Τα φαντάσματα του φασισμού

Μπορεί η ιδεολογία να γίνει θέατρο; Γίνεται να δοθούν από σκηνής εξηγήσεις για τις πολιτικές προτιμήσεις του κοινού; Το θέατρο «Τόπος Αλλού» θέτει αυτά τα ερωτήματα και προσπαθεί να τα απαντήσει παρουσιάζοντας το θέαμα «Νίτσε-Βάγκνερ, ένα έργο για το φασισμό» σε σκηνοθεσία Νίκου Καμτσή.

Φρειδερίκος Νίτσε, Ρίχαρντ Βάγκνερ, ένας σπουδαίος Γερμανός φιλόσοφος και ένας μεγάλος Γερμανός συνθέτης που ο φασισμός εκμεταλλεύτηκε το έργο τους για να ανεβάσει το ηθικό των μαζών και να τον ακολουθήσουν τυφλά.

Πάνω στη σκηνή ο μισότρελος Νίτσε σε ένα μόνιμο διονυσιασμό στις τελευταίες μέρες της ζωής του (πέθανε τον Αύγουστο του 1900), ζωντανεύει μέσα στο σούρουπο όλα τα φαντάσματα που τον στοιχειώνουν και που ζωντανεύουν μια εποχή. Ο Φρόιντ, η ποιήτρια Λου Αντρέα Σαλομέ, η μητέρα και η αδελφή του φέρνουν μαζί τους την αύρα μιας θυελλώδους εποχής που γέννησε παγκόσμιους πολέμους, επαναστάσεις και κάθε είδους –ισμούς. Για τον Νίτσε το μόνο που μετρούσε ήταν θέληση, η δύναμη του υπερανθρώπου και όχι ο χριστιανικός ουμανισμός, η ευσέβεια, η υπομονή και η ισότητα.

Ο συνθέτης, ποιητής και μουσικολόγος του 19ου αιώνα Ρίχαρντ Βάγκνερ υπήρξε αντισημίτης και ξενόφοβος. Προκειμένου να στηρίξει τη θεωρία του ότι η γερμανική φυλή κινδυνεύει να μολυνθεί από τους Εβραίους ανέπτυσσε εξωφρενικούς μύθους. Αυτά που διακήρυττε, ενθουσίασαν αργότερα τον Χίτλερ, ο οποίος είχε διαβάσει μάλιστα όλα του τα κείμενα γράφοντας το «Ο Αγών μου».

Ο δικτάτορας, μάλιστα, επισκεπτόταν και το Μπαϊρόιτ, στη βόρεια Βαυαρία, όπου βρισκόταν και η περίφημη Αίθουσα Συναυλιών που δημιούργησε ο Βάγκνερ, και εκεί έπαιζε στον κήπο με τα παιδιά της κόρης του συνθέτη. Ο Χίτλερ πίστευε τόσο στο Φεστιβάλ του Μπαϊρόιτ ώστε παρείχε βοήθεια στην οικογένεια Βάγκνερ, στέλνοντας ως θεατές αδειούχους στρατιώτες και εργάτες.

Τώρα ο Νίτσε και ο Βάγκνερ, οι φίλοι και μετέπειτα άσπονδοι εχθροί του 19ου αιώνα συναντιούνται σ' έναν απρόσμενο χρόνο και τόπο. Θα έχουν μια φανταστική θυελλώδη συζήτηση γιατί κάτι τους συνδέει: η θεωρία του υπερανθρώπου του φιλοσόφου Νίτσε τροφοδότησε όλο το χιτλερικό όραμα περί αρίας φυλής και φυλετικής διαφοράς από άλλες ράτσες, ενώ τα ρομαντικά και πληθωρικά μουσικά έργα του Βάγκνερ συνόδευσαν τις φιέστες και τους φασιστικούς θριάμβους της χιτλερικής Γερμανίας.

«Ο φασισμός εκμεταλλεύτηκε το έργο και των δύο για να ντύσει με μια ιδεολογία τις κτηνωδίες του και να ποδηγετήσει τον τραυματισμένο πάμπτωχο γερμανικό λαό και να υπηρετήσει τυφλά τον Χίτλερ στα σχέδιά του για την κατάκτηση όλου του κόσμου» λέει ο Νίκος Καμτσής. «Το έργο τους φώτισε την τύφλωση λαών ώστε να ακολουθήσουν τον φασισμό στις εγκληματικές κατά της ανθρωπότητας τακτικές του.

Το πιστεύω και η διδασκαλία του Νίτσε για μια κοινωνία χωρίς αδύναμους αποκόπηκαν από το σύνολο του έργου του και έγιναν από τον φασισμό σε: "καταστρέψτε τους αδύναμους". Υπό τους ήχους της μουσικής του Βάγκνερ ο ναζισμός ανύψωσε σε ιδεολογική σημαία του την υπεροχή της άριας φυλής. Ο υπεράνθρωπος έγινε υπερεγώ, η υπερηφάνεια έγινε υπερτίμηση της δύναμης του, η υπέρβαση έγινε υπερεξουσία».

Στο θέατρο «Τόπος Αλλού», στόχος είναι το κοινό να βρεθεί πολύ κοντά στα δρώμενα, μέσα στη συγκινησιακή φόρτιση της δράσης, γι' αυτό αλλάζει, έγινε κυκλικό. Οι θεατές ανεβαίνουν και πάνω στη σκηνή. Κάθονται ανάμεσα στους ηθοποιούς παίρνοντας έτσι και αυτοί μέρος στη δράση και «ίσως» ένα κομμάτι της ευθύνης. Γίνονται έτσι συμμέτοχοι και συνένοχοι σε ό,τι συμβεί και σε ότι επακολουθήσει.

Ιστορία και θεατρική δράση μπερδεύονται τη στιγμή που το υποκειμενικό όραμα των ηρώων μπλέκεται με τα ιστορικά γεγονότα. Η συνάντηση είναι ετεροχρονισμένη και οι χρόνοι μπλέκονται. Το μέλλον βγαίνει σαν φυσικό επακόλουθο του παρελθόντος και ο θεατρικός χρόνος παρουσιάζει στους θεατές το δικό τους παρόν που για τους Ελληνες είναι τόσο έντονο όσο το ζούμε όλοι.

Info:

Θέατρο Τόπος Αλλού (Κεφαλληνίας 17 και Κυκλάδων,Κυψέλη, Τηλ.: 2108656004). Παίζουν: Βίκυ Αθανασίου,. Νίκος Καραστέργιος, Εμυ Μαυρίκα, Ηλίας Μενάγιερ, Ανδρέας Παπαγιαννάκης, Μαρκέλα Στάμου, Αλεξάνδρα Χαραλαμπίδου.