Οι ωκεανοί χρειάζονται μιαν ανάσα

Από το 1950, οι στόλοι της βιομηχανικής αλιείας διπλασίασαν τις αποστάσεις των ταξιδιών τους προκειμένου να φτάσουν στα αλιευτικά πεδία, αλλά αλιεύουν μόνο το ένα τρίτο των ψαριών που έπιαναν πριν από 65 χρόνια ανά χιλιόμετρο ταξιδιού, σύμφωνα με νέα επιστημονική μελέτη.

Οι ερευνητές από την πρωτοβουλία Sea Around Us στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας και το Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας κατέγραψαν την ανάπτυξη και τη διάδοση της βιομηχανικής αλιείας από το 1950 και διαπίστωσαν ότι σε παγκόσμιο επίπεδο η τάση που κυριαρχούσε ήταν οι αλιευτικοί στόλοι μικρού αριθμού χωρών που λάμβαναν υπερβολικά μεγάλες επιδοτήσεις.

Από το 1950, αυτοί οι αλιευτικοί στόλοι αύξησαν τη μέση απόσταση που διήνυαν από τα λιμάνια προέλευσης και παράλληλα αύξησαν το συνολικό αλιευτικό πεδίο από 60% σε περισσότερο από το 90% των παγκόσμιων ωκεανών.

Οι «πόλεμοι του μπακαλιάρου»

Ενώ οι περισσότερες χώρες αλίευαν σε μεγάλο βαθμό στα τοπικά ύδατα, οι αλιευτικοί στόλοι από την Ταϊβάν, τη Νότια Κορέα, την Ισπανία και την Κίνα αύξησαν ταχύτατα τη μέση απόσταση των ταξιδιών τους από 2.000 έως 4.000 χιλιόμετρα μεταξύ 1950 και 2014.

Με γενναίες επιδοτήσεις για τα έξοδα των πλοίων και των καυσίμων που κατανάλωναν, ώστε να ενθαρρύνουν τους στόλους τους να λειτουργούν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τα λιμάνια της χώρας τους.

Η αύξηση της αλιευτικής χωρητικότητας με τις μηχανικά κινούμενες τράτες οδήγησε σε σημαντική αύξηση των αλιευμάτων, αλλά σύντομα εμφανίστηκαν τα σημάδια της εξάντλησης των αποθεμάτων των παράκτιων ψαριών, αλλά και συγκρούσεις με μικρότερους αλιείς της παράκτιας αλιείας.

Τα σκάφη ικανά να κινούνται περαιτέρω σε υπεράκτιες περιοχές ξεκίνησαν μια διαδικασία σταδιακής χωρικής επέκτασης, πρώτα στην ανοιχτή Βόρεια Θάλασσα, στη συνέχεια νότια μέχρι τις ακτές της Ισπανίας και της Πορτογαλίας και βόρεια στα ύδατα του Βόρειου Ατλαντικού γύρω από την Ισλανδία.

Οι τελευταίες αυτές μετακινήσεις κατέληξαν τελικά σε μια σειρά «πολέμων του μπακαλιάρου» μεταξύ 1958 και 1976, που οδήγησαν στην απομάκρυνση των Βρετανών αλιέων από τα ύδατα της Ισλανδίας. Οι βιομηχανικοί στόλοι άλλων αναπτυγμένων χωρών ακολούθησαν παρόμοιες μορφές επέκτασης, οι οποίες διακόπηκαν μόνο από πολέμους και από άλλες κρίσεις.

Ωστόσο, παρά τη μεγάλη γεωγραφική αυτή επέκταση, τα ποσοστά των αλιευμάτων αυτών των στόλων -καθώς και των άλλων 20 πρώτων αλιευτικών χωρών- μειώθηκαν δραματικά από πάνω από 25 τόνους ανά 1.000 χιλιόμετρα που ταξίδεψαν στις αρχές της δεκαετίας του 1950 σε περίπου επτά τόνους ανά 1.000 χιλιόμετρα που ταξίδεψαν μέχρι το 2014.

Συνολικά, αυτές οι 20 χώρες είναι υπεύθυνες για τη συλλογή 60 εκατομμυρίων τόνων αλιευμάτων ή του 80% της παγκόσμιας βιομηχανικής αλίευσης.

«Στέρεψαν» οι θάλασσες

Αυτά τα ευρήματα δείχνουν ότι σήμερα καίγονται περισσότερα καύσιμα και καταναλώνεται περισσότερος χρόνος στη θάλασσα για κάθε ψάρι που αλιεύεται.

Αυτές οι μειούμενες αποδόσεις στα αλιεύματα είναι ένας ανησυχητικός δείκτης της ανικανότητας της αλιείας να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των καταναλωτών.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι αυτές οι ιστορικές επεκτάσεις ήταν πιο έντονες κατά μήκος των ακτών και των αρχιπελαγικών υδάτων της Νοτιοανατολικής Ασίας, της Αφρικής, της Νότιας Αμερικής και της Νότιας Ασιατικής χερσονήσου.

«Ουσιαστικά δεν υπάρχουν άλλα ύδατα για ψάρεμα, εκτός από εκείνα που βρίσκονται στα πολικά άκρα, που είναι προς το παρόν άβολα σε κάποιο βαθμό. Αλλά αυτή η συνεχιζόμενη επέκταση και η ταυτόχρονη εντατικοποίηση των αλιευτικών προσπαθειών συνέβαλαν μόνο στην εξάντληση νέων περιοχών στον ωκεανό», ανέφερε ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης.

Το ζήτημα των επιδοτήσεων

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, τα ευρήματα αυτά αποτελούν περαιτέρω απόδειξη ότι οι επιδοτήσεις που καταβάλλονται στους βιομηχανικούς αλιευτικούς στόλους ενθαρρύνουν την αναποτελεσματική και μη βιώσιμη χρήση των αλιευτικών πόρων. «Τα στοιχεία δείχνουν ότι έχουμε φτάσει στα φυσικά όρια επέκτασης στον τομέα της αλίευσης.

»Η μεταπολεμική ανάπτυξη της βιομηχανικής αλιείας, που οφειλόταν στην αύξηση της χωρητικότητας του στόλου και της γεωγραφικής επέκτασης, κορυφώθηκε το 1996, όταν η ανακάλυψη νέων αποθεμάτων δεν ήταν πλέον σε θέση να συμβαδίσει με την πτώση των υφιστάμενων αποθεμάτων.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, τα αλιεύματα ανά μονάδα επιφάνειας μειώθηκαν κατά 22%, καθώς οι στόλοι έφτασαν στο απόγειο της γεωγραφικής επέκτασης»

«Φρένο» από τις ΑΟΖ

Σημειώνεται ότι ο αυξανόμενος ανταγωνισμός μεταξύ εγχώριων και ξένων αλιευτικών σκαφών για τους εθνικούς αλιευτικούς πόρους ήταν ένα από τα κίνητρα που οδήγησαν σε μια σειρά διεθνών διαπραγματεύσεων στη δεκαετία του 1970 και του 1980 και τη θέσπιση της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) το 1982.

Με την UNCLOS δόθηκε η άδεια στις θαλάσσιες χώρες να δηλώσουν αποκλειστικές οικονομικές ζώνες 200 ναυτικών μιλίων (ΑΟΖ), εντός των οποίων έχουν αποκλειστική ευθύνη και έλεγχο της εκμετάλλευσης, της διαχείρισης και της διατήρησης των πόρων.

Αν και η UNCLOS δεν τέθηκε σε ισχύ μέχρι το 1995, οι χώρες άρχισαν να ασκούν τα κυριαρχικά τους δικαιώματα στους αλιευτικούς πόρους σε μονομερώς δηλωθείσες ΑΟΖ.

Η επέκταση των κυριαρχικών απαιτήσεων στην αλιεία σηματοδότησε την έναρξη του τέλους της απεριόριστης και ανεξέλεγκτης αλιείας ανοιχτής πρόσβασης σε στόλους μακρινών υδάτων.

Σε ό,τι αφορά το μέλλον, «πρέπει να δεχτούμε ότι για να συνεχίσει η αλιεία να στηρίζει την ανθρωπότητα θα πρέπει να δώσουμε στους ωκεανούς λίγο χώρο και χρόνο για να ανακάμψουν από πάνω από έναν αιώνα ασυγκράτητης βιομηχανικής αλιείας», επισημαίνουν οι επιστήμονες.