Τη λένε Σάντρα ή Γαρυφαλλιά ή Ελένη ή Καρολάιν...

Είναι μια ιστορία κακοποίησης που εντός της περικλείει κι άλλες πολλές ιστορίες, αμέτρητες. Τόσες όσοι είναι οι βιασμοί που συμβαίνουν δίπλα μας και σβήνουν μέσα στη σιωπή και την ατιμωρησία, αλλά και οι γυναικοκτονίες που τελικά δεν είναι και τόσο μεμονωμένο φαινόμενο όσο νομίζουμε. Μιλάει η «Σάντρα», αλλά καθώς σχηματίζονται τα ονόματα των γυναικών στον τοίχο πίσω της, όπως αφηγείται το σκληρό της βίωμα στο κοινό -ή μήπως στις ανακριτικές αρχές;- είναι σαν να μιλάει και εξ ονόματός της Γαρυφαλλιάς, της Αλεξάνδρας, της Νεκταρίας, της Μαρίας, της Ελένης, της Γεωργίας, της Χρύσας, της Μόνικα, της Καρολάιν... Πρόσωπα και ονόματα γραμμένα όχι σ’ έναν αλλά σε δύο τοίχους, αλλά και πάλι δεν χωρούν...

«Η Σάντρα στο φως» του Ακη Δήμου, το έργο που σκηνοθετεί η Χρύσα Καψούλη στο θέατρο «Φούρνος», είναι για μια γυναίκα που βρίσκει το θάρρος να αντιμετωπίσει τον κακοποιητή της, να μην αποδεχτεί παθητικά την ενοχοποίησή της και να διεκδικήσει την αξιοπρέπεια και την ελευθερία της.

Στην περίπτωσή της, ο καλλιτέχνης φίλος της αποφάσισε να χρησιμοποιήσει για την «τέχνη» του το σώμα της, κινηματογραφημένο, τις προσωπικές τους στιγμές, εννοείται εν αγνοία της και χωρίς τη συγκατάθεσή της. Και η Σάντρα τον φέρνει ενώπιον των συνεπειών της πράξης του, ακολουθώντας την πανάρχαια τάξη που θέλει την ύβρη να την ακολουθεί η κάθαρση και θρυμματίζοντας τον γυάλινο κόσμο οποιουδήποτε θεωρεί ότι η γυναίκα, το σώμα της, η ζωή της, του ανήκει και υπάρχει για να τον ικανοποιεί.

Μία έκπληξη στο έργο είναι η παρεμβολή ενός πραγματικού περιστατικού που έχει σημαδέψει τη σκηνοθέτρια από τα φοιτητικά της χρόνια και θίγει το θέμα της αυτοδικίας. Είναι η ιστορία της Μαριάνε Μπάχμαϊερ, μιας Γερμανίδας μάνας η 7χρονη κόρη της οποίας, η Ανα, δεν γύρισε από το σχολείο στις 5 Μαΐου του 1980. Βρέθηκε διαμελισμένη μέσα σε ένα χαρτοκιβώτιο, στην όχθη ενός καναλιού. Την είχε απαγάγει ο γείτονάς τους, ήδη καταδικασμένος για τη σεξουαλική κακοποίηση άλλων δύο ανήλικων κοριτσιών στο παρελθόν, αλλά εκτός φυλακής, με αναστολή. Στη δίκη, που έγινε την επόμενη χρονιά, ο θύτης ομολόγησε την ενοχή του αλλά αρνήθηκε ότι κακοποίησε σεξουαλικά την Ανα, ρίχνοντας το φταίξιμο στην ανήλικη, ισχυριζόμενος ότι επιχείρησε να τον αποπλανήσει. Κοινός τόπος για τα θύματα ο μετά θάνατον βιασμός...  Την επομένη η μητέρα της Ανα τον σκότωσε πυροβολώντας τον εφτά φορές- «Μία σφαίρα για κάθε χρόνο που είχα περάσει μαζί με την Ανα», όπως ακούγεται στην παράσταση που φέρει σε πέρας, με την καλοζυγισμένη ερμηνεία της η Κατερίνα Τσολίγκα.

Η καταδίκη της μάνας, δύο χρόνια αργότερα, σε φυλάκιση έξι ετών, δίχασε την κοινωνία της εποχής: για κάποιους ήταν μια μάνα που θέλησε να εκδικηθεί τον βίαιο φόνο της κόρης της και για άλλους μια ψυχρή δολοφόνος που πήρε τον νόμο στα χέρια της, απορρίπτοντας τον θεσμό της δικαιοσύνης μιας ευνομούμενης πολιτείας. Η ίδια σε συνέντευξή της είχε πει ότι ήθελε να αποδώσει δικαιοσύνη για το έγκλημα που διεπράχθη σε βάρος του παιδιού της «αλλά και για τα τερατώδη ψέματα που εκστόμισε ο θύτης εναντίον της Ανα».

Η Χρύσα Καψούλη, φοιτήτρια τότε, θυμάται να διαδηλώνει υπέρ της αποφυλάκισης της μάνας.

● Δεν είναι λίγο παρακινδυνευμένο το θέμα της αυτοδικίας; τη ρωτήσαμε.

«Είναι ένα καμπανάκι ευαισθητοποίησης που επιθυμούμε να σημάνουμε με αυτήν την παράσταση. Ξέρετε πολλούς βιαστές που είναι στη φυλακή; Από την άλλη πλευρά τα θύματα βιάζονται ξανά και ξανά στις διαδικασίες μέχρι την απονομή της δικαιοσύνης. Δόθηκαν αγώνες για να βρεθούν στη φυλακή όσοι βρέθηκαν. Για να μην αποφυλακιστούν οι δράστες του φρικτού εγκλήματος κατά της Τοπαλούδη ως “καλά παιδιά”...».

● Πώς λειτουργεί στην παράσταση όλο αυτό και σε σχέση με την κεντρική ηρωίδα, τη «Σάντρα»;

«Η Σάντρα δεν είναι απλά ένα πρόσωπο ενός έργου. Είναι ένα σύμβολο. Είναι η γυναίκα που κοιτάζει τον εαυτό της κάθε πρωί στον καθρέφτη, η γυναίκα που μοχθεί καθημερινά, η γυναίκα που εκτοπίζεται, που μεταναστεύει, που κακοποιείται, που βιάζεται και που λυτρώνεται. Σκοπός της δεν είναι η εκδίκηση, αλλά η διεκδίκηση. Οχι μόνο των δικαιωμάτων της, αλλά και της ίδιας της της ύπαρξης και της αυτοδιάθεσής της.

»Η ιστορία της Σάντρας πραγματεύεται τον βιασμό της ελευθερίας του ατόμου και την καταστρατήγηση της τέχνης. Προσπαθεί να προσδιορίσει τα όρια της τέχνης όταν η ίδια η τέχνη εισβάλλει στην ιδιωτικότητα του ατόμου και τα όρια πλέον είναι δυσδιάκριτα. Οταν η τέχνη καταστρατηγεί τα θεμελιώδη δικαιώματα του ατόμου και εργαλειοποιείται σε λάθος χέρια. Το ότι η συγκατάθεση και η συγκατάβαση δεν πρέπει να ταυτίζονται, αλλά η πρώτη να επιβάλλεται.

»Το τέλος δεν φαντάζει σε καμία περίπτωση μόνο σαν μια μορφή εκδίκησης ή απόδοσης δικαιοσύνης. Φαντάζει περισσότερο σαν αποτέλεσμα της φυσικής επιλογής. Ο,τι δεν μπορεί να δικαιολογήσει την ύπαρξή του, αποβάλλεται. Ο,τι ζει παρασιτικά και εις βάρος των άλλων, κάποια στιγμή απλά σταματά να υπάρχει. Δεν υπάρχει θύτης και θύμα, παρά μόνο το “σωστό”. Και η Σάντρα είναι απλά το μέσο για την αποκατάσταση της τάξης. Οπως εξάλλου λέει και η ίδια “Το σωστό ήρθε και με βρήκε μόνο του”».

ℹ️ «Η Σάντρα στο φως» του Ακη Δήμου. Σκηνοθεσία: Χρύσα Καψούλη. Σκηνογραφία, video art, εικαστική επιμέλεια: Χριστόφορος Κώνστας, Χρήστος Μαγγανάς @XSQUARE DesignLab. Μουσική επιμέλεια: Αλέξανδρος Σάουκ. Ερευνα – διακείμενο: Γιάννης Τσαπαρέγκας. Φωτισμοί: Αποστόλης Τσατσάκος. Α’ βοηθός σκηνοθέτη: Αλέξανδρος Σάουκ. Β’ βοηθός σκηνοθέτη: Πολυξένη Θάνου. Παραγωγή: Θέατρο Κύκλος. Ερμηνεύει η Κατερίνα Τσολίγκα. Θέατρο «Φούρνος» (Μαυρομιχάλη 168, Αθήνα τηλ: 210 646 0748). Κάθε Σάββατο και Κυριακή στις 21:00. Εισιτήρια 5-14 €. Προπώληση more.com