«Ολοι μπορούμε να γίνουμε από λίγο ντοστογιεφσκικοί ηλίθιοι»

Είναι επί σκηνής για δύο ώρες. Μόνος του και όχι ακριβώς. Γιατί η παράσταση «Ο Ηλίθιος» του Ντοστογιέφσκι για τον Νικόλα Ανδρουλάκη, γιο του Μίμη, δεν είναι μόνο δικό του δημιούργημα κι ας είναι μόνος του στη σκηνή. «Για το έργο αυτό βοήθησαν αληθινά όλοι οι συνεργάτες κι οι συνοδοιπόροι της ζωής του Ηλίθιου – την παράσταση την ερμηνεύουμε ήδη όλοι μαζί», μας λέει. Ωστόσο το ερώτημα δεν είναι ποιοι είναι αυτοί οι συνοδοιπόροι, αλλά ποιος είναι ο Ηλίθιος. Γιατί ο Νικόλας δεν φαίνεται να απεκδύεται τον ρόλου του, ούτε κι όταν μιλάμε: Η παράσταση έχει βασιστεί στη μέθοδο της καλλιτεχνικής ομάδας Ντουέντε, όπως εξελίσσεται τα τελευταία έξι χρόνια, φιλοσοφικά, δραματουργικά, ερμηνευτικά. «Ενώνοντας το ψυχόδραμα, το θέατρο ντοκουμέντο, την επινόηση, τον αυτοσχεδιασμό, σε μιαν αέναη θεατρική πραγματικότητα. Μετουσιώνοντας δηλαδή τον ήρωα, από σκηνικό χαρακτήρα σε ρόλο ζωής», μας εξηγεί ο ντοστογιεφσκικός Ηλίθιος/Νικόλας, που υπογράφει και τη σκηνοθεσία και τη δραματουργία.

«Στην αρχή αυτό που κάνει ο ήρωας του έργου είναι να γίνεται ο προβληματολόγος: εσύ ο δικός μου και εγώ ο δικός σου, του κάθε θεατή δηλαδή», συνεχίζει. «Αρα, με ό,τι επιστημονική γνώση φέρει κάθε άνθρωπος, με ό,τι εξομολογητική δυνατότητα και ό,τι φιλική επιθυμία έχει, ο στόχος είναι να βρίσκουμε έναν κοινό τόπο. Αυτό δεν είναι μια πρωτόγνωρη διαδικασία για εμένα, αν και για πρώτη φορά είμαι μόνος μου πάνω στη σκηνή και σε μια δραματουργία που είναι συγκερασμός υλικών: από τη μία υπάρχει η αμεσότητα και η ευπεπτότητα του stand-up comedy, από την άλλη αυτή η ανάγκη για κβάντα λόγου που βλέπουμε σε λέξεις, σε ομιλίες που κάνουν άνθρωποι μέσα από το έργο τους. Αυτά τα δύο στοιχεία της διάλεξης και της κωμωδίας για μένα ήταν εφαλτήριο για μια ηλίθια μοναχική διάλεξη, η οποία καταλήγει τελικά σε ένα βιογραφικό εξομολογητικό αντιδάνειο.

Εδώ και αρκετά χρόνια –είμαστε πια στον έβδομο χρόνο– με την ομάδα μου εξερευνούμε ένα θεατρικό καλλιτεχνικό σύμπαν. Το οποίο πλέον για εμένα, και εδώ έρχεται και το σημείο συνάντησης με τον Ηλίθιο, είναι μία αντίστροφη διαδικασία. Δηλαδή, μέσα από τη χαρτογράφηση του δραματικού παιγνίου, εγώ πια χαρτογραφώ και φιλοσοφικά υλικά, λειτουργικά υλικά τα οποία στον Ηλίθιο, σε ένα reverse engineering αν θες να το πω... χωριάτικα, επαναπροσεγγίζουν τον τρόπο που μπορούμε να μπολιάσουμε άμεσα, λειτουργικά, και όχι έμμεσα, συμβολικά, τους επιμέρους ρόλους της ζωής μας. Τους θεμελιώδεις ρόλους του γιου, του αδελφού, της κόρης, του εραστή, του συντρόφου, του συναδέλφου, του δημοσιογράφου, του πολίτη, του οπλίτη και του ζαχαροπλάστη», συνεχίζει. «Είναι μια παράσταση για το πώς αξίζει και γιατί μπορούμε να γίνουμε όλοι από λίγο ηλίθιοι του Φιοντόρ. Και αν γίνουμε όλοι από λίγο, ο επόμενος πραγματικός “ηλίθιος” πιστεύω ότι δεν θα σαρωθεί δακτυλοδεικτούμενος ως φαλτσαδούρα από μια κοινωνική πρωτογένεια. Αυτό δεν σημαίνει ότι το έργο δίνει λύσεις. Σημαίνει, όμως, ότι βάζει το δικό του λίπασμα, αυτό που εμείς δημιουργούμε έτσι ώστε η ευτυχία (στο μέλλον έστω) να μην είναι πλέον κάτι το μακρινό και άφθαστο, να μη χρειάζεται να μας το πουλήσουν πλασιέ με οδηγούς ζωής, θρησκευτικά μανιφέστα, κόμματα, ποδοσφαιρικές ομάδες κτλ».

Του λέμε ότι νιώθουμε πως εννοεί κάθε του λέξη και η αλήθεια είναι πως, αν και ήρεμος, είναι χειμαρρώδης στον λόγο του: «Τα εννοώ 100%», απαντά. «Πιστεύω ότι είναι η μόνη πιθανότητα η γενιά μου να μη βιώσει σε μικρές κλίμακες αυτό που ήδη συμβαίνει: Αυτή τη στιγμή εδώ και 40 χρόνια γίνονται πόλεμοι και αυτό βλέπουμε ότι μετατοπίζεται και σε μικροκλίμακα στην οικογένεια, στο σχολείο, στη γειτονιά, στον τρόπο που πλέον όλοι μπορούν σε όλα, σε μια χρηματιστηριακή τρέλα κάπως να επενδύσουν. Αρα, από τη στιγμή που βλέπεις αντιπολεμικές εκπομπές και ρεπορτάζ να σου λένε ότι τελικά μπες και εσύ να επενδύσεις στις εταιρείες όπλων, αυτό είναι η απόλυτη τρέλα. Οπότε, για να γλιτώσουμε από την απόλυτη τρέλα, χρειάζεται να ξαναβρούμε τον άνθρωπο. Και αν βρούμε τον άνθρωπο, δεν θα σου φταίει ούτε η τεχνητή νοημοσύνη ούτε η πληροφόρηση.

Συνήθως λένε πως αντιστέκεται ο Ηλίθιος στην πληροφόρηση. Δεν χρειάζεται να αντισταθείς. Απειρη πληροφορία υπάρχει και σε ένα βλέμμα και σε ένα χωράφι όταν το κοιτάς. Το ζήτημα είναι πώς αυτό επιδρά πάνω σου συναισθηματικά. Αρα, με τι πρίσμα φιλτράρεις την εισερχόμενη πληροφορία. Αρα, τελικά, είναι με τι υπαρξιακό μανιφέστο και τι λειτουργικές αντιστάσεις πορεύεσαι... Πιστεύω 100% ότι όλοι οι άνθρωποι εν δυνάμει είμαστε ιδανικοί με τυχαία επιλογή για να επιζήσουμε σε μια γαλάζια λίμνη. Από τον πιο αγαπημένο σου άνθρωπο μέχρι τον πιο ανοίκειο ή αυτόν που σου μάθανε για εχθρό».

«Ως “γαλάζια λίμνη” εννοείς μία Εδέμ και όχι αυτή του Κυριάκου Μητσοτάκη, έτσι;» τον ρωτάμε προβοκατόρικα. «Αποποιούμαι κάθε παρήχηση και κάθε συνεπαγωγή που συνομιλεί με αυτή τη στενόχωρη δικτατορία της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Και τόσο εύκολα και γρήγορα, επανέρχομαι στα όσα λέγαμε πριν: ακόμη και σε μία παραλία αν ναυαγούσες, είμαι σίγουρος πως θα προτιμούσες να συναντάς έστω και για λίγο ακόμα και τον πιο θεωρητικά αποκρουστικό σου άνθρωπο, παρά το τίποτα. Αρα ναι, ψάχνουμε τον άνθρωπο.

Αυτό κάνω κι εγώ, ως Ηλίθιος και ως Νικόλας. Σε κάθε παράσταση ψάχνω τον άνθρωπο και εκείνος παίρνει τον Ηλίθιο του Ντοστογιέφσκι κι εμένα, τον Νικόλα, ως αντιδάνειο. Δίνω το κινητό μου σε όποιον θελήσει να ξανασυνομιλήσουμε, να κάνουμε εργαστήρια, να γίνουμε η αλλαγή που ζητάμε. Αυτά λέγοντας, ναι, ο Ηλίθιος είναι για μένα μια πολιτική πράξη. Μια πολιτική πράξη έξω από κομματικές δομές, έξω από γρήγορες και εύκολες πεποιθήσεις. Είναι μια προσπάθεια ένας-ένας, μία-μία, ένα-ένα, να μπορέσουμε να ξαναφτιάξουμε σε σύνθεση τις σχέσεις, τις παρέες και τα έργα που επιζητούμε».

♦ Πληροφορίες: Για λίγες παραστάσεις: 7, 8, 14 και 15/4, στις 21.00, στην Κεντρική Σκηνή του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης (Πειραιώς 206, Ταύρος, τηλ. 210-3418550). Προπώληση: www.ticketservices.gr. Διάρκεια: 120'. Ο σκηνοθέτης μάς προσκαλεί και σε κάτι ακόμα: «Παρακολουθήστε το ζωντανό ημερολόγιο του Ηλίθιου όπως ανακαλύπτει το Tik Tok, σαν εξωγήινος μες στον χαμό εκεί, @the_idiot_of_dostoyevsky»