«Η μουσική είναι ο χώρος ελευθερίας μου»

Οσοι ακούμε και έχουμε αγαπήσει πολύ τη μουσική του ουτίστα Ανουάρ Μπραχίμ θα μπορούσαμε να τον αποκαλέσουμε μύστη. Οι συνθέσεις και οι αυτοσχεδιασμοί του μοιάζουν με τις κουβέντες ενός σοφού. Αναμφισβήτητα είναι ένας από τους κορυφαίους του οργάνου στις μέρες μας, ένας συνθέτης που ενώνει την αραβική παραδοσιακή μουσική με την τζαζ, ένας άνθρωπος που συνομιλεί με μας και με την εποχή του μέσα από τη μουσική με απλότητα εστιάζοντας στο μεγαλείο της στιγμής και της έκπληξης.

Ο διακεκριμένος Τυνήσιος μουσικός έρχεται στο Ηρώδειο για μία συναυλία στις 17 Ιουνίου.

• Πώς ήρθε το ούτι στη ζωή σας;

Οταν ήμουν μικρός, το ούτι ήταν πάντα γύρω μου. Το έβλεπα παντού, στην τηλεόραση, στις ορχήστρες, στις γιορτές, στα πανηγύρια όπου έπαιξα κι εγώ αργότερα όταν έγινα μουσικός. Μου τράβηξε λοιπόν την προσοχή πολύ νωρίς χωρίς να ξέρω γιατί. Χάρι στο ούτι ενδιαφέρθηκα για τη μουσική γενικά και ζήτησα από τον πατέρα μου να μου αγοράσει ένα. Ξεκίνησα μαθήματα στο ωδείο όταν ήμουν δέκα χρόνων.

Ημουν πολύ τυχερός γιατί ο πρώτος μου δάσκαλος ήταν ένας νέος μουσικός που μου αφιέρωνε πολύ χρόνο. Αργότερα, στις επόμενες τάξεις, είχα έναν άλλο καθηγητή που ήταν πολύ σπουδαίος μουσικός και δάσκαλος. Κι εκεί στάθηκα τυχερός. Με βοήθησε με ιδιαίτερα μαθήματα πάρα πολύ και στον αυτοσχεδιασμό. Ηταν πολύ καλός γνώστης των μουσικών δρόμων, των μακαμιών. Ηταν μια μοναδική εμπειρία.

• Τι είναι η μουσική για σας;

Είναι ο χώρος ελευθερίας μου. Από τότε που ήμουν πιο νέος αλλά ακόμη και τώρα είναι ο τρόπος να εκφράζομαι και επομένως ο μοναδικός τρόπος για να κάνω αυτό που πραγματικά θέλω.

• Πώς την ορίζετε την ελευθερία;

Η ελευθερία είναι να ακολουθεί κανείς τον δρόμο του. Για μένα, για παράδειγμα, ήταν πολύ σημαντικό να κάνω αυτό που ήθελα, να κάνω μουσική. Κανείς δεν μου το ζήτησε. Παθιάστηκα με την παραδοσιακή μουσική. Μετά αποφάσισα να συνθέσω. Ποτέ δεν διανοήθηκα να μου πει κάποιος τι να κάνω. Ακόμη κι όταν ασχολήθηκα επαγγελματικά με τη μουσική είχα την τύχη να κάνω τη μουσική που ήθελα εγώ, ανεξάρτητα από το τι ήθελε η αγορά ή από το τι ήθελαν οι άλλοι από εμένα.

• Ποια είναι η βασική σας ιδέα που αναπτύσσετε στη μουσική σας;

Είναι λίγο δύσκολο να σας απαντήσω. Νομίζω ότι η μουσική έχει τη δυνατότητα να πηγαίνει μόνη της πολύ πιο πέρα από όποια ιδέα ή εικόνα έχω στο κεφάλι μου. Είναι κάτι το αφηρημένο. Είναι ένας κόσμος που σχετίζεται με το συναίσθημα. Αυτός είναι και ο λόγος που θέλουμε να δίνουμε έναν τίτλο σε μια σύνθεση, για να δώσουμε μια μικρή ιδέα για τη μουσική, αλλά εγώ προτιμώ να σχηματίζει ο καθένας τη δική του γνώμη, τη δική του ιδέα γι’ αυτό που ακούει γιατί για μένα η μουσική έχει κάτι το απέραντο. Και για να είμαι ακριβής δεν το βρίσκω απαραίτητο να έχει ένας συνθέτης μια ιδέα.

Οταν συνθέτουμε, όταν παίζουμε μουσική, δεν ξέρουμε από πού έρχεται αυτή η μουσική. Αν έρχεται από μια πολύ παλιά ανάμνηση ή από ένα συναίσθημα που βιώσαμε χθες. Γι’ αυτό και όταν ξεκινάω να γράφω μουσική, γράφω μόνο την πρώτη ιδέα που μου έρχεται και μετά προτιμώ να μένω με τη σελίδα λευκή χωρίς καμία προσμονή, γιατί έτσι γεννιούνται καλύτερες ιδέες. Πρέπει να εκπλήσσεσαι από τον εαυτό σου. Μετά την έκπληξη υπάρχει μια διάδραση με τον εαυτό σου και τη δημιουργία σου.

• Στη μουσική σας γεφυρώνονται μουσικές παραδόσεις, διαφορετικές κουλτούρες και είδη. Είναι μια αντανάκλαση της σύγχρονης πραγματικότητας αυτή η ένωση;

Ναι και όχι. Νέος άκουσα τη διεθνή ποπ, άκουσα τη μουσική των αρχών του 20ού αιώνα, τα μακάμια, τις παλιές μουσικές φόρμες και λίγο μετά άρχισα να ακούω τις εκφράσεις της παραδοσιακής μουσικής και συνειδητοποίησα τον πλούτο που έχει η παραδοσιακή μουσική. Ακούγοντας την ανδαλουσιανή μουσική, τη μουσική των Βαλκανίων, της Μέσης Ανατολής συνειδητοποίησα ότι στο εσωτερικό της παραδοσιακής μουσικής υπήρχαν ήδη οι επιρροές της μιας προς την άλλη. Δεν είναι νέο επομένως.

Τα όργανα και η μουσική είναι το καλλιτεχνικό αντικείμενο που έχει ταξιδέψει πιο πολύ απ’ όλα στον κόσμο. Το ούτι για παράδειγμα έχει ταξιδέψει τόσο πολύ και ανήκει σε τόσες πολλές παραδόσεις. Αρχισα να κάνω αυτό το μουσικό ταξίδι όταν ήμουν νέος και άκουγα πολύ ραδιόφωνο. Με συνέπαιρνε η βαλκανική μουσική αυτής της περιοχής, όπως της Ελλάδας. Είναι εξαιρετικά πλούσια. Οι ρυθμοί είναι τόσο πλούσιοι, είναι εκφράσεις τόσο διαφορετικές. Γι’ αυτό όταν άρχισα να συνθέτω είπα θα αισθανθώ ελεύθερος. Δεν πρέπει να περιοριστώ σε κάτι. Πρέπει να αφήσω σε ελεύθερη οδό το πνεύμα και τη φαντασία μου και θα δούμε τι θα δώσει.

• Πώς οραματίζεστε μια συναυλία σας;

Μια συναυλία είναι μια στιγμή που δημιουργείται. Ποτέ δεν ξέρει κανείς πώς θα εξελιχθεί. Μπορεί να κάνεις πρόβες χίλιες ώρες, αλλά δεν ξέρεις τι θα γίνει. Είναι μια πάρα πολύ ιδιαίτερη συνθήκη. Είναι κάτι που γίνεται με τον εαυτό σου και με τους μουσικούς που είναι γύρω σου, με το κοινό και με τον τόπο. Είναι μια αλχημεία που συμβαίνει με αυτά τα τέσσερα στοιχεία. Εμείς οι μουσικοί έχουμε τρακ, αυτό το στρες πάντα πριν από τη συναυλία. Το στρες είναι σαν το συναίσθημα που γεμίζει τις μπαταρίες.

Είναι πολύ κουραστικό, αλλά είναι απαραίτητο. Νομίζω πως δεν μπορείς να κάνεις συναυλία χωρίς τρακ. Μετά όμως μόλις ανέβουμε στη σκηνή εξαφανίζεται. Οταν αρχίζουμε να παίζουμε μεταμορφώνεται, δεν χάνεται. Αλλάζει, γίνεται κάτι άλλο. Μετατρέπεται από κάτι αρνητικό σε κάτι θετικό. Είναι ενδιαφέρον επίσης ότι ποτέ καμία συναυλία δεν μοιάζει με καμία άλλη. Για μένα μια συναυλία πρέπει να γίνεται σπάνια, γι’ αυτό και δεν παίζω συχνά. Δεν δίνω πολλές συναυλίες για να μην έχω το αίσθημα της επανάληψης, αλλά αυτό της φρεσκάδας. Γιατί πιστεύω πως ένας μουσικός πρέπει να παίζει με το συναίσθημα της πρώτης φοράς.

• Ο Covid-19 έφερε τα πάνω-κάτω σε ολόκληρο τον πλανήτη. Πώς στέκεστε σε αυτή τη νέα συνθήκη προσωπικά και καλλιτεχνικά;

Ηταν σαν μια στιγμή που περίμενα. Είναι λίγο παράξενο. Το lockdown εμείς οι μουσικοί το ξέρουμε ήδη, γιατί για να δημιουργήσεις πρέπει να απομονωθείς. Επομένως είπα «ωραία, θα μου επιτρέψω να συνθέσω παρά το ότι μου λείπουν οι συναυλίες και τα ταξίδια». Για μένα ήταν μια ενδιαφέρουσα εμπειρία.

Ηταν μια στιγμή επίσης που μου επέτρεψε να κάνω πράγματα για τα οποία δεν είχα χρόνο πριν. Χρόνο να σκεφτώ, να μην κάνω τίποτα, να είμαι με την οικογένειά μου. Φυσικά υπήρχαν και δύσκολες στιγμές για ανθρώπους που δεν είχαν δουλειά. Για τους περισσότερους μουσικούς ήταν μια καταστροφική περίοδος. Γι’ αυτόν τον λόγο ήμουν πολύ θλιμμένος. Ξέρω ότι στην Ευρώπη οι κυβερνήσεις βοήθησαν τους μουσικούς. Στην Τυνησία υπάρχουν άνθρωποι που ζουν από αυτή τη δουλειά και δεν είχαν να φάνε. Αρα είναι μια κατάσταση πάρα πολύ δύσκολη και πάρα πολύ βαριά για τον κόσμο.

• Στην Ελλάδα το κοινό είναι σχεδόν διψασμένο για μουσική και συναυλίες μετά από ένα μακρύ lockdown. Τι θα παρουσιάσετε στην παράστασή σας;

Είμαι πολύ πολύ χαρούμενος που θα έρθω στην Ελλάδα και το περιμένω με ανυπομονησία. Θα είναι η πρώτη μου συναυλία μετά τον κορονοϊό. Οταν ανακοινώθηκε, θύμωσαν πολύ οι Τυνήσιοι που δεν θα παίξω πρώτα εδώ αλλά σε μια άλλη χώρα. Οταν μου ανακοινώθηκε πριν από δύο μήνες, μεσούσης της επιδημίας, δεν πίστευα ότι επρόκειτο να πραγματοποιηθεί, επομένως είμαι πολύ χαρούμενος που θα γίνει και ειδικά στην Ελλάδα, μια χώρα που λατρεύω και που έχω να εμφανιστώ εδώ και πάρα πολύ καιρό και επιπλέον σε αυτόν τον υπέροχο χώρο. Θα παίξουμε μια συλλογή νέων και παλιών κομματιών και χαίρομαι που θα τα παίξουμε με αυτό το κουαρτέτο με το οποίο ηχογράφησα το «The astounding eyes of Rita».