Στα 70 του, με σκέψη, φόρα, περιεχόμενο και αντανακλαστικά 20χρονου

Με το βάρος της επετείου συμπλήρωσης 70 χρόνων παραγωγής πολιτισμού αλλά με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον η χθεσινή παρουσίαση του προγράμματος του μεγαλύτερου πολιτιστικού γεγονότος της χώρας με τη διεθνή ακτινοβολία δεν μπορούσε να μην αντανακλά και τους προβληματισμούς του παρόντος, στους οποίους η καλλιτεχνική διευθύντριά του Κατερίνα Ευαγγελάτου θαρρετά πήρε θέση: «Η επέτειος αυτή είναι ένας σταθμός περισυλλογής, αλλά και ένα νέο κεφάλαιο. Μπορούμε να λειτουργήσουμε ως πλατφόρμα νέων, ριζοσπαστικών προσεγγίσεων; Μπορεί το Φεστιβάλ να αγκαλιάσει ακόμα πιο ευρεία γκάμα καλλιτεχνικών φωνών, να γίνει σημείο συνάντησης διαφορετικών τεχνών και να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της εποχής μας; Και τι σηματοδοτεί μια επέτειος σε μια εποχή που η τέχνη κινδυνεύει; Σε μια εποχή που προαιώνιες κατακτήσεις για την ελευθερία της έκφρασης τίθενται υπό αμφισβήτηση και ο φανατισμός της ρητορικής του μίσους κερδίζει έδαφος; Σε μια εποχή που σημειώνεται άνοδος της Ακροδεξιάς και επιχειρείται να μπει φίμωτρο στην τέχνη, οφείλουμε να ορθώσουμε το ανάστημά μας...

Εχουμε την ευθύνη να παρουσιάζουμε έργα που μας βοηθούν να πλοηγηθούμε σε αφιλόξενες εποχές, που σκιαγραφούν τις προκλήσεις του μέλλοντος και μας προετοιμάζουν για όσα θα έρθουν. Εργα που τολμούν να ενοχλήσουν, έργα παρηγορητικά, έργα που αφυπνίζουν» ήταν τα λόγια της που διακόπηκαν από το χειροκρότημα όσων παραβρέθηκαν στην Πειραιώς 260 για την παρουσίαση ενός καταπληκτικού επετειακού προγράμματος κόστους 7 εκατ. ευρώ, συν 1 εκατ. ευρώ έκτακτη επιχορήγηση από το ΥΠΠΟ. Επιπλέον: θα είναι μεγαλύτερης διάρκειας, 95 ημερών για την ακρίβεια, με 107 εκδηλώσεις, τη συμμετοχή περισσότερων από 3.000 καλλιτεχνών και με την προσθήκη ακόμα περισσότερων χώρων. Να επισημάνουμε την «επιστροφή» του Φεστιβάλ στον Λυκαβηττό, αλλά και τη φετινή του επέκταση στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, ακόμα και μία περιπατητική εκδήλωση εγρήγορσης για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων στην... Κηφισιά.

Ενα φεστιβάλ που δίνει βήμα σε φωνές της νεότερης γενιάς, εμπνέεται από τη λογοτεχνία και αφήνει σε «τρομερές γυναίκες» να δείξουν τον δρόμο σε θέατρο, χορό, μουσική. Πέρα από τα πολιτιστικά γεγονότα που δημιουργούνται για την Επίδαυρο και παρουσιάστηκαν ξεχωριστά πριν από λίγο καιρό, στο Ηρώδειο θα φιλοξενηθούν κορυφαίες προσωπικότητες της παγκόσμιας λόγιας μουσικής (Γιούτζα Ουάνγκ, Ντανιίλ Τρίφονοφ, Ιμάνιουελ Αξ, Χίλαρι Χαν αλλά και ο Ελληνας διεθνής αρχιμουσικός Κωνσταντίνος Καρύδης), στο Ωδείο Αθηνών θα ακουστούν πολλά νέα έργα σύγχρονης μουσικής από νέους συνθέτες ως αναθέσεις στο πλαίσιο του Subset Festival που επιμελείται ο Σταύρος Γασπαράτος, ενώ στην Επίδαυρο θα κατασκευαστεί και ένας νέος πολυχώρος που θα εξυπηρετεί το Φεστιβάλ τόσο διοικητικά όσο και καλλιτεχνικά, ενώ προβλέπεται και η έκδοση ενός επετειακού λευκώματος όσο και η προβολή ενός επετειακού ντοκιμαντέρ.

Ομως πέρα από τη στήριξη νέων δημιουργών και την παραγωγή νέων έργων, τα έργα υποδομής, τις συμπράξεις και τις στρατηγικές συνεργασίες, την επέκταση σε νέους χώρους και τη διεύρυνση των δωρεάν δράσεων και μουσικών εκδηλώσεων που θα κλείνουν τις βραδιές στην Πειραιώς 260 με διαφορετικούς καλεσμένους κάθε φορά, την παράσταση στον φετινό προγραμματισμό κλέβουν οι διεθνείς παρουσίες που θα βρεθούν για πρώτη φορά στη χώρα μας στο πιο διεθνές πρόγραμμα στην ιστορία του Φεστιβάλ.

Αστέρια στο παγκόσμιο καλλιτεχνικό σύμπαν με βαρύτιμο αποτύπωμα αναμένονται στην Πειραιώς 260, που άξια φέρουν τον χαρακτηρισμό «τρομερές γυναίκες».

Παράσταση-σοκ

● Με την παράσταση-σοκ που έκανε πρεμιέρα στην Αβινιόν το 2023, το δίπτυχο «Η Νύφη» και το «Καληνύχτα Σταχτοπούτα», έρχεται για πρώτη φορά στη χώρα μας η Βραζιλιάνα θεατρική σκηνοθέτρια, συγγραφέας και περφόρμερ Καρολίνα Μπιάνκι, βραβευμένη με Αργυρό Λέοντα στη φετινή Μπιενάλε της Βενετίας (Χώρος Δ, 5 & 6 Ιουλίου). Δύο γροθιές στο στομάχι. Στη «Νύφη» εξιστορεί την πραγματική ιστορία της Ιταλίδας περφόρμερ Πίπα Μπάκα, που το 2008 ξεκίνησε από το Μιλάνο ντυμένη νύφη με σκοπό να φτάσει στη Βηρυτό με οτοστόπ, σε μια καλλιτεχνική δράση υπέρ της ειρήνης και της συναδέλφωσης των λαών. Αφού διέσχισε τα Βαλκάνια με το νυφικό της, βιάστηκε και δολοφονήθηκε ενώ βρισκόταν στην Τουρκία.

Στο «Καληνύχτα Σταχτοπούτα», την κυνική ονομασία του «ναρκωτικού του βιασμού» μισή ώρα από τη λήψη του οποίου το θύμα είναι σε θέση να παρατηρεί γεγονότα αλλά παράλυτο και ανίκανο να κινηθεί ενώ στην πορεία αδυνατεί να θυμηθεί όσα συνέβησαν, η Μπιάνκι αναρωτιέται τι σημαίνει να μην μπορείς να θυμηθείς το τραύμα που κουβαλάς και τι γίνεται αφότου επιβιώσεις. Η ριζοσπαστική περφόρμανς της Μπιάνκι ξεκινά με την απαρίθμηση περιστατικών έμφυλης βίας ως εισαγωγή στην κόλαση του βαθύτερου σκοταδιού χωρίς κάθαρση.

● Με «τα Χρόνια» της βραβευμένης με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2022, Ανί Ερνό, που αναδεικνύει το πόσο μεγαλειώδης μπορεί να είναι η ζωή μιας «συνηθισμένης» γυναίκας, συστήνεται στη χώρα μας η σκηνοθέτρια και νέα καλλιτεχνική διευθύντρια του Internationaal Theater Amsterdam, Ελίνε Αρμπο (13-14/7). Με αποκλειστικά γυναικείο καστ αναβιώνει η ζωή μιας γυναίκας που μεγαλώνει στον απόηχο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και τολμά να σπάσει τα δεσμά της μεσοαστικής ανατροφής της στην πορεία προς τη χειραφέτηση με την ανάπτυξη της κοινωνικής και πολιτικής της συνείδησης να μετατρέπει την προσωπική αφήγηση σε βιογραφία της μεταπολεμικής Δυτικής Ευρώπης.

● Με ακόμα ένα λογοτεχνικό έργο μιας νομπελίστριας (του 2024) έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα μία από τις πιο πρωτότυπες φωνές του ιταλικού και ευρωπαϊκού θεάτρου, η Ντάρια Ντεφλοριάν. Με το έργο «Η χορτοφάγος - Σκηνές από το μυθιστόρημα της Χαν Γκανγκ» (13-15/7) φέρνει στη σκηνή τη σκοτεινή αλληγορία της νοικοκυράς Γιονγκ Χιε από τη Σεούλ που μετά από ένα όνειρο αποφασίζει να γίνει χορτοφάγος, για να δει τη ζωή της να γκρεμίζεται και τους οικείους της να στρέφονται εναντίον της αφού η απόφασή της είναι μια επικίνδυνη «επαναστατική» πράξη σε μια χώρα όπως η δική της.

● Στον χώρο του χορού και της περφόρμανς η Φέι Ντρίσκολ συστήνεται στη χώρα μας με το πιο πολυταξιδεμένο έργο της «Διάβρωση/Weathering» (Δ, 27-29/6) που κινείται μεταξύ εικαστικής και ηχητικής εγκατάστασης, θυμίζοντας κινούμενο πίνακα, σαν ζωντανό γλυπτό με πολλές διαστρωματώσεις. Σε αυτό τα σε διαρκή επαφή μεταξύ τους σώματα αλλάζουν φόρμες σαν πλεκτό που υφαίνεται και ξηλώνεται ή σαν τοπίο που μεταμορφώνεται από το φως και την αλλαγή των εποχών, προκαλώντας μας να σκεφτούμε πώς η φύση και η βιολογία επιδρούν στο ανθρώπινο σώμα ως συλλογικό και πολιτικό υποκείμενο.

● Για πρώτη φορά στην Ελλάδα θα βρεθεί και ο Μοζαμβικανός χορογράφος Ιντιο Σισάβα με το έργο του «Vagabundus» (7&8/6), που στα λατινικά σημαίνει «περιπλανώμενος», για να φωτίσει ένα καίριο θέμα, τη μετανάστευση, μέσα από το πρίσμα του ανθρώπινου σώματος. «Μόνο το σώμα που χορεύει και τραγουδά ταυτόχρονα μπορεί να εκφραστεί πλήρως και να υπάρξει σε συνέργεια με τα άλλα σώματα» πιστεύει ο Σισάβα, που εμπνέεται από τον τελετουργικό χορό της φυλής των Μακόντε στη Μοζαμβίκη για να παραδώσει, μέσα από 13 περφόρμερ που χορεύουν και τραγουδούν μοζαμβικανές μελωδίες, μια παραβολή για τους νομάδες της εποχής μας, τους εκούσιους ή εξαναγκασμένους πλάνητες και μέτοικους.

● Την πρώτη εμφάνισή της στην Ελλάδα θα κάνουν στις 4/7 στο Ηρώδειο από την Αυστραλία η Sydney Dance Company και το κουαρτέτο εγχόρδων Zaïde Quartet στην παράσταση «Impermenance», σε χορογραφία του Rafael Bonachela και πρωτότυπη μουσική του Bryce Dessner, συνιδρυτή του αμερικανικού ροκ συγκροτήματος The National. Η παράσταση εστιάζει στο εφήμερο των πραγμάτων και τη μεταβλητότητα όσων θεωρούμε δεδομένα και αιώνια, συνδυάζοντας το σύγχρονο μπαλέτο, τη γιόγκα, τη μοντέρνα κίνηση επιτελεσμένες με την άγρια χάρη της ομάδας.

● Την πρώτη εμφάνισή της στην Ελλάδα θα κάνει στο πλαίσιο του Φεστιβάλ στον Λυκαβηττό στις 31 Μαΐου μία από τις πιο αντισυμβατικές και αινιγματικές μορφές της ηλεκτρονικής μουσικής σκηνής την τελευταία δεκαετία η Arca (Αλεχάντρα Γκέρσι): γεννημένη στη Βενεζουέλα, με έδρα τη Βαρκελώνη, εξερευνά τα όρια της περφόρμανς και του ηχητικού σχεδιασμού, αναδεικνύοντας θέματα ταυτότητας, σεξουαλικότητας και προσωπικής απελευθέρωσης σε έργα αυτοβιογραφικής τέχνης που αξιοποιούν μια εντυπωσιακή ποικιλία πειραματικών ήχων, ειδών και επιρροών από το industrial, τη glitch και την ambient.

● Στην κατηγορία των «τρομερών γυναικών» που θα φιλοξενηθούν φέτος στο Φεστιβάλ θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε στην εμβληματική Αριάν Μνουσκίν, ιδρύτρια το 1964 του εμβληματικού θιάσου «Θέατρο του Ηλιου», που θα ανοίξει τις εκδηλώσεις στην Πειραιώς 260 με το πρώτο επεισόδιο μιας μεγάλης λαϊκής παράστασης εμπνευσμένης από πραγματικά γεγονότα. Πρόκειται για το «Εδώ έχει δράκους» (30/5 & 1, 3, 4, 5/6). Το λαϊκό, πολιτικό και γιορτινό θέατρο που πρεσβεύει η Μνουσκίν και λειτουργεί σε ένα κοινοβιακό πρότυπο, με πρωταγωνιστή τον Χορό, καλείται να είναι σε εγρήγορση απέναντι στις μεγάλες προκλήσεις της εποχής μας. «Πώς είναι δυνατόν μέσα στην ίδια την Ευρώπη στον 21ο αιώνα να επιχειρείται η εισβολή, η υποδούλωση και η καταστροφή μιας ανεξάρτητης χώρας;» ρωτά. Αυτό είναι το ερώτημα που κινεί την παράσταση και στο οποίο η ίδια προσπαθεί να απαντήσει: «Ισως μ’ αυτή την παράσταση, φανταζόμαστε με πολλή αφέλεια ότι θα μπορούσαμε να ορθώσουμε ένα θεατρικό ανάχωμα ενάντια στους διάφορους δεσποτισμούς, ολοκληρωτισμούς και ιδεολογικούς δογματισμούς που μας απειλούν σήμερα σε πολλαπλά μέτωπα».

● Αξίζει ακόμα να αναφερθούμε στη νέα δουλειά της καινοτόμου Μιτ Βάρλοπ, «Inhale Delirium Exhale», μια διεθνή συμπαραγωγή του Φεστιβάλ (7-8/7), στην οποία με το βλέμμα στραμμένο στον Χορό της ελληνικής τραγωδίας ως τη συλλογικότητα που οι διαφορετικές φωνές διατηρούν τη μοναδικότητά τους πέντε ερμηνευτές αλληλεπιδρούν με 1.500 μέτρα υφάσματος, δημιουργώντας έναν ζωντανό καμβά όπου υφαίνονται φόβοι, μυστικά και επιθυμίες.

Ηρώδειο

Στις ξεχωριστές εκδηλώσεις ανήκει και η εκ νέου συνεργασία με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών για μια συναυλία με τον μουσικό θρύλο του παγκόσμιου κινηματογράφου, Νικόλα Πιοβάνι: ο συνθέτης που έχει σφραγίσει τον ιταλικό κινηματογράφο με περισσότερα από 130 σάουντρακ, θα ανέβει στο πόντιουμ του Ηρωδείου (8/7) για να διευθύνει την ΚΟΑ και να μας ταξιδέψει στη μουσική του μέσα από τρεις ορχηστρικές σουίτες-καρπό των εμβληματικών συνεργασιών του με τέσσερις μεγάλους ποιητές του ιταλικού σινεμά: τον Φεντερίκο Φελίνι, τους αδερφούς Ταβιάνι και τον Ρομπέρτο Μπενίνι.

Επίσης στο Ηρώδειο, στις 10 Ιουλίου, την μπαγκέτα του αρχιμουσικού θα πάρει ο Κωνσταντίνος Καρύδης για να διευθύνει την Chamber Orchestra of Europe σε μια παγκόσμια πρώτη εκτέλεση του έργου του Περικλή Κούκου «Ω φως αφεγγές! – Ωδή στον Οιδίποδα». Το πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης τη σύμπραξη με τον Φραντσέσκο Πιεμοντέζι, από τους πιο περιζήτητους πιανίστες του καιρού μας, στο Δεύτερο κοντσέρτο για πιάνο του Λιστ, ενώ η «Φανταστική» του Μπερλιόζ θα αποτελέσει αναμφίβολα την οργιαστική κορύφωση μιας εξαιρετικής από κάθε άποψη συναυλίας.

Αναλυτικά το πρόγραμμα και οι εκδηλώσει στο aefestival.gr