«Πραγματική ασθένεια είναι η νέα “κανονικότητα”»

Πώς γίνεται να έχει γραφτεί κάτι εκατό χρόνια πριν (102 για την ακρίβεια), να παρουσιάζεται σήμερα και να είναι πιο επίκαιρο επό ποτέ; Πόσο «άρρωστο» είναι αυτό; Ειδικά αν μιλάμε για μια κωμωδία όπου κανείς δεν μένει υγιής, όπου όλοι πείθονται πως ασθενούν και, κατά έναν εξίσου αρρωστημένο τρόπο, όλοι θέλουν να είναι ασθενείς; Πώς γίνεται αυτό; Η γαλλική κωμωδία του 1923 «Κνοκ ή Ο θρίαμβος της Ιατρικής» του Ζιλ Ρομέν θεωρείται ήδη κλασική, ωστόσο ο Εκτορας Λυγίζος (στη μετάφραση, την απόδοση και τη δραματουργία) και η Αργυρώ Χιώτη (στη σκηνοθεσία και τη δραματουργία) το άλλαξαν τόσο ώστε το «σήμερα» να πηγάζει καταφανώς μέσα από το έργο: βρισκόμαστε σε μια μικρή επαρχιακή πόλη, όπου στο τοπικό ιατρείο έρχεται ένας νέος γιατρός, ο δρ Κνοκ. Ο ίδιος αποφασίζει να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο χειραγώγησης και κάθε τεχνική εκφοβισμού ώστε να κάνει όλους τους κατοίκους να πιστέψουν πως καθόλου καλά δεν είναι, πως ακόμη κι αν αισθάνονται καλά, κάτι δεν πάει καλά με αυτό και πως στ' αλήθεια είναι ασθενείς που απλά δεν το ξέρουν - έτσι αυξάνει την πελατεία και το κέρδος του.

Η νέα καλλιτεχνική διευθύντρια του Εθνικού Θεάτρου σε αυτή της τη σκηνοθεσία (σ.σ.: το πρόγραμμα του Τέχνης είχε ανακοινωθεί πριν καν παρθεί η απόφαση για το ποιος/ποια θα είναι επικεφαλής στο Εθνικό) καταπιάνεται με μια κλασική μεν κωμωδία αλλά με διόλου κλασικό τρόπο: «Η Αργυρώ επέλεξε να παίξει πολύ με τη μουσικότητα, όπως κάνει πάντα στα έργα της», μας λένε δύο από τους τέσσερις ηθοποιούς της παράστασης, η Χαρά Γιώτη και ο Ευθύμης Θέου (σ.σ.: μαζί τους παίζουν οι Γιώργος Κριθάρας και Ματίνα Περγιουδάκη).

Η Χαρά Γιώτη κατέβηκε στην Αθήνα από το Κρατικό Βορείου Ελλάδος μετά τις σπουδές της εκεί στη νομική και στο θέατρο, ενώ ο Ευθύμης είναι πάνω από μία δεκαετία στενός συνεργάτης της Αργυρώς στις παραστάσεις της. «Επέλεξε τον ρυθμό», συνεχίζει η Χαρά. «Αυτό έχει να κάνει κυρίως με τον λόγο, αλλά και με τα σώματα. Τα σώματα αφηγούνται μουσικά, ρυθμικά την ιστορία, από μόνα τους, πέρα από τον λόγο. Η ίδια η φόρμα έτσι γίνεται "κατοικημένη", δεν είναι δηλαδή κάτι το αλλούτερο. Εννοώ πως το κοινό "πείθεται" ότι αυτοί οι άνθρωποι πράγματι έτσι περπατάνε, έτσι είναι και ας μην είναι το σύνηθες που μπορεί να δεις στην καθημερινότητά σου». «Είναι ένας κοινός τόπος πλέον μεταξύ μας με την Αργυρώ, έπειτα από τόσα χρόνια συνεργασίας», λέει ο Ευθύμης. «Δουλεύουμε σε έναν κώδικα σκηνικό ο οποίος έχει να κάνει πολύ με τη μουσικότητα, με τη μουσικότητα του λόγου, έτσι όπως εκφέρεται πάνω στη σκηνή μέσω και των σωμάτων, αλλά και χάρη στην όλη δραματουργική σύνθεση. Επομένως, δεν είναι μια κωμωδία η οποία προσεγγίζεται καθαρά ψυχολογικά. Αλλωστε, και το ίδιο το έργο έχει μέσα του αρχετυπικές μορφές, όπως αυτή του γιατρού, της ντελάλισσας που παίζει η Χαρά (δηλαδή των ΜΜΕ), του δασκάλου (δηλαδή της εκπαίδευσης) κ.λπ. Ολοι αυτοί γίνονται τα "μέσα" ώστε να πιστέψει ο κόσμος πως δεν υπάρχει ουσιαστικά κανένας υγιής εκεί έξω».

Αν η ασθένεια είναι η διαταραχή της κανονικής λειτουργίας ενός ζωντανού οργανισμού, τι συμβαίνει με εμάς στο σήμερα; Είμαστε «ασθενείς», δηλαδή είμαστε εκτός κανονικότητας, ή μας έχουν κάνει να το πιστέψουμε (κάτι παρόμοια έλεγαν και οι δικτάτορες επί χούντας) ώστε να μας φέρουν σε μια δική τους, συστημική κανονικότητα;

«Η αλήθεια είναι πως όπως και στο έργο έτσι και σήμερα σε κάνουν να πιστέψεις ότι είσαι ασθενής. Θέλουν να σε βγάλουν από την κατάστασή σου για να δημιουργήσουν μια νέα κανονικότητα, η οποία είναι πραγματική ασθένεια», μας απαντά η Χαρά Γιώτη. «Ωστόσο οι ίδιοι το παρουσιάζουν ως μια νέα θεραπεία - ότι μας "θεραπεύουν"! Ενώ το μόνο που επιθυμούν είναι να μας επανεφεύρουν ως μη υγιείς. Ναι, νομίζω πως ο κύριος στόχος του σύγχρονου καπιταλιστικού συστήματος, από την πολιτική μέχρι τα social media, είναι να ομογενοποιηθούμε, να γίνουμε όλοι το ίδιο. Αυτό φαίνεται και στο έργο και συμβαίνει γιατί έτσι είναι πιο εύκολο να χειραγωγηθούν οι άνθρωποι. Νομίζω ότι βιώνουμε μια προσπάθεια κατακρεούργησης της ατομικής αυθεντικότητας. Στον βωμό τού να μοιάζουμε όλοι, να είμαστε πειθήνιοι, να κάνουμε τα ίδια πράγματα, να μας απασχολούν τα ίδια πράγματα και τίποτα το διαφορετικό - ό,τι θα έπρεπε δηλαδή. Σε αυτόν τον βωμό μάς "θυσιάζουν". Σύμφωνα με το έργο, έχουμε κι εμείς ανάγκη να πάμε προς τα εκεί, ως μια κίνηση ανεύρεσης ταυτότητας: είμαστε κάποιοι επειδή ανήκουμε κάπου. Εν προκειμένω, είμαστε κι εμείς ακόμη ένας ασθενής ανάμεσα σε πολλούς», καταλήγει.

«Η υγεία χρησιμοποιείται εδώ ως στοιχείο της κωμικής πλοκής, αλλά και της δραματουργίας, καθώς είσαι πιο ευάλωτος μπροστά σε τέτοια ζητήματα: όσον αφορά την υγεία μας, οτιδήποτε ακούσουμε μας φοβίζει», συνεχίζει ο Ευθύμης Θέου. «Γι' αυτό και αυτό το θέμα χρησιμοποιείται πολύ συχνά σε παρόμοια έργα, από την εποχή της αρχαίας Ρώμης μέχρι τον Μολιέρο κ.λπ. Ακριβώς γιατί καταδεικνύεται πόσο, πάνω στην αδυναμία και στη στιγμή της αγωνίας μας για τη ζωή μας, μπορούμε να γίνουμε ευάλωτοι και να χειραγωγηθούμε ευκολότερα. Οσο για το τι μπορεί ν' αποτελέσει ανάχωμα σε κάτι τέτοιο, αυτό μάλλον είναι -πέρα από το θέατρο και την τέχνη- το διάβασμα. Το διάβασμα ως ένας δρόμος προς τη γνώση, την πνευματικότητα και φυσικά το να μάθεις να επιλέγεις τις πηγές πληροφόρησής σου - κάτι το οποίο είναι σχεδόν απαραίτητο, ειδικά σήμερα, καθώς αποτελεί κύριο μέσο χειραγώγησης», καταλήγει και ο ίδιος.

ℹ️ Στο Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν, στη Φρυνίχου (Φρυνίχου 14, Πλάκα, τηλ. 2103222464). Τελευταίες παραστάσεις: σήμερα έως και το Σάββατο στις 21.00 και την Κυριακή 13/4 στις 19.00.