Ηταν το 2021 όταν μια φίλη της Μαρίας Κάλλας επικοινώνησε με τον σκηνοθέτη Tom Volf για να τον ενημερώσει ότι στο υπόγειό της υπήρχε πλούσιο αρχειακό υλικό της σπουδαίας ερμηνεύτριας. Λίγες μέρες αργότερα ο Volf -ανάμεσα σε δεκάδες κουτιά- ανακάλυψε τις αυθεντικές μπομπίνες ήχου και εικόνας από την ιστορική παράσταση της Κάλλας στο Παρίσι στις 19 Δεκεμβρίου του 1958. Και αμέσως κατάλαβε ότι κρατούσε έναν θησαυρό.
Πρόκειται για την πρώτη συναυλία της Κάλλας στο Παρίσι, στο Théâtre National de l’Opéra, όπου βρέθηκαν για να την απολαύσουν -μεταξύ άλλων- ο πρόεδρος της Γαλλίας René Coty, ο Jean Cocteau, ο δούκας και η δούκισσα του Windsor, ο Charlie Chaplin και η Brigitte Bardot. Η εμφάνιση της Κάλλας ήταν μια από τις πρώτες ζωντανές πανευρωπαϊκές μεταδόσεις σε μια εποχή που πολλά σπίτια δεν είχαν καν τηλεόραση.
Η βραδιά ξεκίνησε με τη χαρακτηριστική άρια (σήμα κατατεθέν έκτοτε) της Κάλλας «Casta diva» από τη «Νόρμα» του Μπελίνι και η απόλυτη κορύφωση ήρθε στο δεύτερο μέρος με την υπέροχη «Τόσκα» του Πουτσίνι.
Ο σκηνοθέτης Tom Volf είχε ήδη κάνει την ταινία «Μaria by Callas» το 2017 και είχε συγκεντρώσει ανεκτίμητο υλικό από τη ζωή και τις συναυλίες της. Η Μαρία Κάλλας ήταν μεγάλη συλλέκτρια, κρατούσε υλικό από τα πάντα και δεν είναι περίεργο που φύλαξε το υλικό από μια τέτοια μεγάλη συναυλία. Το εντυπωσιακό είναι ότι αυτό το υλικό σώθηκε για πάνω από 40 χρόνια σε ένα υπόγειο, έπεσε στα κατάλληλα χέρια, ψηφιοποιήθηκε και απέκτησε ξανά ζωή – η ταινία είναι έγχρωμη και αποκατεστημένη σε 4K και Dolby Atmos.
Την ταινία «Callas - Paris 1958», μετά την πρεμιέρα της στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Ρώμης, θα απολαύσουμε σε επιλεγμένους κινηματογράφους της Ελλάδας και της Κύπρου αύριο και μεθαύριο.
Ο Tom Volf, Γάλλος σκηνοθέτης και παραγωγός της ταινίας, και ο συμπαραγωγός του και υπεύθυνος για την αποκατάσταση του υλικού Samuel François-Steininger μιλούν αποκλειστικά στην «Εφ.Συν.» για αυτή τη σπάνια δουλειά αλλά και το μεγαλείο της Μαρίας Κάλλας.
● Τι σας ενθουσίασε περισσότερο στη δημιουργία της ταινίας;
Tom Volf: Οταν είδα το υλικό, ήξερα ότι αυτό θα αποτελούσε τη βάση για τη δημιουργία μιας νέας κινηματογραφικά συνεκτικής ταινίας, βασισμένης στην ερμηνεία της Κάλλας, η οποία συνολικά διήρκεσε λιγότερο από 90 λεπτά. Είχαμε μπροστά μας μια μακρά διαδικασία μοντάζ για να φτάσουμε σε αυτή τη νέα εκδοχή και να αναδείξουμε την πεμπτουσία εκείνης της θρυλικής βραδιάς. Το να μπορέσουμε να δουλέψουμε πάνω σε αυτό το υλικό ήταν τιμή μας και να το βλέπουμε να ξαναζωντανεύει ήταν συναρπαστικό.
Samuel François-Steininger: Οταν μου τηλεφώνησε ο Tom για να μου πει ότι είχε βρει τα πρωτότυπα αρχεία της συναυλίας, ήταν πολύ συγκινητικό. Ανυπομονούσα να δουλέψω ξανά μαζί του και να ξεκινήσω αυτή την τρελή περιπέτεια για να κάνω remaster αυτό το υλικό και να το ζωντανέψω. Ασχολούμαι με την αποκατάσταση και τον χρωματισμό ταινιών για πάνω από δεκαπέντε χρόνια και έφερα όλη αυτή την εμπειρία σε αυτό το έργο. Το ότι ανακαλύψαμε τις αυθεντικές μπομπίνες ήταν πραγματικά σαν τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά ταυτόχρονα! Σύντομα συνειδητοποίησα ότι θα μπορούσαμε να παραγάγουμε μια έκδοση αυτών των εικόνων που θα ήταν ιδανική για τον κινηματογράφο. Δουλέψαμε ακούραστα για να διασφαλίσουμε ότι θα καταλήξουμε σε μια απόλυτα καθηλωτική εμπειρία.
● Η Μαρία Κάλλας ήταν ένα από τα πιο πολυσυζητημένα είδωλα της εποχής της και εξακολουθεί να συγκινεί τους λάτρεις της μουσικής μέχρι σήμερα. Τι είναι αυτό που την κάνει τόσο γοητευτική;
T.V.: Για μένα, πρώτα και κύρια, αποτελεί έμπνευση για πολλούς καλλιτέχνες, όχι μόνο για τραγουδιστές της όπερας αλλά και για σχεδιαστές μόδας, σκηνοθέτες και φωτογράφους. Είχε αυτή την απίστευτη καριέρα που έφερε επανάσταση στον κόσμο της όπερας και τη σύστησε σε μια νεότερη γενιά. Την έκανε πολύ δημοφιλή, ώστε διαφορετικοί άνθρωποι να περιμένουν στην ουρά για να παρακολουθήσουν μια από τις υπέροχες παραστάσεις της. Είχε ακεραιότητα, ειλικρίνεια αλλά και την ελευθερία να ζει τη ζωή της όπως ήθελε. Γι’ αυτό, λοιπόν, έγινε θρύλος και η θέση της ως ίνδαλμα ενισχύθηκε τις δεκαετίες που ακολούθησαν μετά τον θάνατό της.
● Τι είναι αυτό που κάνει τόσο μαγικές τις ερμηνείες της;
T.V.: Νομίζω ότι είναι ένας συνδυασμός πραγμάτων. Τραγούδησε μερικές από τις πιο όμορφες οπερατικές μουσικές που έχουν ακουστεί ποτέ, με αυτή τη μοναδική φωνή και έναν τρομερό τρόπο ερμηνείας και υποκριτικής σε συνδυασμό με έναν τεράστιο συναισθηματικό αντίκτυπο και απόλυτη μουσικότητα. Ζωντάνευε τους χαρακτήρες που υποδυόταν. Ετσι, όποτε τη βλέπεις και την ακούς, διαπιστώνεις το αγνό συναίσθημα να διαχέεται μέσα της. Είναι συναρπαστικό να την παρακολουθείς να ερμηνεύει σε αυτή την ταινία, επειδή τα κομμάτια είναι τόσο διαφορετικά και οι χαρακτήρες τόσο ξεχωριστοί, που είναι σχεδόν σαν να μην τραγουδάει το ίδιο πρόσωπο. Τους ενσαρκώνει τόσο απόλυτα. Νομίζω ότι αυτό είναι που την έκανε τόσο δημοφιλή γιατί έκανε την όπερα τόσο προσιτή.
S.F.-S.: Ηξερα την Κάλλας από τη μουσική της, αλλά, δουλεύοντας με τον Tom σε αυτές τις ταινίες, ανακάλυψα την προσωπικότητά της. Πραγματικά άρχισα να γοητεύομαι από την ενέργειά της και τον τρόπο με τον οποίο μπορούσε να αλλάζει τη φωνή και τη γλώσσα του σώματός της ανάλογα με το κομμάτι που ερμήνευε. Αυτό φαίνεται ιδιαίτερα σε αυτό το ρεσιτάλ στο Παρίσι, καθώς τραγουδάει αποσπάσματα από διαφορετικές όπερες και περνάει από τον ένα χαρακτήρα στον άλλο μέσα σε λίγα λεπτά. Βυθίζεσαι στο μοναδικό ταλέντο, στο ιδιαίτερο χάρισμα που είχε. Ειλικρινά με συγκίνησε βαθιά.
● Γιατί ήταν τόσο ιδιαίτερη η πρώτη της εμφάνιση στο Παρίσι;
T.V.: Ηταν ένα πολύ σημαντικό ορόσημο για εκείνη. Το 1958 ήταν μια διαφορετική χρονιά για την καριέρα της, ίσως η πιο δύσκολη περίοδος τόσο στην προσωπική όσο και στην επαγγελματική της ζωή. Ταλαιπωρήθηκε πολύ από αρνητικά δημοσιεύματα μετά την αποχώρησή της από τη Ρώμη και ταυτόχρονα είχε ένα απίστευτα απαιτητικό πρόγραμμα με συναυλίες σε όλο τον κόσμο που ολοκληρωνόταν στο Παρίσι. Είχε κάνει μια στάση στο αεροδρόμιο του Παρισιού στην αρχή της χρονιάς και παρότι σχεδόν γιουχαΐστηκε στην Ιταλία, στη Γαλλία ένιωσε ότι την αγαπούν και τη σέβονται και αυτό δεν το ξέχασε. Με αυτό το σκεπτικό αποδέχτηκε την πρόταση να συμμετάσχει στο ρεσιτάλ με ένα πρόγραμμα που δεν είχε παρουσιάσει ποτέ ξανά. Ηθελε να δείξει στους Παριζιάνους τι μπορεί να κάνει και να τους προσφέρει τις καλύτερες στιγμές από το τεράστιο ρεπερτόριό της, καθώς και τις απίστευτες υποκριτικές ικανότητές της με τη δεύτερη πράξη της «Τόσκα». Ηταν ένα δώρο προς αυτούς, αλλά νομίζω επίσης ότι ήταν ο δικός της τρόπος να δείξει στον κόσμο ότι -παρά την πολύ δύσκολη χρονιά- εξακολουθούσε να στέκεται όρθια και να βρίσκεται στην κορυφή. Ετσι, αυτή η ερμηνεία είναι πολύ πολύ μοναδική και έκανε μια ήδη σημαντική βραδιά, ιστορική.
● Στην ταινία δεν βλέπουμε ολόκληρη τη συναυλία, με ποιο τρόπο έφτασες σε αυτήν τη μονταρισμένη εκδοχή;
T.V.: Ολες οι αποφάσεις μου σχετικά με το μοντάζ και τη σκηνοθεσία της ταινίας προέκυψαν από την επιθυμία μου να επικεντρωθώ στην ίδια την παράσταση. Να επικεντρωθώ στην Κάλλας και να μην την αφήσω να χαθεί μέσα σε όλα τα άλλα πράγματα που συνέβησαν εκείνη τη νύχτα. Ετσι, η ταινία ξεκινάει με κάποια σύντομα πλάνα από την άφιξή της στο Παρίσι -έρχεται με τρένο από το Μιλάνο- και αμέσως μετά μεταφερόμαστε στο άνοιγμα της αυλαίας όπου εμφανίζεται και ερμηνεύει τη Νόρμα, τον Τροβατόρε και τον Μπαρμπιέρε. Στη συνέχεια υπάρχει ένα πολύ γρήγορο διάλειμμα -που στην ταινία διαρκεί ένα λεπτό- όπου βλέπουμε τα σκηνικά να αλλάζουν μέχρι να επιστρέψει για να ερμηνεύσει τη δεύτερη πράξη της «Τόσκα». Aκριβώς μόλις τελειώνει, ακούμε το ενθουσιώδες χειροκρότημα και φυσικά επανέρχεται αρκετές φορές στη σκηνή πριν κλείσει η αυλαία. Το συμπυκνώσαμε αυτό σε λίγα λεπτά, αλλά στην πραγματικότητα το κοινό συνέχισε να χειροκροτεί για πάνω από 20 λεπτά.
● Μιλήστε μας για τη διαδικασία αποκατάστασης. Πώς καταφέρατε να χρωματίσετε την ταινία και να την κάνετε αληθινή;
S.F.-S.: Για τον χρωματισμό και την αποκατάσταση του αρχειακού υλικού επικεντρωθήκαμε σε τρεις κύριες πτυχές. Πρώτον, την ιστορική ακρίβεια: αναζητήσαμε όσο το δυνατόν περισσότερες σύγχρονες φωτογραφίες για να διασφαλίσουμε ότι θα μπορούσαμε να αναπαραστήσουμε ακριβώς τα χρώματα του χώρου και των ανθρώπων και τον τρόπο που ντύνονταν εκείνη την εποχή. Δεύτερον, υπήρχε το καλλιτεχνικό στοιχείο. Οταν έχεις τις πληροφορίες για το τι φορούσε κάποιος, πώς το κάνεις να φαίνεται φυσικό; Πώς βάζεις χρώμα ώστε οι άνθρωποι να ξεχάσουν ότι δεν υπήρχε ποτέ, ότι γυρίστηκε σε ασπρόμαυρο; Αυτή ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση. Και, τέλος, υπήρχε και η τεχνική πτυχή, έτσι ώστε, αφού συμφωνήσεις για τα δύο πρώτα κριτήρια, να διασφαλίσεις ότι τα έχεις εφαρμόσει σε κάθε καρέ, σε κάθε δευτερόλεπτο της ταινίας. Μιλάμε για 24 καρέ ανά δευτερόλεπτο για 90 λεπτά – αυτό σημαίνει εκατοντάδες χιλιάδες καρέ που έπρεπε να χρωματιστούν και να αποκατασταθούν. Στη συνέχεια, πρέπει επίσης να αφαιρεθούν τα «σημάδια» του χρόνου από το φυσικό υλικό της ταινίας, οι λεκέδες, ο γρατσουνιές και οι κηλίδες. Μας πήρε χρόνια να το κάνουμε, αλλά είμαι πολύ περήφανος για αυτό που καταφέραμε
T.V.: Μας βοήθησε πολύ το Ιδρυμα Κάλλας, καθώς μπόρεσε όχι μόνο να μας δώσει μερικές έγχρωμες φωτογραφίες της βραδιάς, από τις ελάχιστες που υπήρχαν, αλλά καταφέραμε και βρήκαμε και το πραγματικό φόρεμα που φορούσε εκείνη τη νύχτα η Μαρία Κάλλας. Αυτό ήταν πολύ σημαντικό για εμάς, ώστε να διασφαλίσουμε ότι θα μπορούσαμε να αναπαραγάγουμε σχολαστικά το ακριβές χρώμα. Επίσης, με την τεχνολογία που είχαμε, η ιδέα δεν ήταν να επιδείξουμε τι μπορούσαμε να κάνουμε, αλλά να επιτύχουμε μια αναπαράσταση της βραδιάς που θα έφερνε το κοινό όσο το δυνατόν πιο κοντά στην αρχική εμπειρία τού να είναι παρόν και να βλέπει όλο αυτό το όμορφο γεγονός με τα ίδια του τα μάτια.
Οι άνθρωποι που έχουν δει την ταινία μάς λένε ότι έπειτα από λίγα δευτερόλεπτα ξέχασαν πως η ταινία δεν ήταν αρχικά έγχρωμη. Αυτό είναι και το μεγαλύτερο κομπλιμέντο για τη δουλειά του Sam. Είναι όπως με την ίδια την Κάλλας· συχνά λέγεται γι’ αυτήν ότι όποτε πραγματοποιούσε μια σπουδαία ερμηνεία, την έκανε να φαίνεται αβίαστη. Ακόμη και η ίδια σημείωνε ότι ήταν μια ιδιαιτερότητα του μεγαλείου της το γεγονός ότι για να το πετύχεις χρειαζόταν τόση δουλειά και προσπάθεια και όμως φαινόταν απλό. Το ίδιο συμβαίνει και με αυτό που πέτυχε ο Sam. Δεν θα μπορούσα να το είχα κάνει χωρίς τον Sam και την ομάδα του. Δουλέψαμε πολύ στενά για να κάνουμε τις εικόνες να φαίνονται όσο πιο αυθεντικές και ζωντανές μπορούσαμε.
—
♦ Πληροφορίες: Η ταινία θα προβληθεί το Σαββατοκύριακο στα Village @ The Mall Athens, Village Cinemas Παγκράτι, Village Cinemas Ρέντη, Village Cinemas Θεσσαλονίκης
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας