάνθρωπος καπιταλισμός και η αστική δημοκρατία που μόνο δημοκρατία δεν είναι.

Οσο για την «υπαρξιακή διάσταση του έρωτα»: ο άνθρωπος ξεχώρισε από τον υπόλοιπο ζωικό κόσμο ταυτόχρονα και ως ύπαρξη και ως ουσία. Ο έρωτας είναι από τα πιο φυσιολογικά, απαραίτητα και γοητευτικά στοιχεία στην ανθρώπινη ζωή. Δεν μπορώ να φανταστώ νέο των 17-19 χρόνων (αλλά και πολύ πιο πάνω) που να μην ερωτεύεται.

Δεν βλέπω σχεδόν καμιά διαφορά στη διάσταση του έρωτα σε κατάσταση πολέμου και ειρήνης. Η μόνη διαφορά συνίσταται στο ότι στον πόλεμο κάνεις έρωτα κι όταν σκάνε οβίδες πυροβολικού ή αεροπλάνων εντελώς δίπλα σου ή κι όταν ο ένας από τους δυο είναι τραυματίας κι αντί να πάει στο νοσοκομείο να δέσει τις πληγές, κατεβαίνει στο πολυβολείο του άλλου και μόνο αργά το πρωί, με παρακλήσεις και με προτροπές, κατευθύνεται στον χώρο για πρώτες βοήθειες. Το πρωί η σκηνή μας ήταν τρύπια κόσκινο. Το ίδιο κι η κουβέρτα μας. Κι εμείς μήτε μια γρατζουνιά. Καινούργια.

• Είστε ο τελευταίος κωδικογράφος μηνυμάτων του ασυρμάτου του Δημοκρατικού Στρατού στον Γράμμο. Ποιο ήταν το μήνυμα που σας χαροποίησε περισσότερο και ποιο σας λύπησε;

Μάη μήνα το 1949 παίρνω κρυπτογράφημα με υπογραφή του πολιτικού επιτρόπου, υποστράτηγου Βασίλη Μπαρτζιώτα, με την εντολή να σταλώ στην έδρα του Γενικού Αρχηγείου. Καταλάβαινα ότι κάποια σοβαρή αποστολή θα μου αναθέσουν. Μου ανακοίνωσαν ότι με άλλους 12 αυτοματιστές, όλοι άγνωστοί μου, τιθέμεθα υπό τις διαταγές του λοχαγού Στάικου. Περάσαμε τη γραμμή μετώπου στο Παλιοκρίμνι και καταλήξαμε στα Οντρια, απέναντι από το Νεστόριο. Κρυβόμασταν σε φυσικές στέρνες και στέλναμε στο Γ.Α. στοιχεία για τις κινήσεις και τις δυνάμεις του αντιπάλου. Πριν από τις μεγάλες μάχες του 1949. Για δυο βδομάδες. Το μήνυμα που όχι απλώς με λύπησε, αλλά με συντάραξε, ήταν η πτώση μας στο Βίτσι που -όπως μας έπειθε ο Ζαχαριάδης- θα ήταν «ο τάφος των μοναρχοφασιστών» το 1949. Κι ουσιαστικά έγινε τάφος των δικών μας δυνάμεων.

• Σήμερα πηγαίνετε στον Γράμμο, συνομιλείτε με τους παλιούς συντρόφους σας και τους παλιούς αντιπάλους;

Με τους παλιούς συντρόφους μου, ναι. Από το 1949 κι ώς σήμερα. Με τους αντιπάλους μου, όχι: δεν τους γνώρισα προσωπικά. Δεν μοιραστήκαμε τις αφάνταστες κακουχίες, ενώ τα οράματα ήταν αντίθετα. Βασιλευόμενη δημοκρατία εκείνοι, λαοκρατία εμείς. Τίποτε το κοινό. Οπότε στον Εμφύλιο (ο κάθε εμφύλιος είναι ταξικός αγώνας με άλλα μέσα) πολεμούσαμε: από τη μια μεριά αγωνιστές για δημοκρατία του λαού, από την άλλη στρατιώτες της μοναρχίας.

• Αξιζε το τίμημα του Εμφυλίου για την Ελλάδα;

Οχι. Γιατί δεν πρέπει να πατάς την πεπονόφλουδα που σου πετάνε οι Αγγλοι και οι ντόπιοι εγκάθετοί τους. Με τον πόλεμο και με τα όπλα δεν παίζεις. Δέχεσαι την πρόκληση του πολέμου, όταν έχεις πολλές πιθανότητες ότι θα τον κερδίσεις. Τον Εμφύλιο στην Ελλάδα τον ήθελαν μόνο οι Αγγλοι. Μόνο έτσι θα έφευγαν από τη μέση οι ΕΑΜίτες και η Εθνική Αντίσταση με τα οράματά της. Με τη δύναμη των όπλων. Το 1947 οι Αγγλοι δήλωσαν οικονομική και στρατιωτική χρεοκοπία, παραδίδοντας τη σκυτάλη στους Αμερικανούς που από τότε ώς σήμερα τους έχουμε στο κεφάλι μας.

• Ποια ήταν η σχέση σας με τον Μάρκο Βαφειάδη και τι λέει το αρχείο το οποίο έχετε;

Ο πατέρας μου ήταν φίλος του Αρχικαπετάνιου. Τον γνώρισα στη Μόσχα και έκτοτε, όταν ερχόταν στη σοβιετική πρωτεύουσα, έμενε σπίτι μου κι όχι στο διαμέρισμα της πεθεράς του. Είχε το δικό του ξεχωριστό δωμάτιο. Δίπλα στους γονείς μου. Μια μέρα μού λέει:

- Γιατί δεν προτείνεις κι εσύ να γράψουμε τα Απομνημονεύματά μου;

- Και γιατί να προτείνω εγώ;

- Γιατί ο Πέτρος Ανταίος, ο Μάνος Ζαχαρίας, ο Αντώνης Βογιάζος και ο Γιωργούλας Μπέικος μου το πρότειναν.

- Το ξέρω.

- Και γιατί αρνήθηκες;

- Φοβούμαι ότι θα αλλοιώσουν τα λόγια μου.

- Κι εγώ;

- Εσύ θα τηρήσεις τις συμφωνίες και την παράκλησή μου.

Ετσι αρχίσαμε να γράφουμε τα Απομνημονεύματά του. Πήρε 6 χρόνια αυτή η υπόθεση. Και με ρίσκα. Οταν πήγαινα στην Πένζα όπου τον είχε εξορίσει η ηγεσία του ΚΚΕ και έμενε με την οικογένειά του ο Μάρκος, στο κουπέ τύχαινε να βρίσκονται πάντα τα ίδια τρία πρόσωπα, γνωστά πια σε μένα, αλλά τηρούσαμε τους τύπους και τα προσχήματα. Ηταν της Κα-Γκε-Μπε.

Στην Ελλάδα ο πρώην αρχηγός μου με πρόδωσε: τα δημοσίευσε χωρίς τη δική μου συμμετοχή. Αν και δεν χρειαζόταν: το χαμαλίκι το είχα κάνει στη Μόσχα και στην Πένζα. Στον Πρόλογο ανέφερε απλώς το όνομά μου ότι συνέβαλα κάπως κι εγώ. Αυτή ήταν η δεύτερη αιτία που τα χαλάσαμε τελεσίδικα. Η πρώτη ήταν όταν μου πρότεινε να υπογράψω το επαίσχυντο γράμμα προς τον ελληνικό λαό, καλώντας τον να ψηφίσει ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του 1981.

Είναι ολόκληρη ιστορία. Μου έστειλε εξώδικο να του παραδώσω όλο το μαγνητοφωνημένο και δακτυλογραφημένο υλικό που είχα συγκεντρώσει για πολλά χρόνια, καθώς και τις φωτογραφίες του που μόνο με πρωτοβουλία μου έγιναν, το μοναδικό πορτρέτο του που με παράκλησή μου έγραψε o φίλος μου και γνωστός Ρώσος ζωγράφος Βίκτορ Μιασογέντοφ και το έχω στη συλλογή μου (ο παντοκράτωρ στον θόλο του νέου καθεδρικού ναού στο κέντρο της Μόσχας, του Σωτήρος Χριστού, είναι δικό του έργο), όταν αναγκάστηκα να θάψω αυτό το αρχείο για να μη μου κάνουν έρευνα και μου το αφαιρέσουν.

Οχι, δεν μπορώ να συγχωρέσω την απρέπεια, όταν εκδοτικός οίκος μού είχε προτείνει πολλά λεφτά για να το δημοσιεύσει (ο Μάρκος βρισκόταν ακόμα στην εξορία του) κι εγώ αρνήθηκα (αν και ήμουν άνεργος στην πατρίδα μου για 18 μήνες), γιατί άλλα είχαμε συμφωνήσει μ’ εκείνον. Δεν υπέκυψα στον πειρασμό κι όταν ο φίλος μου Τάσος Βουρνάς μού πρότεινε να το τυπώσουμε νωρίτερα από εκείνον στις εκδόσεις Τολίδη. «Στην παλιανθρωπιά δεν απαντώ με παλιανθρωπιά», είπα του Τάσου. Το υλικό δεν θα χαθεί. Θα βρω τον τρόπο μου να μείνει σώο κι αβλαβές. Και σε καλά χέρια.

«Τον ΣΥΡΙΖΑ τον θέλω πολυφωνικό, όχι ομοσπονδία, αλλά κόμμα»

• Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος της Αριστεράς σήμερα;

Πατριωτικός, παλλαϊκός-πανεθνικός, δημοκρατικός, δημιουργικός, συνενωτικός με τη σκέψη στην πλήρη αποφυγή του αμαρτωλού παρελθόντος, μέσα από την ανακάλυψη νέων στοιχείων και τρόπων διακυβέρνησης∙ στηριζόμενη στο δίκαιο, στην ηθική και τη φροντίδα για όλους τους Ελληνες. Να μαθητεύσει στις ζωντανές παραδόσεις του ΕΑΜ. Το Ευαγγέλιό της να είναι ο Λόγος του Δημήτρη Γληνού. Και του Αρη Βελουχιώτη. Με την ομιλία του στη Λαμία και το τελευταίο γράμμα του στην Κ.Ε. του ΚΚΕ. Τον ΣΥΡΙΖΑ τον θέλω πολυφωνικό, όχι ομοσπονδία (ακόμα χειρότερα συνομοσπονδία τάσεων με ξεχωριστή οργάνωση καιδράση), αλλά κόμμα, ενιαίο στη δράση και στην επεξεργασία των θεωρητικών θέσεων. Κόμμα συντρόφων-ομοϊδεατών και φίλων με ομοψυχία. Με συντροφικότητα.