Και διηγώντας τα να μαθαίνεις…

ΙΔΙΣΜΕ: ένας φορέας για τη διάσωση της (άγνωστης) νεοελληνικής ιστορίας

Πριν από το τραγικό 1922 ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας -αιώνες εκεί- με μητρόπολη τη Σμύρνη (την αποκαλούμενη Παρίσι της Μικράς Ασίας) μετρούσε περί τα δύο εκατομμύρια Ελληνες. Με τις σφαγές, τους διωγμούς, την προσφυγιά και τις ανταλλαγές απόμειναν στην Πόλη περί τις εκατό χιλιάδες. Για να συρρικνωθούν περισσότερο, όταν τα 1943 η τότε κυβέρνηση επέβαλε εξοντωτικό φόρο περιουσίας στον μη τουρκικό πληθυσμό, ο οποίος, καθώς βρισκόταν σε αδυναμία να πληρώσει, οδηγούνταν στα τάγματα εργασίας στην τουρκική ενδοχώρα, αφού πριν κατάσχονταν όλα τα περιουσιακά του στοιχεία. Και ο κύκλος της βαρβαρότητας ολοκληρώθηκε το 1955 με το γιουρούσι κατά των Ελλήνων που είχαν απομείνει, με πρόσχημα την προβοκάτσια της καταστροφής του σπιτιού στο οποίο γεννήθηκε ο Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη. Αποτέλεσμα, στις μέρες μας οι Ελληνες της Πόλης μετράνε περί τους χίλιους – ηλικιωμένοι οι περισσότεροι.

Από τις πηγές

Γιατί τώρα αυτά τα λίγο πολύ γνωστά; Επειδή πριν από λίγες μέρες παρακολούθησα μια βραδιά οργανωμένη από το Ιδρυμα Ιστορικών Μελετών (ΙΔΙΣΜΕ) και το Λαϊκό Πανεπιστήμιο Αγίας Παρασκευής, στο 2ο Γυμνάσιο της περιοχής, με την προβολή δύο ντοκιμαντέρ σχετικών με τα προαναφερόμενα. «Ξεναγός» η ιστορικός Ειρήνη Σαρίογλου, συνιδρύτρια και γεν. γραμματέας του ΙΔΙΣΜΕ. Από εκεί η διάθεση να κοινολογήσω και από αυτή τη γωνιά τις δραστηριότητες του ιδρύματος αυτού – ενδεικτικό για μια ακόμη φορά της εκτίμησης πως ό,τι της προκοπής γίνεται σ’ αυτόν τον τόπο οφείλεται σε κάποιες μονάδες.

Το ΙΔΙΣΜΕ, πολιτιστικός μη κερδοσκοπικός φορέας, ιδρύθηκε το 2008 από μια ομάδα νέων ιστορικών ερευνητών (πρώην συνεργατών του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου – ΕΛΙΑ), με σκοπό τη διάσωση, καταγραφή και διάδοση της (άγνωστης εν πολλοίς) νεότερης ελληνικής ιστορίας μέσα από την αξιοποίηση ιστορικών κειμηλίων και πρωτογενών πηγών. Στόχοι: «Πρώτα πρώτα να κάνουμε το μάθημα της Ιστορίας το πιο αγαπητό μάθημα στο σχολείο» λέει η Σαρίογλου.

Γεννημένη στην Πόλη η Σαρίογλου, με γερή σπουδαστική αρματωσιά σε Κωνσταντινούπολη, Γαλλία, Αγγλία, διδάκτωρ στο Κέντρο Βυζαντινών, Οθωμανικών και Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ (η διδακτορική της διατριβή, «Η επιρροή της τουρκικής πολιτικής στην εκπαίδευση της Πόλης 1923-1974», κυκλοφορεί από το ΙΔΙΣΜΕ). Εχει διδάξει οθωμανική και τούρκικη ιστορία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, επίκουρη καθηγήτρια του τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης: «Συνεργαζόμαστε άψογα με τους Τούρκους συναδέλφους».

Στις δραστηριότητες του ΙΔΙΣΜΕ περιλαμβάνονται οι εκδόσεις επιστημονικών βιβλίων, η δημιουργία (βραβευμένων ήδη) ιστορικών ντοκιμαντέρ, καθώς και η υλοποίηση -αφιλοκερδώς- εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε σχολεία, ιδρύματα, σχολές δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, εντός κι εκτός Αττικής, από την Ορεστιάδα μέχρι το ακριτικό Καστελόριζο, με αποτέλεσμα να απαριθμεί σήμερα περισσότερους από 35.000 φίλους-μέλη σε όλη την Ελλάδα. «Για να γίνει κάποιος φίλος του ΙΔΙΣΜΕ δεν απαιτείται καμία οικονομική συνδρομή».

Από τα κάτεργα

Οπότε πώς ανταπεξέρχονται οικονομικά, ποιοι τους υποστηρίζουν: «Δεν υπάρχει, δυστυχώς κάποιος σταθερός υποστηρικτής. Για κάθε έργο βρίσκουμε χορηγούς – διαδικασία εξαιρετικά χρονοβόρα και ψυχοφθόρα. Η πολιτεία σε γενικές γραμμές πάντα υπόσχεται και τελικά αδιαφορεί». Είχαν προτείνει και μια σχετική εκπομπή στην ΕΡΤ, έλαβαν πέντε εγκωμιαστικές εισηγήσεις, αλλά τις έφαγε το «μαύρο». Ευελπιστούν στην επανασυγκρότηση της ΕΡΤ.

Ο χώρος δεν επιτρέπει ν’ αναφερθώ στο σύνολο των εκδόσεων και των ντοκιμαντέρ του ιδρύματος (οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να τα αναζητήσουν στο www.idisme.gr, τηλ. 2106669140). Θα σταθώ ενδεικτικά σε δύο βιβλία, που έχουν γίνει και ντοκιμαντέρ: «Το χρονικό των δέκα ημερών – Αϊβαλί 1922», της Αγάπης Μολυβιάτη-Βενέζη, αδελφής του συγγραφέα Ηλία Βενέζη, στο οποίο καταγράφει την προσπάθειά της να βρει στα κάτεργα της Ανατολής και να διασώσει τελικά τον αδελφό της (βίωμα που ιστορεί ο ίδιος στο βιβλίο του «Το νούμερο 31328), και το «Στην εξορία, Ερζερούμ – Ασκαλε» (Ημερολόγιο του Κ. Κιουρκτσόγλου στα εργατικά τάγματα του 1943).

Στο πλαίσιο

Δεν ξέρω τι μπορεί να λένε σήμερα στους νέους που σχεδιάζουν, φιλοδοξούν ή έχουν το «ψώνιο» να γίνουν δημοσιογράφοι. Γνωρίζω αντίθετα ότι οι επίδοξοι δημοσιογράφοι της γενιάς μου (εννοώ τις δεκαετίες του ’60 και του ’70) το έβλεπαν σαν μια αποστολή με πρότυπα επιφανείς δημοσιογράφους – ζώντες αλλά και τεθνεώτες. Eνας από τους ζώντες αυτούς και ο Κώστας Νίτσος – θρύλος πλέον. Δεν αξιώθηκα να είμαι στη δούλεψή του, ξέρω όμως τον άνθρωπο και το έργο του. Και ως δημοσιογράφος στα πολιτιστικά, στα έντυπα που εργάστηκα, είχα υπόδειγμα τα καλλιτεχνικά, όπως τα είχε αναβαθμίσει ο Νίτσος μέσα από τη 2η σελίδα των «Νέων» και το περιοδικό «Θέατρο».

Τον Κώστα Νίτσο τίμησαν αρκούντως (τιμώντας έτσι και τον εαυτό τους ) την περασμένη Δευτέρα η Ενωσις Συντακτών Ημερησίων Αθηνών και το Μορφωτικό της Ιδρυμα. Με παρόντα τον ίδιο, ο οποίος, παρά τα 95 του, παραμένει (όπως αναγράφεται και στη σχετική πρόσκληση) δρων Δημοσιογράφος, Ενεργός πολίτης, Αντιστασιακός (στα μαύρα χρόνια, αλλά και τα τωρινά, με καίριες και σεβαστές παρεμβάσεις.

Κατάμεστη η αίθουσα εκδηλώσεων της ΕΣΗΕΑ από συγγενείς, φίλους, συναδέλφους, θαυμαστές. Ολοι (ομιλητές και μη) με τον καλό τους λόγο και διάχυτη την αγάπη, τιμώντας ευρύτερα έναν γνήσιο εκπρόσωπο μιας δημοσιογραφίας που εκλείπει. Τότε που ο κόσμος γνώριζε τους δημοσιογράφους από τα γραφτά και όχι από την εικόνα τους (ας μη διαφεύγει, οι περισσότεροι λόγιοι διέπρεψαν – και βιοπορίζονταν – ως δημοσιογράφοι). Και ακόμα, αγόραζε τις εφημερίδες για την ύλη τους και όχι για τις προσφορές-«κράχτες».

ΚΑΙ… Οπου λαλούν πολλά κοκόρια...