Για προφανείς ιστορικούς λόγους -επί των οποίων, κατά την επικείμενη επέτειο του ‘21 θα ’χουμε την ευκαιρία να αναστοχαστούμε σοβαρά- στην Ελλάδα η πρόσληψη των πολιτιστικών εκφάνσεων του Διαφωτισμού υπήρξε και παραμένει κάπως εξωτερική, ρηχή και λειψή. Ετσι, μεταξύ άλλων, δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε την επίμονη ενασχόληση του μουσικού κόσμου της Δύσης με τον Μπετόβεν (1770-1827).
Ομως η θέση του συνθέτη αυτού και η συνεισφορά του στην εξέλιξη της γλώσσας της ευρωπαϊκής μουσικής ως φορέα νοημάτων με σαφή, εμπράγματη γείωση στο εδώ-και-τώρα της εποχής και του τόπου παραμένει πραγματικά κομβική: το DNA του έχει συνυφανθεί αξεδιάλυτα στη μουσική/γλωσσική αντίληψη και στον πυρήνα των θεμελιωδών αξιών της Δύσης. Ολα αυτά υπήρξαν καρπός μακρόχρονων, ιδιαίτερα σύνθετων διαδικασιών αφομοίωσης, επεξεργασίας και αναστοχασμού σε πολλά επίπεδα, διαφορετικούς χρόνους και φάσεις: η παρεμβολή του Ρομαντισμού και του Μοντερνισμού προκάλεσαν έντονες «διαθλάσεις» στην πρόσληψη/κατανόηση, οι οποίες απαίτησαν για περισσότερο από μισό αιώνα ακάματες προσπάθειες για να γίνουν αντιληπτές ώστε να ανασκευαστούν οι «παρεξηγήσεις» που προκάλεσαν.
Σήμερα, η μπετοβενική ερμηνευτική εξακολουθεί να εξελίσσεται και να μας ξαφνιάζει ευχάριστα με νέες προσεγγίσεις στο πεδίο της μουσικής ευαισθησίας και της συνακόλουθης άντλησης νοημάτων. Ιδια ακριβώς συμβαίνουν με διάσημα εικαστικά έργα που ύστερα από κοπιώδη συντήρηση αφαίρεσης παλιών επικαθίσεων και παρεμβάσεων (βερνίκια, επιχρωματίσεις, αισθητικές ή/και ιδεολογικές «διορθώσεις») αναδύονται στην αρχική δόξα, αξιώνοντας από μας νέες, διαφορετικά ενημερωμένες προσλήψεις. Και επειδή η μουσική περνά μέσα από την ακρόαση, οι ηχογραφήσεις λειτουργούν ως (σχεδόν) ιδανικά πεδία κατάθεσης και εργαλεία επικοινωνίας.
Η «Χορωδιακή φαντασία» και η «Ενάτη Συμφωνία»
Πριν από λίγους μήνες, είχαμε παρουσιάσει τη δισκογραφική συνεργασία του Κρίστιαν Μπεζόιντενχουτ με την Ορχήστρα Μπαρόκ του Φράιμπουργκ υπό τον Πάμπλο Χέρας-Κασάντο στην εταιρεία Harmonia Mundi. Οι δύο εκλεκτοί μουσικοί είχαν ερμηνεύσει μαζί το «Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 2» και το «Αυτοκρατορικό», πρώτο μέρος μιας υπό εξέλιξη έκδοσης όλων των πιανιστικών κοντσέρτων του συνθέτη. Ο Νοτιοαφρικανός πιανίστας και ο Ισπανός αρχιμουσικός επικεφαλής του γερμανικού συνόλου παλιάς μουσικής είχαν αφήσει άριστες εντυπώσεις με τον μοναδικά συναρπαστικό συνδυασμό ιστορικής προσέγγισης και εμπνευσμένης μουσικότητας.
Πρόσφατα επανήλθαν με ακόμη μια συνεργασία, ηχογραφώντας μαζί δύο έργα που σχετίζονται στενά: τη «Χορωδιακή φαντασία για πιάνο, χορωδία και ορχήστρα, op. 80» και το -τρόπον τινά- μουσικά εξελικτικό sequel της, τη «Συμφωνία αρ. 9, op. 125». Η νέα έκδοση είναι μέρος ενός αφιερωματικού κύκλου νέων ηχογραφήσεων της Harmonia Mundi που θα απλωθούν από το 2020 έως το 2027, ανάμεσα στις διαδοχικές 200ετείς επετείους της γέννησης και του θανάτου του Μπετόβεν.
Ξεπερνώντας τα δογματικά κολλήματα της «νέας ορθοδοξίας» που είχε καταστεί η ιστορική ερμηνευτική -επιτηδευμένα τραχύς, στεγνός ήχος, αγέλαστη δριμύτητα, ανελαστικότητα κ.λπ.-, οι καινούργιες εκτελέσεις αποστασιοποιούνται έκδηλα από το δέος, τον υψηλόφρονα, ρητορικό στόμφο και την τάση για μεστωμένο αισθησιασμό του Ρομαντισμού, επιχειρώντας να αναπροσεγγίσουν ό,τι καινούργιο κόμισαν τα έργα όταν πρωτοπαίχτηκαν.
Η θαυμάσια εκτέλεση της «Χορωδιακής φαντασίας» του 1808 από τον ταλαντούχο Μπεζόιντενχουτ διέπεται από ευγένεια, περισσή ευαισθησία α λα Σοπέν και μουσικότητα η οποία δένει ηδονικά με το καθαρό, εκφραστικά άμεσο τραγούδι της χορωδίας. Στην εκτέλεση της «Συμφωνίας αρ. 9» συμμετέχουν η χορωδία της Ακαδημίας Τραγουδιού της Ζυρίχης (Zürcher Sing-Akademie), η υψίφωνος Κριστιάνε Καργκ, η μεσόφωνος Ζοφί Χάρμσεν, ο τενόρος Βέρνερ Γκιούρα και ο βαθύφωνος Φλόριαν Μπες.
Οι γοργές, αδιαφοροποίητες ταχύτητες (προερχόμενες από τις μετρονομικές ενδείξεις του Μπετόβεν) και τα μέσου μεγέθους σύνολα και υποσύνολα που αλλάζουν τις ισορροπίες μεταξύ εγχόρδων και πνευστών σίγουρα θα ξενίσουν κάποιους.
Το κέρδος από τη συγκεκριμένη ακρόαση είναι πως φωτίζει από αρκετά διαφορετική οπτική γωνία τη γραφή και τη δραματουργία του μπετοβενικού αριστουργήματος, επιτρέποντας να συλλάβουμε στοιχεία που αφορούν τη δομή αλλά και τη νοηματική συγκρότησή του. Κυρίως, όμως, ανασταίνουν πειστικά την ανεπιτήδευτη φρεσκάδα της νέας έκφρασης, το καλλιεργημένο, αναγνωρίσιμα ιδιωτικό συναίσθημα, την απαιτητική υπέρβαση της μουσικής έκφρασης, την τολμηρή, απερίφραστη ιδεολογική φόρτιση.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας