Μια συναυλία με αταίριαστα... λίγο απ’ όλα

Κυριολεκτικά σύνολο ακατανόητων αντιπαραθέσεων αποτέλεσε το πρόγραμμα της συναυλίας που έδωσε η ΚΟΑ υπό τον Κορνήλιο Μιχαηλίδη στο κρατικό Μέγαρο Μουσικής (1/3/2024). Η συναυλία, υπό τον αφελή τίτλο «Μερικοί το προτιμούν μπλε», ξεκίνησε με «Το αναπάντητο ερώτημα» (1908/1930-35) του Αϊβς και συνέχισε με την «Ισπανική Συμφωνία» (1874) του Λαλό ενώ το δεύτερο μέρος ξεκίνησε με την «Εξαϋλωμένη νύχτα» (1899/1917-43) του Σένμπεργκ και ολοκληρώθηκε με τη συμφωνική εκδοχή της «Γαλάζιας ραψωδίας» (1924) του Γκέρσουιν, σε ενορχήστρωση Φέρντ(ι) Γκροφέ (1942). Πρόκειται για τέσσερα έργα που ανήκουν σε διαφορετικούς κόσμους, ξένα μεταξύ τους όσον αφορά ιστορικό βάρος, μουσική γλώσσα, ύφος, μουσικά και εξωμουσικά συμφραζόμενα, «αφήγημα», συνειρμικές έλξεις… Επίσης, οι μεταπτώσεις των εντυπώσεων και, κυρίως, των διαθέσεων από τη διαδοχική τους ακρόαση προκαλούν αμηχανία αν όχι καθαρή… δυσφορία. Σε κάθε περίπτωση οι εντυπώσεις από τη συναυλία ήσαν ανάμεικτες και άνισες, παρ’ ότι -εδώ έγκειται το, φαινομενικά, παράδοξο!- οι εκτελέσεις υπήρξαν στρωτές, παραπάνω από αξιοπρεπείς, ελεύθερες λαθών, πιστές στη γραφή των έργων και με άξιους σολίστες (Δανάη Παπαματθαίου-Μάτσκε, Χάρης Δημαράς).

Εκείνο που έλειψε αισθητά από τη διεύθυνση ήταν η επαρκής, εκφραστικά εστιασμένη ένταση του χαρακτήρα των αναγνώσεων: όλες τους ήχησαν ακριβείς αλλά εκ του ασφαλούς, επίσης κάπως αδιάφορες και, πάντως, όχι σε βάθος επεξεργασμένες και στοχευμένα τονισμένες στον βαθμό που υπαγορεύει ο ιδιαίτερος χαρακτήρας εκάστου έργου. Στον Αϊβς οι σκηνοθετημένα «ενοχλητικές» παρεμβολές από το σώμα των ξύλινων πνευστών πρόβαλλαν τελείως αδιάφορα, ενώ η ανάγνωση του Λαλό έρευσε αδιαφοροποίητα, δίχως φροντισμένη παραγραφοποίηση και αιχμές (ούτως ή άλλως το έργο ισορροπεί οριακά μεταξύ δεξιοτεχνίας και διακοσμητικά αναπροσεγγισμένου φολκλόρ). Στον πρωτοεξπρεσιονιστικό Σένμπεργκ, όπου ο τελειοθηρικά καλλιεργημένος ήχος των εγχόρδων συνιστά εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση, η άρθρωση ήχησε τοπικά νωθρή, δίχως αιχμές, η παραγραφοποίηση ατελής, οι αντιθέσεις και αντιπαραθέσεις ανεπαρκείς, το ηχητικό τοπίο ανεπαρκώς φινιρισμένο· θα επισημάνουμε, ωστόσο, εδώ τις θαυμάσιες, κομβικές σολιστικές συνεισφορές από το Α’ βιολί και την Α’ βιόλα. Αντίθετα, από τον τζαζίστικο Γκέρσουιν έλειψαν η αίσθηση της άτακτης ορμής και της εορταστικής ζωντάνιας. Σε όλα αυτά ας προσθέσουμε -ξανά!- τις άσχετες αντιδράσεις του ακροατηρίου που χειροκροτούσε όπου δει…

Αννη και Λόλα Τότσιου

Ενα ιδιαίτερου προφίλ ρεσιτάλ μουσικής δωματίου πρόσφεραν στις 4/3/2024 στην αίθουσα «Δημήτρης Μητρόπουλος» οι πιανίστριες -πρώτες εξαδέλφες- Λόλα και Αννη Τότσιου, παίζοντας ως πιανιστικό ντούο. Το πρόγραμμα περιλάμβανε διάσημα συμφωνικά έργα σε μεταγραφές/εκδοχές για δύο πιάνα: «Το απομεσήμερο ενός φαύνου» του Ντεμπισί, τον «Ποσειδώνα» από τους «Πλανήτες» του Χολστ, την «Ισπανική ραψωδία» του Ραβέλ και τη «Σουίτα Γκόγκολ» του Σνίτκε. Με εξαίρεση το τελευταίο, που ήταν μεταγραφή του Λευκορώσου Γιούρι Μποροβίκοφ, όλα τα υπόλοιπα έφεραν τις υπογραφές των ίδιων των συνθετών. Σε κάθε περίπτωση η ακρόαση διέθετε το διπλό ενδιαφέρον αφ’ ενός του πώς αναδιατυπώνει ένας συνθέτης τη δική του συμφωνική μουσική σε γραφή για δύο πιάνα και, αφ’ ετέρου, το πώς οι δύο πιανίστριες θα ερμήνευαν ένα ρεπερτόριο με τόσο ευρύ υφολογικό φάσμα: ξεκινώντας από τον αιθέριο γαλλικό εμπρεσιονισμό των Ντεμπισί και Ραβέλ -κάπου εκεί χωράει και η ατμοσφαιρική εμπρεσιονιστική/μινιμαλίζουσα γραφή του Βρετανού Χολστ- και φτάνοντας έως τη βάναυσα μεγαλοφυή σοβιετική «Folia» του Σνίτκε.

Οι δύο πιανίστριες πρόσφεραν σε βάθος ψαγμένες, τελειοθηρικά επεξεργασμένες ερμηνείες που ανέδειξαν με καλλιεργημένη ευαισθησία τις ιδιαίτερες διαθέσεις και το ηχητικό στίγμα και φώτισαν καίρια το πλέγμα συμφραζομένων, καταβολών και επιδράσεων εκάστου έργου. Στους Ντεμπισί, Χολστ και Ραβέλ κυριάρχησαν η επιτηδευμένη ρευστότητα της φραστικής, η ευαίσθητη διαχείριση του ηχοχρώματος, η ευφυώς υπογραμμισμένη απόδοση του ρυθμού και η ευγενής απόδοση των δεξιοτεχνικών όψεων της μουσικής. Στον Σνίτκε, που δόθηκε σε πρώτη ελληνική εκτέλεση, τα πράγματα ήσαν σαφώς πιο σύνθετα. Μουσική αριστουργηματικά εγκεφαλική, με χαρακτήρα ανελέητα αυθάδους παρωδίας γεμάτης αναφορές σε ιστορικά ύφη (ρομαντισμός, ροκοκό, κλασικισμός) και συγκεκριμένα «αξιοσέβαστα» ακούσματα (Μπετόβεν, Μότσαρτ, Λιστ, Τσαϊκόφσκι!), παίχτηκε με άκρα εγρήγορση, ταιριαστά σκληρή άρθρωση και ανήμερη ένταση!