Η αέναη δημαγωγική αντιπαράθεση δύο ηρώων, οι επαναλαμβανόμενες παρεμβάσεις από έναν ρωμαλέο Χορό, οι καθημερινοί ήρωες με τις γνώριμες αδυναμίες και οι πολιτικοί που μιλούν τη γλώσσα που –δυστυχώς– πάντα θα αγγίζει τα πιο ταπεινά μας ένστικτα. Η πονηριά και το αγοραίο ήθος, που θεωρούνται προσόντα για την πολιτική ανέλιξη. Ο λαϊκισμός και οι πρακτικές που επικρατούν διαχρονικά στην πολιτική, τα ταπεινά κίνητρα, η Αθήνα στα πρώτα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέµου. Και κάπου πλάι στον λόγο του Αριστοφάνη, σημερινές αιχμές για τη θέση των γυναικών στην πολιτική, οι περιβαλλοντικές ανησυχίες, οι κοινωνικές ανισότητες.
Οι «Ιππείς» παρουσιάστηκαν στα Λήναια το 424 π.Χ., κέρδισαν το πρώτο βραβείο και ήταν η πρώτη φορά που ο Αριστοφάνης σκηνοθέτησε ο ίδιος έργο του. Η πρώτη φορά που παρουσιάστηκαν από το Εθνικό Θέατρο ήταν το 1968 σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού και η πιο πρόσφατη το 1991 σε σκηνοθεσία Κώστα Μπάκα.
Τριάντα χρόνια μετά, το Εθνικό ανοίγει απόψε τα φετινά Επιδαύρια παρουσιάζοντας και το Σαββατοκύριακο τους «Ιππείς», το πρώτο έργο του ποιητή με ιδιαίτερα έντονες πολιτικές και σατιρικές αιχμές, σε σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Ρήγου και μια διανομή εκλεκτών πρωταγωνιστών (Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Κώστας Κόκλας, Πάνος Μουζουράκης, Κωνσταντίνος Πλεμμένος, Στεφανία Γουλιώτη κ.ά.).
● Περίμενα να διαλέξετε ένα πιο «δημοφιλές» έργο του Αριστοφάνη για την πρώτη σας Επίδαυρο.
Οι «Ιππείς» σε σχέση με άλλα έργα του Αριστοφάνη που έχω μελετήσει γιατί είχα επιμεληθεί την κίνηση μου ήταν σχετικά άγνωστο έδαφος. Αυτή η αναμέτρηση με το άγνωστο, που με ιντριγκάρει σε όλη μου τη ζωή, έπαιξε ρόλο και σε αυτήν την επιλογή. Αφενός, λοιπόν, δεν το ήξερα, αφετέρου όταν το διάβασα με ενδιέφερε δραματουργικά ότι δεν βασίζεται στη φαντασμαγορία και πατά αρκετά στην πολιτική και κοινωνική αιχμή.
Επίσης μου άρεσε που ο Χορός είναι εφήβων που πάνε στον πόλεμο και άρα έχουν μια ορμή, μια δύναμη κι αποφασιστικότητα. Επιστρέφοντας στην κανονικότητα μετά την καραντίνα και το πολύμηνο κλείσιμο στο σπίτι θεωρώ ότι αυτή η δυναμική θα δημιουργήσει μια ενέργεια διεξόδου.
● Πώς τελικά βγήκαν οι «Ιππείς» σας;
Αρχικά ήθελα να φτιάξω μια παράσταση που να πατά στην παράδοση, να είναι χειροποίητη και φτιαγμένη με τα υλικά που βρέθηκαν γύρω της, να μοιάζει ένας κλασικός Αριστοφάνης μετατοπισμένος απλώς στον τρόπο που δουλεύω εγώ: αρκετός κυνισμός, χιούμορ, έμφαση στο μεταφυσικό και τον λυρισμό και μια υπενθύμιση ότι το έργο δεν είναι μόνο κωμωδία.
Τελικά, φαίνεται ότι έχουμε μια παράσταση σε ένα σκηνικό που παραπέμπει σε πλατεία όπου από τη μια γίνονται ζυμώσεις, αντιπαραθέσεις, λαϊκισμοί κι από την άλλη είναι γεμάτο αρχαιότητες και κτίρια που απαιτούν να αναπαλαιωθούν για να αναγεννηθούν. Θέλω να ενισχύσουμε και να ενεργοποιήσουμε την πρόσφατη μνήμη χωρίς να πολυχρησιμοποιήσουμε την επικαιρότητα.
● Αρα ποιες σύγχρονες αγωνίες και ανησυχίες περνάνε μέσα από τους «Ιππείς» σας;
Η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη εποχή, η τρομερή αλαζονεία της εξουσίας, της δύναμης, του χρήματος, της χειραγώγησης, η οικολογία, η πίστη, το τι είναι ο θεός για μας σήμερα, ποια είναι η Αθηνά και ποια η Αθήνα.
Το έργο ξεκινάει με τους δύο παλαιότερους υπηρέτες του Δήμου –πολλοί αναγνωρίζουν πίσω από τους χαρακτήρες τους γνωστούς πολιτικούς και στρατηγούς της εποχής, Δημοσθένη και Νικία– να θρηνούν για την κακομεταχείρισή τους από τον βίαιο και πονηρό επιστάτη τους, τον δερματέμπορο Παφλαγόνα. Για να παρηγορηθούν από τα βάσανά τους, μεθούν και κλέβουν από τον κοιμισμένο Παφλαγόνα τους χρησμούς που φύλαγε με ιδιαίτερη ευλάβεια. Ετσι αποκαλύπτουν πως ένας αλλαντοπώλης θα τον εκτοπίσει και θα γίνει εκείνος αποδέκτης των προνομίων και της εύνοιας του Δήμου.
Οταν, λοιπόν, ένας πλανόδιος αλλαντοπώλης, άξεστος και αγράμματος, εμφανίζεται μπροστά τους επιβεβαιώνοντας τον χρησμό πείθουν τον σαστισμένο αλλαντοπώλη, με την υποστήριξη των Ιππέων (εκπροσώπων της ανώτερης κοινωνικά και οικονομικά τάξης), να αντιμετωπίσει και να νικήσει τον τρομερό Παφλαγόνα, ώστε να γίνει ο πρωθυπουργός της πόλης. Μετά από μια σειρά δοκιμασιών, οι δύο αντίπαλοι αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλον σε αγώνα κολακείας, χρησμών και δημαγωγίας, καθώς και σε μονομαχία μαγειρικής, με κριτή τον ίδιο τον Δήμο.
Το τέλος της αριστοφανικής κωμωδίας θέλει τον αλλαντοπώλη να θριαμβεύει –αφού υπακούσει στις μεθοδεύσεις– και να κατακτά τα προνόμια του ηττημένου Παφλαγόνα. Τελικά το αίσιο τέλος έρχεται μόνο μέσα από τον εύκολο δρόμο της δημαγωγίας και χειραγώγησης;
«Δεν ξέρω αν είναι αίσιο τέλος να πολεμάς κάποιον με τα ίδια όπλα», απαντά ο Κ. Ρήγος. «Δεν ξέρω καν αν είναι κωμωδία αυτό το έργο. Ηδη από την πρώτη μου συνάντηση με τους ηθοποιούς, τους είπα ότι θα ήθελα να το αντιμετωπίσουν σαν μια τραγωδία ανάποδα και κυρίως σαν ένα κείμενο που στηλιτεύει την ανθρώπινη φύση. Υπάρχει μια φράση στο τέλος που για μένα κρύβει την ουσία του έργου. Μετά τον θρίαμβο του αλλαντοπώλη, εκείνοι που τον βοήθησαν να επιβληθεί του λένε: Ωραία όλα αυτά που έκανες αλλά να θυμάσαι ότι εμείς σε βγάλαμε. Αν αυτό δεν είναι η αρχή ενός αέναου εκβιασμού, τότε τι είναι;».
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας