«Οι σύμμαχοι πρέπει να φτάσουν το 2% του ΑΕΠ για την άμυνα μέχρι τον Ιούνιο»

Θεωρείται από τους κορυφαίους Ευρωπαίους διπλωμάτες και ένας από τους πιο ισχυρούς στις πολυμερείς δομές εξουσίας στο ΝΑΤΟ. Ο 51χρονος Ισπανός Χαβιέ Κολομίνα εντάχθηκε στη Συμμαχία το 2017 ως αναπληρωτής μόνιμος αντιπρόσωπος της Ισπανίας, ανέβηκε στη θέση του αναπληρωτή γενικού γραμματέα για θέματα ασφάλειας και πολιτικής το 2021 και από πέρυσι είναι ειδικός αντιπρόσωπος του γενικού γραμματέα για τη Νότια Περιοχή (General's Special Representative for the Southern Neighborhood).

«Στα πολλά χρόνια εμπειρίας μου στη διπλωματία, δεν έχω δει ποτέ άλλοτε μια τόσο ασταθή περίοδο στις διεθνείς σχέσεις», σημειώνει ο ίδιος, σχολιάζοντας τις τελευταίες εξελίξεις μετά τις ενέργειες Τραμπ και την κριτική του Αμερικανού προέδρου στο ΝΑΤΟ. Υποστηρίζει ότι το ΝΑΤΟ θα συνεχίσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο τα επόμενα χρόνια και υπογραμμίζει ότι θα πρέπει να αυξηθούν άμεσα οι στρατιωτικές αμυντικές δαπάνες των συμμάχων. Σημειώνει ότι «η προσέγγιση των ΗΠΑ μπορεί να γίνεται πιο συναλλακτική, λιγότερο αλτρουιστική, αλλά η δέσμευσή τους είναι απαραίτητη για το έργο που μπορούμε να κάνουμε στο ΝΑΤΟ με τη νότια γειτονιά μας».

● Ο Τραμπ αμφισβήτησε τη δέσμευση των ΗΠΑ στη Συμμαχία. Πόσο ισχυρός είναι ο διατλαντικός δεσμός;

Αντιλαμβάνομαι πλήρως ότι υπάρχει άγχος και μια μικρή ανησυχία στην Ευρώπη. Ολοι έχουμε διαβάσει, ακούσει και δει πράγματα που δεν μας αρέσουν. Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι σε όλες τις συναντήσεις που είχαμε πίσω από κλειστές πόρτες με τους διάφορους Αμερικανούς αξιωματούχους, από τον πρόεδρο Τραμπ μέχρι τον σύμβουλό του για την εθνική ασφάλεια και τους διάφορους υπουργούς, όλοι επιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους για ένα ισχυρό ΝΑΤΟ και για το άρθρο 5. Αυτό στο οποίο επέμειναν είναι ότι οι παράγοντες στη διατλαντική εξίσωση -οι Ηνωμένες Πολιτείες έβαζαν πολλά και η Ευρώπη μάλλον λίγα- πρέπει να αλλάξουν. Αυτή η τάση πρέπει τώρα να αντιστραφεί. Αλλά αυτό που θέτουν τώρα οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένει απολύτως απαραίτητο. Δεν υπάρχει εναλλακτική λύση σήμερα - και γιατί να αναζητήσουμε εναλλακτικές λύσεις σε κάτι που λειτουργεί εδώ και 75 χρόνια; Πρέπει να το διατηρήσουμε να λειτουργεί παρά τις αντιξοότητες.

Χωρίς τις ΗΠΑ το ΝΑΤΟ θα έχανε τον λόγο ύπαρξής του

● Θα είχε νόημα το ΝΑΤΟ χωρίς τις ΗΠΑ;

Οχι. Θα έχανε τον λόγο ύπαρξής του, την ουσία του. Το ΝΑΤΟ εξαρτάται σε ουσιώδη σημεία από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Χωρίς αυτές, θα ήταν κάτι άλλο - κάτι που, κατά την άποψή μου, δεν θα λειτουργούσε. Αυτό που πρέπει να κάνουμε τώρα είναι να εργαστούμε για την ενίσχυση του ευρωπαϊκού πυλώνα του ΝΑΤΟ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες παρέχουν στρατιωτικές δυνατότητες που μόνο αυτές διαθέτουν και την πυρηνική κάλυψη, η οποία αποτελεί την ουσία της αποτροπής μας. Η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που διαθέτει αυτόνομη πυρηνική ικανότητα είναι η Γαλλία, αλλά είναι περιορισμένη σε αριθμό. Το Ηνωμένο Βασίλειο διαθέτει πυρηνική ικανότητα που συνδέεται και εξαρτάται από τις ΗΠΑ. Μόνο οι ΗΠΑ έχουν την ικανότητα να αποτρέψουν άλλες πυρηνικές δυνάμεις με παρόμοιες δυνατότητες, συμπεριλαμβανομένων της Ρωσίας και, σε λίγα χρόνια, πιθανώς της Κίνας. Θα μπορούσαμε εμείς οι Ευρωπαίοι να δημιουργήσουμε τη δική μας πυρηνική αποτρεπτική ικανότητα; Θα ήταν περίπλοκο και θα άνοιγε πολλές εθνικές συζητήσεις.

● Σε ποια φάση βρίσκεται ο ευρωπαϊκός πυλώνας του ΝΑΤΟ αυτή τη στιγμή; Θα μπορούσε να αναλάβει την ασφάλεια της ηπείρου σε περίπτωση πιθανής απόσυρσης των αμερικανικών στρατευμάτων;

Η απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων ήταν κάτι που ο πρόεδρος Τραμπ επανέλαβε πολύ κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας. Αλλά εμείς, μέχρι σήμερα, δεν έχουμε λάβει κανένα μήνυμα, ούτε έχουμε δει κάποιο στοιχείο που να μας κάνει να πιστεύουμε ότι θα συμβεί. Και η μετακίνηση στρατευμάτων στους αριθμούς για τους οποίους έγινε λόγος κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας θα απαιτούσε πολλούς μήνες προετοιμασίας. Είναι αλήθεια ότι υπάρχει μεγάλη αμερικανική παρουσία στην Ευρώπη. Σε ορισμένα μέρη εκπληρώνουν μια απολύτως στρατηγική λειτουργία προβολής ισχύος για τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως συμβαίνει στην Ισπανία, την Ιταλία και τη Βόρεια Ευρώπη. Αλλά σε άλλες περιπτώσεις, ίσως θα μπορούσε να υπάρξει μια απόσυρση περιορισμένου αριθμού στρατευμάτων ως απάντηση στις δικές τους προεκλογικές υποσχέσεις. Αλλά και πάλι, δεν υπάρχει κανένα σημάδι, κανένα μήνυμα ότι αυτό θα γίνει προς το παρόν.

● Θα μπορούσε η Ευρώπη να αναλάβει τη διατήρηση της εκεχειρίας στην Ουκρανία;

Οι Ευρωπαίοι εργάζονται σήμερα πολύ σοβαρά για την παροχή εγγυήσεων ασφάλειας για την Ουκρανία. Ορισμένες χώρες εκτιμούν ότι θα χρειαστούν 20.000 έως 30.000 στρατιώτες, άλλες εκτιμούν ότι θα χρειαστούν περισσότεροι, 50.000 ή 100.000, ανάλογα με τις λειτουργίες και τους στόχους μιας τέτοιας δύναμης. Σε κάθε περίπτωση, πιστεύουμε ότι θα χρειαστεί οι ΗΠΑ να συμβάλουν με κάποιο τρόπο. Υπάρχουν πτυχές, επιμένω, όπου δεν υπάρχει περιθώριο αντικατάστασης. Η αποτρεπτική ικανότητα που έχουμε ήδη συζητήσει, αλλά και πτυχές που θα ήταν απαραίτητες για μια αποστολή στο έδαφος, όπως οι πληροφορίες, η διοίκηση και ο έλεγχος, η διοικητική μέριμνα και οι διευκολύνσεις. Η Ευρώπη θα δυσκολευόταν πιθανότατα να αναπτύξει, για παράδειγμα, 100.000 στρατιώτες στην Ουκρανία χωρίς να επηρεάσει την ικανότητά της να αναπτύσσεται σε άλλα μέτωπα. Συνεπώς, το ΝΑΤΟ πρέπει να παραμείνει δεσμευμένο στις εν εξελίξει συνομιλίες. Οι Ευρωπαίοι κάνουν αυτό που πρέπει να κάνουν, με επικεφαλής τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Αλλά είναι σημαντικό να δούμε τη συνολική εικόνα όλων των απειλών μας, ώστε να μην υποφέρει η συλλογική μας άμυνα.

● Η ετήσια σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ πραγματοποιείται στη Χάγη στις 24-26 Ιουνίου. Ποια είναι τα βασικά σημεία της ημερήσιας διάταξης;

Είναι ακόμη νωρίς και οι σύμμαχοι θα πρέπει να καθίσουν και να συζητήσουν την ατζέντα της επόμενης συνόδου κορυφής. Επιπλέον, η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν έχει ακόμη διαμορφωθεί πλήρως. Αλλά θα είναι δύσκολο τα κύρια θέματα να μην είναι η Ουκρανία, η βιομηχανία και οι αμυντικές επενδύσεις. Ειδικά το τελευταίο. Στη σύνοδο κορυφής της Ουάσινγκτον, όπου ο πρόεδρος Μπάιντεν ήταν ακόμη παρών, δηλώθηκε σαφώς ότι το 2% (του ΑΕΠ για την άμυνα) ήταν κατώτατο όριο και όχι ανώτατο όριο. Η ανάλυση των στρατιωτικών μας αναγκών εκείνη την εποχή μάς οδηγούσε ήδη να μιλάμε ξεκάθαρα για περισσότερο από 2%.

● Πόσο περισσότερο;

Θα είναι πιο κοντά στο 3% παρά στο 2%. Και ενδεχομένως και πάνω από το 3%. Αλλά θα υπάρξει μια διαπραγμάτευση, η οποία δεν θα είναι εύκολη, για το ίδιο το ποσό και για το πώς υπολογίζεται αυτό το ποσό, τι συνιστώσες έχει, τι είδους συνεισφορές και εξοπλισμό.

Στο τέλος, πάντα συμβιβάζεσαι βάζοντας τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ πάνω από τα εθνικά συμφέροντα

● Χώρες όπως η Ισπανία επικρίνουν εδώ και καιρό τη συμμαχική φόρμουλα μέτρησης της αμυντικής προσπάθειας. Μπορεί αυτό να αλλάξει;

Είναι αδύνατον να γνωρίζουμε τι θα περιέχει η νέα εξίσωση, αλλά ενδεχομένως θα έχει νέα στοιχεία. Οσα ισχύουν από τον συμβιβασμό της Ουαλίας θα διατηρηθούν και νομίζω ότι ο υπολογισμός θα γίνει λίγο πιο περίπλοκος, ώστε όλοι να αισθάνονται άνετα. Το ποσοστό του 3% δεν είναι περίπλοκο μόνο για την Ισπανία, αλλά και για πολλούς άλλους, όπως η Ιταλία και ο Καναδάς. Η Γαλλία βρίσκεται στο 2% και αν ανέβει στο 3% θα σήμαινε ότι από τα 50 δισεκατομμύρια θα ανέβαινε στα 75 δισεκατομμύρια περίπου. Οι ίδιοι οι Βρετανοί, μία από τις σημαντικότερες χώρες που έχουν δεσμευτεί περισσότερο στις αμυντικές επενδύσεις, έχουν ανακοινώσει 2,5% και 3% μόνο σε λίγα χρόνια, που μπορεί να μην είναι ούτε αυτό αρκετό. Θα δούμε πώς θα εξελιχθεί η συζήτηση. Αυτό που πρέπει να επιδιώξουμε είναι το 2% πριν από τη σύνοδο κορυφής - και αυτό είναι ένα μήνυμα που ο γενικός γραμματέας έχει καταστήσει σαφές σε όλους τους ομολόγους του.

● Πότε ακριβώς;

Πριν από τη σύνοδο κορυφής, ή τουλάχιστον μέσα στο 2025. Αυτό ζητά η ίδια η Ευρωπαϊκή Ενωση. Το σχέδιο φαίνεται ξεκάθαρο. Υπάρχουν 150 δισεκατομμύρια που θα έρθουν -οι λεπτομέρειες δεν είναι ακόμη γνωστές- από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Αλλά τα υπόλοιπα 650 δισεκατομμύρια είναι χρήματα που πρέπει να προέλθουν από τις πρωτεύουσες. Οι Βρυξέλλες λένε: «Πρέπει να ξοδέψετε περισσότερα από 2%». Αυτό από μόνο του θα προσθέσει δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ από τις χώρες που δεν έχουν φτάσει ακόμη αυτό το όριο. Αυτό θα ήταν ήδη ένα πολύ σημαντικό βήμα προς τα εμπρός. Από εκεί και πέρα, πρέπει να συνεχίσουμε να σχεδιάζουμε τις αμυντικές επενδύσεις προκειμένου να επιτύχουμε τους στόχους που εμείς οι ίδιοι έχουμε συμφωνήσει στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.

● Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει το δικό της σχέδιο επανεξοπλισμού. Είναι παράλληλες στρατηγικές και μπορούν να υπάρξουν συνέργειες;

Πρέπει να υπάρξουν συνέργειες. Εχουμε πολύ καλή σχέση με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Ο γενικός γραμματέας Ρούτε ήταν επί 14 χρόνια πρωθυπουργός μιας χώρας που συμμετείχε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Γνωρίζει πολύ καλά τους συναδέλφους του και τις δομές της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το πρόγραμμα που εγκαινιάζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να αποτελεί μέρος της διατλαντικής στρατηγικής. Περισσότερο από μια εναλλακτική λύση, είναι ένα συμπλήρωμα των διατλαντικών, και ιδίως των αμερικανικών, δυνατοτήτων.

● Κινδυνεύουμε μήπως να αντιδράσουμε υπερβολικά;

Ο θόρυβος στις μέρες μας είναι τεράστιος και φυσικά δυσκολεύει πολύ τη λήψη αποφάσεων και την καθαρή εικόνα της κατάστασης, ιδίως όταν ακούμε πράγματα που θεωρούμε απαράδεκτα ή δυσκολοχώνευτα. Αλλά πρέπει να παραμείνουμε επικεντρωμένοι στα ουσιώδη, και για εμάς η διατλαντική σύνδεση είναι ουσιώδης. Αυτό είναι κατανοητό, δεδομένου ότι οι πολίτες και η πολιτική ζωή ζουν στο άμεσο, σε εκλογικούς κύκλους, και ως εκ τούτου ανταποκρίνονται σε πολύ ταχύτερα ερεθίσματα από ό,τι χρειάζεται μια στρατηγική ασφάλειας και άμυνας. Στον τομέα της γεωστρατηγικής και της άμυνας, η εστίαση είναι μακροπρόθεσμη. Οι κύκλοι της αμυντικής βιομηχανίας, για παράδειγμα, είναι πολύ μακροχρόνιοι. Από στρατιωτική άποψη και από άποψη ασφάλειας, δεν έχει νόημα να σκεφτόμαστε τρία ή τέσσερα χρόνια μπροστά. Πρέπει να προσπαθήσουμε να μείνουμε με τα πόδια στο έδαφος.

● Γίνεται πολύς λόγος για τις στρατιωτικές βιομηχανίες, τις ένοπλες δυνάμεις και τα έθνη που πρέπει να προσαρμοστούν στην εποχή τους και να γίνουν «πιο ευέλικτα». Θα μπορούσε το ΝΑΤΟ να αλλάξει τόσο κρίσιμα ζητήματα όπως είναι η ομοφωνία;

Δεν είναι απαραίτητο και δεν είναι στο τραπέζι των συζητήσεων. Το ΝΑΤΟ είναι μια συμμαχία και βασίζεται σε ένα κοινό σύνολο ανώτερων αξιών, όπως η συλλογική αυτοάμυνα και η ασφάλεια. Ως εκ τούτου, η δύναμη της Συμμαχίας έγκειται στην ικανότητά μας να λαμβάνουμε αποφάσεις μεταξύ των 32 συμμάχων. Εχω συμμετάσχει και προεδρεύσει σε πολλές πολύπλοκες διαπραγματεύσεις, όπου υπήρχαν στιγμές που φαινόταν αδύνατο να επιτευχθεί συμφωνία. Αλλά, στο τέλος, πάντα συμβιβάζεσαι βάζοντας τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ πάνω από τα εθνικά συμφέροντα.

● Θα μπορούσαμε ποτέ να δούμε έναν Ευρωπαίο ως στρατιωτικό επικεφαλής του ΝΑΤΟ;

Σε αυτό το στάδιο, μου φαίνεται εξαιρετικά απίθανο, σχεδόν αδύνατο, να ακολουθήσουμε αυτόν τον δρόμο. Ενας μη Αμερικανός διοικητής δεν θα μπορούσε να έχει την επιρροή και τη δύναμη επί των στρατιωτικών δυνατοτήτων που έχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Και χωρίς τη στρατιωτική δύναμη των Ηνωμένων Πολιτειών, η ίδια η ουσία του ΝΑΤΟ θα τεθεί υπό αμφισβήτηση.