Αυτοί που ρυπαίνουν... κατά συρροή τον πλανήτη

Ποιες χώρες έχουν εκπέμψει τα περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου; Η γρήγορη απάντηση είναι «εξαρτάται».

Ωστόσο, μια πιο ολοκληρωμένη απάντηση είναι πιο σκληρή από ό,τι μπορεί να περιμένουμε. Οι παράγοντες που καθορίζουν την απάντηση είναι πολλοί. Για ποιο χρονικό πλαίσιο μιλάμε;

Θέλουμε να υπολογίσουμε τις σωρευτικές εκπομπές μιας χώρας για μεγάλο χρονικό διάστημα ή να εξετάσουμε μόνο τις τρέχουσες ετήσιες εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου;

Θα συμπεριλάβουμε τις εκπομπές από τομείς όπως οι αλλαγές χρήσης γης και η δασοπονία;

Εκτός από μερικές αξιοσημείωτες αλλαγές, το βέβαιο είναι ότι οι χώρες που ήταν κορυφαίες σε εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου παραμένουν δεσπόζουσες.

Οπως προκύπτει από αναλύσεις που πραγματοποίησε το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Πόρων, ο κόσμος σήμερα διοχετεύει 40 φορές περισσότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα από ό,τι το 1850.

Ενώ οι εκπομπές αυξήθηκαν δραματικά κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι υπεύθυνοι για τα μεγαλύτερα μερίδια εκπομπών δεν έχουν αλλάξει τόσο πολύ όσο θα περίμενε κανείς.

Επτά χώρες υπήρξαν σταθερά μεταξύ των κορυφαίων χωρών σε εκπομπές ετησίως και οδήγησαν στην αύξησή τους από το 1850. Πρόκειται για τις ΗΠΑ, τη Βρετανία, τη Γερμανία, τη Γαλλία, τη Ρωσία και -πιο πρόσφατα- την Ινδία και την Κίνα.

Συγκριτικά, εάν κατατάξουμε τις χώρες αντίστροφα, τα τρία τέταρτα των 50 χωρών με τις χαμηλότερες εκπομπές το 2014 είναι τα ίδια με αυτά που υπήρχαν στην ανάλογη ομάδα το 1850.

Ορισμένες χώρες ξεχωρίζουν για τις σημαντικές αλλαγές που έχουν σημειώσει. Τα περισσότερα από τα μεγαλύτερα άλματα στις εκπομπές παρατηρούνται στις χώρες παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Σχεδόν όλες οι χώρες με τη μεγαλύτερη αύξηση εκπομπών στην κατάταξη έχουν τα προϊόντα πετρελαίου ως κύρια εξαγωγή.

Ταυτόχρονα, η διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης συνέβαλε σε σημαντικές μειώσεις εκπομπών στη Λιθουανία, το Τατζικιστάν, τη Λετονία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία.

Ισως το πιο σημαντικό συμπέρασμα είναι το πόσο… συνεπείς είναι οι κορυφαίες δέκα χώρες σε εκπομπές όλα αυτά τα χρόνια.

Εξι χώρες ή μπλοκ χωρών που ήταν κορυφαίες σε εκπομπές το 1850 εξακολουθούν να κατέχουν το ίδιο «τρόπαιο» ύστερα από 160 χρόνια: η Ευρωπαϊκή Ενωση, η Κίνα, η Γερμανία, η Ινδία, η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Οι εκπομπές αυξάνονται

Παρά την αυξανόμενη διεθνή ανησυχία για την αλλαγή του κλίματος, οι παγκόσμιες εκπομπές συνέχισαν να αυξάνονται σταθερά.

Οι συνολικές εκπομπές στον κόσμο αυξήθηκαν κατά 31% (συμπεριλαμβανομένων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τον τομέα χρήσεων γης, αλλαγών χρήσεων γης και δασοπονίας) μεταξύ του 1990 και του 2014.

Η αύξηση προήλθε από μεγάλες οικονομίες όπως η Κίνα, η οποία ξεπέρασε τις ΗΠΑ ως ο μεγαλύτερος ρυπαντής παγκοσμίως το 2005, αν και οι ΗΠΑ παραμένουν «πρωταθλήτριες» στις εκπομπές, σε αθροιστικούς όρους.

Ενώ πολλοί από τους μεγαλύτερους παραγωγούς αερίων του θερμοκηπίου είχαν υποχωρήσει λίγο από το 1990 μέχρι το 2014, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, η Νότια Κορέα, το Πακιστάν και η Νιγηρία σημείωσαν άνοδο κατά τουλάχιστον 10 θέσεις σε αυτά τα 25 χρόνια, μπαίνοντας στην ομάδα των 20 χωρών με τις μεγαλύτερες ετήσιες εκπομπές το 2014.

Ωστόσο, οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου ανά κάτοικο σε κάθε χώρα δείχνουν μια διαφορετική ιστορία.

Οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν σημειώσει σημαντική αύξηση των εκπομπών τα τελευταία χρόνια, αλλά κατά κεφαλή η εικόνα είναι πολύ διαφορετική.

Για παράδειγμα, ενώ οι συνολικές εκπομπές της Ινδίας ανεβαίνουν, οι κατά κεφαλή εκπομπές της παραμένουν πολύ χαμηλότερες από τις άλλες κορυφαίες σε εκπομπές χώρες.

Ετσι, οι κατά κεφαλή εκπομπές των Ηνωμένων Πολιτειών είναι σήμερα περισσότερο από επτά φορές υψηλότερες από εκείνες της Ινδίας.

Ωστόσο, οι κατά κεφαλή εκπομπές άλλων αναπτυσσόμενων οικονομιών, όπως η Ινδονησία, η Κίνα και το Ιράν, αυξάνονται και υπερβαίνουν τις εκπομπές ορισμένων αναπτυγμένων χωρών, καθώς και τις μέσες κατά κεφαλή εκπομπές της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Σύμφωνα με τις αναλύσεις του Παγκόσμιου Ινστιτούτου Πόρων, 49 χώρες κατάφεραν να κορυφώσουν τις εκπομπές τους μέχρι το 2010 και τέσσερις ακόμη αναμένεται να φτάσουν στο ανώτατο επίπεδο μέχρι το 2020.

Σύμφωνα με τις δεσμεύσεις των χωρών για το κλίμα στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Παρισιού, επτά από τους σημερινούς δέκα κορυφαίους σε εκπομπές αερίων (Κίνα, Ηνωμένες Πολιτείες, Ρωσία, Ιαπωνία, Βραζιλία, Γερμανία και Μεξικό) έχουν φτάσει στο αποκορύφωμά τους ή έχουν αναλάβει δεσμεύσεις να αυξήσουν τις εκπομπές τους μέχρι το 2030.

Μέχρι τότε, δηλαδή, έχουν ακόμη το περιθώριο να κορυφώσουν τις εκπομπές τους.

Ορισμένες χώρες με μεγάλες εκπομπές, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Βραζιλία, η Ισπανία και ο Καναδάς, κατάφεραν να διατηρήσουν ψηλά την οικονομική τους ανάπτυξη και ταυτόχρονα να σταθεροποιήσουν ή και να μειώσουν το επίπεδο εκπομπών τους, γεγονός που θεωρείται ενθαρρυντικό.