Πώς γίνεται μέσα σε μια στιγμή να ξεχνάμε αυτό που λίγο πριν συγκλόνισε την ψυχή μας; Μήπως με την αφήγηση των δεινών το μόνο που μένει είναι μια «εξημερωμένη»-εκλεπτυσμένη εκδοχή τους; Αρκεί ο παρηγορητικός λόγος για να απαλύνει τον πόνο; Και τι είναι αυτό που προκύπτει όταν η πραγματικότητα γίνεται ιστορία;
Μέσα σε ένα σκηνικό λιτό, με μία μόνο οθόνη και απλά υλικά (άμμος, χώμα, νερό), τρεις πιστοί, μπλεγμένοι σε ένα ποιητικό χορικό, στήνουν ένα τοπίο θανάτου γεμάτο ερωτήματα. Θα πεθάνουν; Θα βρεθούν στον άλλο κόσμο; Εχουν λόγο να επιστρέψουν;
Ο ιστορικός και συγγραφέας Δημοσθένης Παπαμάρκος, στην πρώτη του συνεργασία με τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, γράφει την «Εξημέρωση» (2019), μια παραβολή για το πώς ο λόγος εξημερώνει και υποτάσσει την πραγματικότητα. Η νέα δημιουργία που σκηνοθετεί η Γεωργία Μαυραγάνη παρουσιάζεται στην Κεντρική Σκηνή από 16 έως 26 Ιανουαρίου. Αμέσως μετά τις «Ευμενίδες» του Αισχύλου που μας έδειξε στο περσινό Φεστιβάλ Επιδαύρου (στο πλαίσιο της Ορέστειας του Εθνικού Θεάτρου) η σκηνοθέτρια υπογράφει ένα έργο που ταλαντεύεται ανάμεσα στη μνήμη του παρελθόντος και τη μαρτυρία του παρόντος, με πρωταγωνιστές τους Κωνσταντίνα Τάκαλου, Νίκο Γιαλελή, Μάνο Πετράκη και τη συμμετοχή των Ξένιας Καλογεροπούλου, Ηλία Κατέβα, Ελίνας Ρίζου.
«Παραβολή είναι η σωστή λέξη. Το κείμενο πάνω στο οποίο δουλεύουμε είναι βαθιά ποιητικό, αλλά την ίδια στιγμή εμπεριέχει στοιχεία τραγωδίας, ιστορίας, ακόμα και σύγχρονου λόγου καθώς όλα συνομιλούν με το σήμερα και τα θέματά του. Εστω και ως αιχμή. Ενα από αυτά είναι και το μεταναστευτικό που στις μέρες μας μοιάζει να μας απασχολεί περισσότερο από ποτέ, αλλά στην παράσταση περνά μέσα από τη διαχρονικότητά του. Οι μετανάστες της "Εξημέρωσης" δεν είναι μόνο οι σημερινοί Σύροι αλλά πρόσωπα από την αρχαιότητα, οι ξεριζωμένοι της Σμύρνης, οι Ελληνες της Αμερικής, τα θύματα του πολέμου στα Βαλκάνια», λέει η Κωνσταντίνα Τάκαλου, πρωταγωνίστρια της «Εξημέρωσης».
Οι τρεις εκδοχές ενός «Πιστού» και οι νεκροί του. Στάχυα, άμμος, νερό της θάλασσας, πέτρες-χαλάσματα της αλλοτινής του Πατρίδας, ένα σκοινί αιώρησης, λίγο ψεύτικο αίμα, το φως ενός προτζέκτορα, ανθρώπινες σκιές, φωτογραφίες και βίντεο -ντοκουμέντα της σύγχρονης Ιστορίας- είναι τα υλικά με τα οποία δούλεψε η Γεωργία Μαυραγάνη αυτή την παράσταση που ανακαλεί αφηγήσεις από τα βάθη της Ελληνικής Ιστορίας. «Οσο λιγότερα δίνει το κείμενο τόσο περισσότερα αναγκάζεται ο θεατής να σκεφτεί, να ερμηνεύσει συμβολισμούς, να ανιχνεύσει τη σημασία των σκέψεων», επιμένει η Κ. Τάκαλου.
Αντλώντας στοιχεία από τον ποιητικό λόγο της τραγωδίας αυτή η ιστορική παραβολή επιχειρεί να αναδείξει μέσα από την κυριολεξία της ότι η ιστορία όσο κι αν επαναλαμβάνεται καταφέρνει πάντα να μας πνίγει και να μας ξεπερνά. «Το έργο διατρέχεται από το ταξίδι του θανάτου. Είτε γιατί μιλά για πρόσωπα που γλίτωσαν από αυτόν, είτε γιατί αναφέρεται σε εκείνους που δεν τον απέφυγαν, είτε γιατί μνημονεύει πρόσωπα που χάθηκαν αλλά μετατράπηκαν μετά θάνατον σε σύμβολα, είτε γιατί οι ήρωές μας πηγαινοέρχονται από τον πάνω στον κάτω κόσμο. Τι πιο διαχρονικό από την ανάγκη κάποιου να φύγει από τη ζωή για να συναντήσει σε έναν κόσμο τα πρόσωπα που αγάπησε, άγγιξε, συνομίλησε και έχασε. Ποιος δεν θα ποθούσε αυτό το τετ α τετ με τους χαμένους;», συνεχίζει η ηθοποιός.
Η καταστροφή της Μιλήτου. Η σιωπή των Συβαριτών. Το απαγορευμένο έργο του Φρυνίχου και ο έντεχνος θρήνος των Αθηναίων συνομιλούν με ντοκουμέντα της σύγχρονης Ιστορίας. Το παρελθόν συνομιλεί με το παρόν. Οι ζωντανοί συνομιλούν με τους νεκρούς τους. Η μνήμη, όμως, είναι κατασκεύασμα των ζωντανών. Οι νεκροί αναγκάζονται πάντα να παίρνουν το σχήμα που εμείς, οι ζωντανοί, τους δίνουμε. Η βία, η απώλεια και το πένθος των άλλων γίνονται «οικείες» ιστορίες. Η φρίκη εξημερώνεται, τακτοποιείται. Το αποτρόπαιο μετατρέπεται σε θέαμα. Η Ιστορία επαναλαμβάνεται. Τελικά, όμως, τι μπορεί να μας φανερώσει το πένθος για τη φύση του ανθρώπου; «Οτι το πένθος δεν έχει μέσα του μόνο κραυγή, έχει ενίοτε και μια σιωπηλή γαλήνη, μια ευτυχία».
Info
Κεντρική Σκηνή Στέγης Ιδρύματος Ωνάση, Συγγρού 107, τηλ. 210 9005800. Από 16 έως 26 Ιανουαρίου.
Παραστάσεις: Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή 20.30. Εισιτήρια: 7€-15€.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας