«Στέλνουν μήνυμα φόβου στις διασωστικές ομάδες»

Ο Σον Μπίντερ, 27 ετών, διασώστης και ακτιβιστής ανθρώπινων δικαιωμάτων, έγινε το πρόσωπο που συμβολίζει στην Ευρώπη την ποινικοποίηση της αλληλεγγύης και των διασωστικών οργανώσεων. Συνελήφθη στη Λέσβο τον Αύγουστο του 2018 μαζί με την κολυμβήτρια Σάρα Μαρντίνι, και οι δύο μέλη της διασωστικής οργάνωσης ERCI. Οι δυο τους κατηγορήθηκαν μαζί με άλλους 22 εθελοντές διασώστες για κατασκοπία, πλαστογραφία και άλλες πλημμεληματικές κατηγορίες, που αφορούν ενέργειες στο πλαίσιο της διάσωσης προσφύγων.

Υστερα από χρόνια οι πλημμεληματικές κατηγορίες κατέπεσαν στο Εφετείο, ωστόσο ο Μπίντερ παραμένει σε δικαστική ομηρία, καθώς τον περασμένο Μάιο ασκήθηκε αναίρεση ενώπιον του Αρείου Πάγου. Λίγο πριν έρθει στην Ελλάδα για να μιλήσει σήμερα το απόγευμα στις 7 στην εκδήλωση του Αντιρατσιστικού Φεστιβάλ της Αθήνας με θέμα «Από την Πύλο έως τον Εβρο, ένα κρατικό έγκλημα σε επανάληψη», μιλά στην «Εφ.Συν.» για τις ευθύνες του Λιμενικού στο πολύνεκρο ναυάγιο στην Πύλο, για την υποχώρηση του κράτους δικαίου στην Ευρώπη και στην Ελλάδα και για την ποινικοποίηση της αλληλεγγύης.

● Τι δείχνει η δικαστική σας περιπέτεια στην Ελλάδα για τον τρόπο που αντιμετωπίζουν οι αρχές την αλληλεγγύη σε μια από τις πιο δύσκολες και ουσιαστικές μορφές της, τη διάσωση ανθρώπινων ζωών;

Αν ο εισαγγελέας πίστευε ότι ήμασταν πράγματι κατάσκοποι, διακινητές, πλαστογράφοι, ότι ξεπλέναμε χρήματα, ότι ακούγαμε παράνομα ραδιοσυχνότητες και ότι κλέβαμε κρατικά μυστικά, θα ήμασταν ήδη στη φυλακή. Δεν έχουμε κάνει κανένα κακό και αυτό είναι εμφανές όταν δει κάποιος μία μία τις κατηγορίες.

Νομίζω ότι ποινικοποιούν τη διάσωση επειδή πιστεύουν ότι υπάρχει όχι άμεση σύνδεση των διασωστικών οργανώσεων με τη διακίνηση, αλλά έμμεση. Δεν μπορούν να μας βρουν ένοχους για διακίνηση, αλλά πιστεύουν ότι τη διευκολύνουμε εμμέσως και θέλουν να μας σταματήσουν, στέλνοντας ένα μήνυμα φόβου σε άλλες διασωστικές ομάδες. Και πράγματι το καταφέρνουν.

Μετά τη σύλληψή μας, τρεις διασωστικές οργανώσεις σταμάτησαν τη λειτουργία τους. Σήμερα δεν υπάρχει καμία διασωστική οργάνωση στα ελληνικά νησιά. Το ίδιο και στην Ευρώπη και στη Μεσόγειο, όσο αυξάνεται ο φόβος για τις επιχειρήσεις διάσωσης και για την ανθρωπιστική βοήθεια τόσο λιγοστεύουν οι διασωστικές οργανώσεις.

Ξέρω πολύ καλύτερα από τους πολιτικούς σε τι φρικτές συνθήκες εκθέτουν τους ανθρώπους οι διακινητές και θα μπορούσα να συμφωνήσω ότι θα έπρεπε να σταματήσουν οι διασώσεις, αν πράγματι υπήρχε σχέση μεταξύ διάσωσης και διακίνησης. Πρόκειται όμως για τελείως αντιπαραγωγική πολιτική, ακριβώς διότι, όπως δείχνουν οι έρευνες που γίνονται συνεχώς για το θέμα, δεν υπάρχει απολύτως καμία συσχέτιση μεταξύ διάσωσης και διακίνησης.

Εχουμε νομική υποχρέωση, όχι απλώς ηθική, απέναντι στη ζωή των προσφύγων 

Αντιθέτως, αν θέλουμε να δούμε τι ενισχύει τη διακίνηση ανθρώπων, ο ένας παράγοντας είναι φυσικά ο πόλεμος, από τον οποίο θα προσπαθήσουν να φύγουν κάποια στιγμή οι άνθρωποι.

Ο άλλος παράγοντας είναι οι συνθήκες των χωρών φιλοξενίας, όπως για παράδειγμα η Τουρκία. Η Ελλάδα αναγνωρίζει ότι η Τουρκία δεν σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και δεν είναι ασφαλής, την ίδια στιγμή που ισχυρίζεται ότι είναι ασφαλής. Πρόκειται για αντίφαση χωρίς καμία λογική. Ο τρίτος παράγοντας είναι οι ίδιες οι πολιτικές κατά της διακίνησης που εφαρμόζουν η Ελλάδα και η Ευρώπη.

Από τη στιγμή που αναγνωρίζουμε το δικαίωμα στο άσυλο, τι επιλογές αφήνουμε στους ανθρώπους να ζητήσουν άσυλο αν δεν μπορούν να περάσουν με ασφάλεια τα σύνορα ή αν κάνουμε συμφωνίες με χώρες με αμφιλεγόμενο καθεστώς ανθρώπινων δικαιωμάτων; Τους αφήνουμε την επιλογή των διακινητών. Η μεγαλύτερη ειρωνεία των πολιτικών κατά της διακίνησης είναι ότι ενισχύουν τη διακίνηση και χρηματοδοτούν το επιχειρηματικό μοντέλο των διακινητών.

● Η ελληνική κυβέρνηση διά του υπουργού Μετανάστευσης ισχυρίζεται ότι η απάντηση στην απώλεια ανθρώπινων ζωών στη Μεσόγειο θα ήταν μια στενότερη συνεργασία της Ε.Ε. με τη Λιβύη ώστε ή να εμποδίζονται οι πρόσφυγες να φεύγουν ή να αναχαιτίζονται στα ανοιχτά της Λιβύης και να επιστρέφουν. Τι πιστεύετε;

Πριν από λίγα χρόνια η ερευνητική δημοσιογραφία αποκάλυψε τις σχέσεις της Ε.Ε. με το αποκαλούμενο Λιβυκό Λιμενικό, ενώ εκκρεμεί μήνυση δύο πανεπιστημιακών από το Παρίσι στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, οι οποίοι κατηγορούν την Ε.Ε. ότι εμπλέκεται σε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας λόγω των σχέσεών της με το αποκαλούμενο Λιβυκό Λιμενικό. Οποιαδήποτε απόπειρα να επανέλθει ή να ενισχυθεί αυτή η σχέση δεν παίρνει υπόψη τις συνθήκες σκλαβιάς, το τράφικινγκ, τους βιασμούς και τα βασανιστήρια προσφύγων και μεταναστών που σημειώνονται στη Λιβύη.

Εχουμε νομική υποχρέωση, όχι απλώς ηθική, απέναντι στη ζωή των προσφύγων και δεν μπορούμε να ζούμε σε μια Ευρώπη που δείχνει πρόθυμη να εγκαταλείψει το κράτος δικαίου. Μου λένε συχνά ότι είμαι αφελής και ότι ζω σε ουτοπία. Το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει. Είναι ουτοπία να νομίζουμε ότι μπορούμε να ζήσουμε σε μια Ευρώπη που δεν σέβεται τις αξίες της.

● Σας ανησυχεί η πολιτική κατάσταση στην Ευρώπη σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου;

Ζούμε μια οπισθοχώρηση του κράτους δικαίου. Η Ευρώπη παραμένει μια ήπειρος που βρίσκεται στην πρωτοπορία του κράτους δικαίου. Σε σχέση με άλλες χώρες, τα πράγματα είναι καλά, σε σχέση με το παρελθόν της, όχι. Αυτό που είναι πολύ ανησυχητικό είναι η τροχιά που έχει αρχίσει να διαγράφει προς τη λάθος κατεύθυνση, προς μια κατάσταση οπισθοχώρησης και εξαίρεσης από το κράτος δικαίου. Αν χαθεί το κράτος δικαίου, θα είναι πολύ δύσκολο να το επαναφέρουμε. Νομίζω ότι το παράδειγμα χωρών όπως η Ουγγαρία ή η Πολωνία δεν είναι μεμονωμένο.

Η άνοδος της Δεξιάς είναι μια ένδειξη για την οπισθοχώρηση του κράτους δικαίου ιδίως στο μεταναστευτικό και το προσφυγικό. Η άμεση συνέπεια της αποκαλούμενης προσφυγικής κρίσης είναι η δαιμονοποίηση των μεταναστών και αυτών που τους βοηθούν. Είναι η αρχή του προβλήματος, όχι το τέλος. Αν αρχίσεις να αφαιρείς τα δικαιώματα ορισμένων ανθρώπων, αυτό δεν θα σταματήσει εκεί, θα συνεχίσει και σε άλλους.

● Στο ναυάγιο της Πύλου το Λιμενικό ισχυρίζεται ότι δεν έκανε επιχείρηση διάσωσης γιατί το σκάφος των προσφύγων δεν βρισκόταν σε κίνδυνο και διότι οι ίδιοι αρνήθηκαν τη διάσωση. Στέκουν αυτά τα επιχειρήματα;

H Eλλάδα έχει υπογράψει διεθνείς συνθήκες για τη διάσωση στη θάλασσα. Η σύμβαση του ΟΗΕ ζητά να ερμηνεύουμε την έννοια του κινδύνου με ευρύ τρόπο: κάθε βάρκα που έχει πάνω πρόσφυγες είναι μια βάρκα σε κίνδυνο. Η συγκεκριμένη βάρκα είχε εκατοντάδες επιβαίνοντες, ήταν τελείως υπερφορτωμένη και είχε ελάχιστα σωστικά μέσα. Ηταν εξ ορισμού μια βάρκα σε κίνδυνο και δύσκολα θα μπορούσε να το αρνηθεί αυτό το Ελληνικό Λιμενικό σε κάποιο διεθνές δικαστήριο. Το επιχείρημα ότι δεν ήθελαν να διασωθούν δεν ακούγεται πειστικό για δύο λόγους.

Ο πρώτος λόγος είναι ότι, ενώ γνώριζαν πως επρόκειτο για βάρκα σε κίνδυνο, δεν έστειλαν διασωστικό σκάφος ή σκάφος με ιατρικό εξοπλισμό, αλλά ένα σκάφος ουσιαστικά στρατιωτικό, με τέσσερις ενόπλους που κάλυπταν τα πρόσωπά τους με μπαλακλάβα. Ακόμα και αν υποπτεύονταν ότι δεν ήθελαν να διασωθούν, ήταν εμφανές ότι στο τέλος θα χρειάζονταν βοήθεια οι πρόσφυγες και έπρεπε να έχουν στείλει τα κατάλληλα μέσα.

Ο δεύτερος λόγος είναι οι μαρτυρίες των επιζώντων, που δείχνουν ότι οι επιβαίνοντας φώναζαν για βοήθεια. Φαίνεται ότι το Λιμενικό αποφάσισε να ακούσει ένα ή δύο άτομα και όχι να πιστέψει τα μάτια του ή να ακούσει τους υπόλοιπους εκατοντάδες που ζητούσαν βοήθεια. Πρόκειται για πολύ αδύναμο επιχείρημα, για πολύ αξιοθρήνητη δικαιολογία.

● Ποιο μήνυμα θέλετε να στείλετε με αφορμή την παρουσία σας στην Ελλάδα στο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ της Αθήνας;

Εγινα μέλος σε μια ελληνική διασωστική οργάνωση γιατί ήθελα να είμαι μέρος της ελληνικής απάντησης στο προσφυγικό που θα έχει οργανωθεί από τα κάτω. Μεγάλωσα στην Ιρλανδία, στην άλλη πλευρά της Ευρώπης, αλλά νομίζω ότι ως Ευρωπαίος έχω ευθύνη και με αφορά τι συμβαίνει στη Μεσόγειο. Είναι ατυχές ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει το προσφυγικό ως ελληνικό πρόβλημα και δικαιολογημένα οι Ελληνες νιώθουν ότι τους έχει εγκαταλείψει η Ευρώπη, με τον ίδιο τρόπο που οι κάτοικοι της Λέσβου ένιωθαν ότι τους εγκατέλειψε η ελληνική κυβέρνηση.

Οι Ελληνες φημίζονται για τη ναυτιλία τους και έχουν μια περήφανη παράδοση δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μας εμπνέουν σε αυτά τα ζητήματα και ελπίζω να συνεχίσουν να το κάνουν. Το είδα σε όσους με υποστήριξαν και σε όσους υποστηρίζουν άλλους σαν εμένα αλλά και όσους πρόσφυγες αναγκάζονται να κάνουν το επικίνδυνο ταξίδι. Νομίζω ότι αυτό σημαίνει να είσαι Ελληνας και Ευρωπαίος.

Δυστυχώς, αυτούς τους ανθρώπους τους έχει εγκαταλείψει η ελληνική κυβέρνηση, με τον ίδιο τρόπο που έχει εγκαταλείψει τους πρόσφυγες και τους μετανάστες στη Μεσόγειο και στο Αιγαίο. Εγκαταλείπουμε τις δημοκρατικές αξίες μας κάθε φορά που δεν σώζουμε μια βάρκα σε κίνδυνο με το επιχείρημα ότι κάποιος μας λέει ότι δεν θέλει βοήθεια – είναι η πιο αξιοθρήνητη δικαιολογία για να μην κάνουμε το καθήκον μας με βάση την ηθική και τον νόμο.