Με το βαρύ πένθος της Αντιγόνης

Μετά τη «Δεσποινίδα Τζούλια», που είχε παίξει το 2011 στο Φεστιβάλ της Αβινιόν σε σκηνοθεσία Φρεντερίκ Φισμπάς, η Ζιλιέτ Μπινός πεθύμησε να ξανανέβει στο σανίδι. Γιατί η βραβευμένη με Οσκαρ ηθοποιός και διαλεχτή πρωταγωνίστρια μεγάλων κινηματογραφιστών (από τον Κισλόφσκι, τον Χάνεκε και τον Κρόνεμπεργκ μέχρι τον Κιαροστάμι) έχει μικρό μεν αλλά ενδιαφέρον θεατρικό παρελθόν. Εχει παίξει Πίντερ, Πιραντέλο και Τσέχοφ (τον «Γλάρο» σε σκηνοθεσία Κοντσαλόφσκι), ενώ το 2008 δεν δίστασε να χορέψει μαζί με τον κορυφαίο Ακραμ Καν στο έργο του «in-i».

Η επιστροφή της στο θέατρο γίνεται επί αγγλικού εδάφους, στο Barbican του Λονδίνου, με Βέλγο σκηνοθέτη, τον περίφημο Ιβο βαν Χόβε, διευθυντή του ολλανδικού Tonnelgroep (Τονίλγκρουπ) και ελληνικό έργο. Την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή σε νέα μετάφραση από τη μεγάλη Καναδή ποιήτρια Αν Κάρσον, που έχει ήδη εμπνευστεί από την αρχαία ηρωίδα στο έργο της «Antigonick» (το διάβασε το 2013 στην Αθήνα σε μια εκδήλωση στο Deree).

Aπό την πρώτη στιγμή που Μπινός και Βαν Χόβε αποφάσισαν να συνεργαστούν στο θέατρο, η αρχαία τραγωδία ήταν η μοναδική επιλογή τους. «Είναι οι μύθοι, τα αρχέτυπα, τα πράγματα από τα οποία είμαστε φτιαγμένοι, είναι οι μεγάλες και μικρές ερωτήσεις που μας απασχολούν όλους», είπε στην «Γκάρντιαν» η Μπινός. Ενώ ο Βαν Χόβε, που έχει και το κύριο βάρος της παράστασης, συμπλήρωσε: «Η “Αντιγόνη” σε κάνει να σκεφτείς πάρα πολύ. Είναι ένα έργο γεμάτο από αναπάντητα ερωτήματα, γι’ αυτό με μαγνητίζει τόσο. Πρέπει να κάνουμε κάτι συναρπαστικό, συγκινητικό, τρομαχτικό και αισιόδοξο μαζί, έτσι ώστε οι θεατές να πουν “γουάου, τι είναι αυτό που μόλις είδα;”»

Η πρεμιέρα είναι στις 4 Μαρτίου. Για να νιώσουν σε βάθος την «Αντιγόνη» ο Βαν Χόβε και η Μπινός χρειάστηκε να διαβάσουν πολλές τραγωδίες που έχουν σχέση με τους μύθους των Λαβδακιδών και, κυρίως, τον «Οιδίποδα επί Κολωνώ», εκεί όπου τελειώνει και ο δρόμος του πατέρα της. «Για μένα ήταν πολύ φανερό ότι αυτή η γυναίκα βρίσκεται σε βαρύ πένθος. Είχε χάσει τη μητέρα της και τον πατέρα της. Τώρα χάνει και τους δύο αδελφούς της. Από αυτό το σημείο ξεκίνησα», λέει ο Βαν Χόβε.

Η δική του παράσταση ξεπερνάει το σκηνοθετικό «κλισέ» της σύγκρουσης της Αντιγόνης με τον αυταρχικό Κρέοντα. Ο Βέλγος μάς θυμίζει ότι είχε κι ο Κρέων έναν νεκρό, τον γιο του Μεγαρέα, όταν ο Πολυνείκης επιτέθηκε στη Θήβα. Απλώς διαφέρει από την Αντιγόνη, που προσκολλάται στον άταφο Ετεοκλή. «Βλέπουμε δυο ανθρώπους που αντιδρούν εντελώς διαφορετικά στον θάνατο. Ο Κρέων, μετά το αίμα του εμφυλίου, βρίσκει καταφύγιο στον νόμο, πιστεύει ότι προτεραιότητα είναι πια η έννοια του πολίτη. Δεν τον βλέπω τόσο σαν τύραννο», λέει ο Βαν Χόβε, για να αντιδράσει δήθεν θυμωμένη η Μπινός («you bastard!»), ταυτισμένη ήδη με τον ρόλο της.

Εκεί που συμφωνούν είναι στο ότι η «Αντιγόνη» τούς έκανε να ξανασκεφτούν πόσο σοβαρό είναι το θέμα της ταφής. Ιδιαίτερα τον Ιβο βαν Χόβε. Ενα μέλος του Tonnelgroep ταξίδευε με το αεροσκάφος των Malaysian Airlines, που καταρρίφθηκε το καλοκαίρι του 2014 πάνω από την Ουκρανία. «Εμεινε να σαπίζει κάτω από τον ήλιο πεταμένος σε ένα χωράφι για πάνω από μία εβδομάδα», θυμάται ο σκηνοθέτης. «Οι Ολλανδοί έκαναν κάτι πολύ όμορφο, παρόμοιο με την πράξη της Αντιγόνης. Επειτα από δύο εβδομάδες έφεραν όλα τα πτώματα στο Αϊντχόφεν. Το καθένα μέσα στη δική του νεκροφόρα, διέσχισαν όλη τη χώρα ενώ πλήθος κόσμου είχε βγει στους δρόμους. Ηταν μια υπέροχη απόδειξη ανθρωπιάς και σεβασμού στους νεκρούς».

Και κάτι ακόμα, που εμάς τους Ελληνες συνήθως ενδιαφέρει. Θα κρατήσει ο Ιβο βαν Χόβε τον Χορό; Η απάντησή του είναι κατηγορηματική. «Εαν δεν σε ενδιαφέρει ο Χορός, καλύτερα να μην πιάσεις στα χέρια σου μια αρχαία τραγωδία».