Κάθε χρόνο, η ανθρωπότητα καταναλώνει περίπου 50 δισεκατομμύρια τόνους άμμο, χαλίκι και θρυμματισμένη πέτρα, ποσότητα που θα γέμιζε 12,5 εκατομμύρια πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων ετησίως. Η εκπληκτική κλίμακα αυτής της ζήτησης καθιστά αυτά τα υλικά ως τα πιο χρησιμοποιούμενα στερεά υλικά από τον άνθρωπο.
Οι περισσότεροι από εμάς δεν βλέπουμε την άμμο και το χαλίκι γύρω μας. Είναι κρυμμένα σε τσιμεντένιους δρόμους και κτίρια, στο γυαλί στα παράθυρά μας και στα μικροτσίπ που ωθούν την τεχνολογία μας. Η άμμος ανανεώνεται φυσικά, αλλά σε πολλές περιοχές, τα αποθέματα άμμου εξαντλούνται πολύ πιο γρήγορα από ό,τι μπορούν να αναπληρωθούν.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, τα ποσοστά φυσικής αναπλήρωσης ανέρχονται σε 15 έως 20 δισεκατομμύρια τόνους ετησίως. Kαι η ζήτηση αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω, παρ’ ότι η εξόρυξη άμμου και χαλικιού από ποτάμια, λίμνες, παραλίες και θάλασσες προκαλεί περιβαλλοντικές κρίσεις με καταστροφικές οικολογικές και κοινωνικές συνέπειες.
Παραγωγικότητα
Η αδιάκοπη εξόρυξη αυτού του φαινομενικά άφθονου πόρου ωθεί τα ποτάμια υδατικά συστήματα στο χείλος της κατάρρευσης, εκτοπίζοντας κοινότητες και τροφοδοτώντας μια μαύρη αγορά δισεκατομμυρίων δολαρίων. Μια επιστημονική έρευνα στον ποταμό Κάτω Μεκόνγκ, που πραγματοποιείται από την ομάδα του Τζούλιαν Λέιλαντ, καθηγητή Φυσικής Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, αποκαλύπτει ότι η εξόρυξη άμμου εξαντλεί τα αποθέματα των ιζημάτων με ανησυχητικό ρυθμό, προκαλώντας τη μείωση των κοιτών των ποταμών και τη διάβρωση των όχθεων.
Καθώς η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει και οι κοίτες των ποταμών μειώνονται λόγω της εξόρυξης άμμου στο Δέλτα του Μεκόνγκ, το αλμυρό νερό εξαπλώνεται περαιτέρω σε περιοχές γλυκού νερού. Αυτό απειλεί την αγροτική παραγωγικότητα στη λεγόμενη «πιατέλα του ρυζιού» της Νοτιοανατολικής Ασίας. Η εξόρυξη άμμου υπονομεύει επίσης την ευαίσθητη ισορροπία των οικοσυστημάτων, όπως στη μεγάλη λίμνη Τόνλε Σαπ της Καμπότζης – ένα κρίσιμο φυτώριο ψαριών και πηγή τροφής για εκατομμύρια ανθρώπους.
Ο ποταμός Μεκόνγκ στην Ασία διασχίζει έξι χώρες, υποστηρίζοντας περισσότερους από 60 εκατομμύρια ανθρώπους. Στην Καμπότζη, η εξόρυξη άμμου έχει μετατραπεί σε μια βιομηχανία πολλών εκατομμυρίων δολαρίων, η οποία οδηγείται από μια έκρηξη των κατασκευών που τροφοδοτείται από κινεζικές επενδύσεις.
Κατά μήκος του ποταμού Μεκόνγκ, η επιστημονική ομάδα τεκμηρίωσε τοποθεσίες σοβαρής διάβρωσης της όχθης χρησιμοποιώντας εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας. Αν και η έρευνα επικεντρώθηκε αποκλειστικά στις φυσικές ζημιές, η εξόρυξη άμμου διαβρώνει επίσης πολιτιστικούς και κοινοτικούς δεσμούς, καθώς τα ποτάμια δεν είναι μόνο πηγές νερού και τροφής. Μπορούν να είναι πνευματικές και πολιτιστικές άγκυρες, γράφει στον ιστότοπο theconversation.com ο Λέιλαντ.
Και εξηγεί πώς η εξόρυξη άμμου απειλεί τα ποτάμια οικοσυστήματα. Στην Καμπότζη, οι παραδοσιακές πρακτικές αλιείας και οι ιεροί τόποι εξαφανίζονται καθώς τα ποτάμια απογυμνώνονται από τα ιζήματά τους. Για τις κοινότητες που έχουν ζήσει δίπλα σε αυτές τις πλωτές οδούς για γενιές, η απώλεια είναι βαθιά, διακόπτοντας τις συνδέσεις με την κληρονομιά και την ταυτότητά τους.
Η απώλεια των μέσων επιβίωσης είναι εξίσου καταστροφική. Οι ψαράδες και οι αγρότες, που κάποτε βασίζονταν στη γενναιοδωρία του ποταμού, βλέπουν τα εισοδήματά τους να εξαφανίζονται. Πολλοί αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα αγροτικά σπίτια τους μεταναστεύοντας σε πόλεις, όπου συχνά βρίσκουν επισφαλή εργασία σε κακώς ελεγχόμενες βιομηχανίες.
Οι «μαφίες»
Αυτή η μετανάστευση καταστρέφει τις κοινότητες και επιβαρύνει επιπλέον τις αστικές υποδομές. Σημειώνεται ότι η κυβέρνηση της Καμπότζης αρνείται πως η βυθοκόρηση ευθύνεται για τη διάβρωση, υποστηρίζοντας ότι σταθεροποιεί τις όχθες του ποταμού – ένας ισχυρισμός που αμφισβητείται από την επιστημονική ομάδα.
Το παγκόσμιο εμπόριο άμμου αποτιμάται σε πάνω από 2,3 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, με τη ζήτηση να προβλέπεται να διπλασιαστεί έως το 2060. Μεγάλο μέρος αυτού του οικονομικού κέρδους συγκεντρώνεται σε πλούσιες πόλεις, ενώ το κόστος βαρύνει δυσανάλογα τις τοπικές κοινότητες στις περιοχές εξόρυξης.
Σε πολλές περιοχές πλούσιες σε άμμο, οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν εκτοπισμό καθώς οι όχθες του ποταμού τους διαβρώνονται και τα σπίτια καταρρέουν στο νερό. Η υψηλή αξία και η ευκολία εξόρυξης άμμου έχουν οδηγήσει στην άνοδο των παράνομων δικτύων εξόρυξης.
Σε ορισμένες περιοχές, οι λεγόμενες «μαφίες της άμμου» ελέγχουν τις τοποθεσίες εξόρυξης, χρησιμοποιώντας εκφοβισμό και βία για να εξασφαλίσουν την κυριαρχία τους. Η έλλειψη νομικής εποπτείας ενθαρρύνει τη διαφθορά, με τις άδειες εξόρυξης συχνά να εκδίδονται μέσω αδιαφανών διαδικασιών. Αυτό μπορεί να περιθωριοποιήσει περαιτέρω τις τοπικές κοινωνίες.
Eναλλακτικές στρατηγικές
Eνα αυξανόμενο σώμα οργανώσεων, όπως το φιλανθρωπικό ίδρυμα προστασίας της φύσης World Wide Fund for Nature και το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP), ζητεί επείγουσα ρυθμιστική παρέμβαση και εναλλακτικές στρατηγικές προμήθειας της άμμου.
Οι αυστηρότεροι κανονισμοί και η επιβολή αυτών των νόμων θα διασφάλιζαν πιο βιώσιμη προμήθεια άμμου και θα βοηθούσαν στον περιορισμό των παράνομων δραστηριοτήτων εξόρυξης. Η ανάπτυξη εναλλακτικών ανακυκλωμένων δομικών υλικών, όπως η βιομηχανοποιημένη άμμος από βιομηχανικά υποπροϊόντα, θα μπορούσε να μειώσει την πίεση στις πηγές άμμου των ποταμών.
Η δικαιότερη κατανομή αυτών των πόρων μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα μέσω πρωτοβουλιών διατήρησης και απασχόλησης υπό την ηγεσία της κοινότητας, για παράδειγμα, που μπορούν να δημιουργήσουν ανθεκτικότητα και να προστατεύσουν την πολιτιστική κληρονομιά των παραδοσιακών πρακτικών. Χωρίς παρέμβαση, η ανεξέλεγκτη εκμετάλλευση της άμμου του ποταμού Μεκόνγκ θα συνεχίσει να υποβαθμίζει τα οικοσυστήματα, να απειλεί την άγρια ζωή και να επιδεινώνει τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας