Γοητευτικό και αμοραλιστικό παραμύθι

Ενα ακόμη, σημαντικότατο βήμα έκανε το περασμένο Σάββατο η ΕΛΣ, ανεβάζοντας για πρώτη φορά στην 75χρονη ιστορία της όπερα του Λέος Γιάνατσεκ (28/3/2015). Περιέργως δεν επελέγη κάποια από τις αναμενόμενες, διεθνώς δημοφιλείς όπερες του κορυφαίου Τσέχου συνθέτη του 20ού αιώνα –η «Γενούφα» ή η «Κάτια Καμπάνοβα»- αλλά «Η πονηρή αλεπουδίτσα» (1924), το τελείως ξεχωριστό αριστούργημα της ωριμότητάς του.

Το έργο αυτό, που είχε πρωτοπαρουσιαστεί στην Ελλάδα από το Θέατρο Γιάνατσεκ του Μπρνο στο Φεστιβάλ Αθηνών (Ηρώδειο, 2002), είναι μια πνευματώδης παραβολή για τον κύκλο της ζωής και, ταυτόχρονα, θίγει συγκαλυμμένα το θέμα της γυναικείας σεξουαλικότητας και χειραφέτησης που είχε ανακύψει με δριμύτητα στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου. Η ΕΛΣ το παρουσίασε σε διάσημη, ιστορική παραγωγή, προϊόν συνεργασίας της Εθνικής Οπερας της Ουαλίας με την Εθνική Οπερα της Σκοτίας κατά τη δεκαετία του '80. Η σκηνοθεσία έφερε την υπογραφή του σήμερα 68χρονου Ντέιβιντ Πάουντνι, που τίμησε με την παρουσία του την πρεμιέρα στο θέατρο «Ολύμπια».

Με εξαίρεση τον συμπρωταγωνιστικό ρόλο του δασοφύλακα, η πολυπρόσωπη, διπλή διανομή στελεχώθηκε από Ελληνες μονωδούς, ενώ για τη διεύθυνση μετακλήθηκαν δύο Τσέχοι αρχιμουσικοί: ο Γιαροσλάβ Κίζλινκ, που είχε διευθύνει στην ΕΛΣ τη «Ρούσαλκα» (2009), και ο Οντρέι Ολος. Η παράσταση άφησε πολύ καλές εντυπώσεις.

Προσλαμβάνοντας την αθώα γοητευτική όψη παιδικού παραμυθιού, όπου όμως παντού εισβάλλουν υποδόριοι σχολιασμοί για θέματα που αναγνωρίζουν με σαφήνεια οι ενήλικοι, η ευφυής, γεμάτη απολαυστικές λεπτομέρειες σκηνοθεσία του Πάουντνι απέδωσε άριστα το αιχμηρά κριτικό, τρυφερά αμοραλιστικό πνεύμα των Γιάνατσεκ/Τιέσνοχλιντεκ. Ιδανικούς αρωγούς σε αυτό είχε τα θαυμάσια τρισδιάστατα σκηνικά και υπέροχα «παιδικά» κοστούμια της Μαρίας Μπγέρνσον, τους μαγικούς φωτισμούς του Νικ Τσέλτον και τη χορογραφία/κινησιολογία του Στιούαρτ Χοπς. Η πρώτη αναμέτρηση της ΕΛΣ με την πολύ ιδιαίτερη «εθνική» γραφή του Γιάνατσεκ, η οποία ειδικά στη συγκεκριμένη όπερα προσλαμβάνει ακραία εκλεπτυσμένη μορφή, υπήρξε σαφώς καλή. Ως όπερα, η «Αλεπουδίτσα» είναι έργο συνόλου, όσο και πρωταγωνιστών. Το έργο παρουσιάστηκε στα τσεχικά.

Επικεφαλής της διανομής, η υψίφωνος Μίνα Πολυχρόνου έφερε τον πρωταγωνιστικό ρόλο της αλεπουδίτσας με πειστικότητα και άνεση, προσφέροντας στην ΕΛΣ μια μεγάλη επιτυχία! Τραγούδησε με λαμπερή, νεανική, υγιή φωνή, συμπληρώνοντας το πορτρέτο της πονηρής αλεπουδίτσας με μια σκηνική εμφάνιση ταιριαστά κινητική, πικάντικη, αβίαστα… σέξι. Το συμπρωταγωνιστικό δίπολο συμπλήρωσε ο στιβαρός δασοφύλακας του Καναδού βαθύφωνου Ράνταλ Τζέικομπς, που τραγούδησε με ρωμαλέα, στεντόρεια φωνή, στηρίζοντας τον ρόλο με ταιριαστά τραχιά υποκριτική. Καλά αποδόθηκαν οι περίπου 20 συμπληρωματικοί ρόλοι, που πλαισιώνουν τη δράση με πνευματώδεις βινιέτες ουσιαστικών σχολιασμών: η καρικατουροειδής σύζυγος του δασοφύλακα (Ινές Ζήκου), ο άτυχος στον έρωτα δάσκαλος (Χαράλαμπος Αλεξανδρόπουλος), ο χονδροειδής «μπήχτης» Αλεπούδος (Ελενα Κελεσίδη), ο μπουνταλάς εφημέριος (Δημήτρης Κασιούμης), ο μάγκας πραματευτής Χάραστα (Χάρης Αδριανός), ο υποταγμένος σκύλος Λαπάκ (Αρκάδιος Ρακόπουλος) κ.ο.κ.

Πολύ καλή ήταν η συμμετοχή της παιδικής χορωδίας της ΕΛΣ σε διδασκαλία Μάτας Κατσούλη. Γνώστης της μουσικής του Γιάνατσεκ, ο έμπειρος Γιαροσλάβ Κίζλινκ οδήγησε το ελληνικό σύνολο με προσοχή και αδιάλειπτη εγρήγορση σε μια ικανοποιητική ανάγνωση, στηρίζοντας σωστά μονωδούς και παιδική χορωδία. Μια παράσταση που αξίζει να δουν μικροί και μεγάλοι!

cd, dvd, βιβλίο

Ράφαελ Κούμπελικ: η διεθνής τσεχική μπαγκέτα

• Raphael Kubelik:
• The Symphony Edition. Ηχογραφήσεις Συμφωνιών των Μπετόβεν, Σούμαν, Ντβόρζακ και Μάλερ υπό τον διάσημο Τσέχο αρχιμουσικό με τη Φιλαρμονική του Βερολίνου και άλλες ορχήστρες (DG, κουτί με 23 cds, 4792689).

Το όνομα του Τσέχου αρχιμουσικού Ράφαελ Κούμπελικ (1914-1996) είναι γνωστό και λατρευτό στους φίλους της κλασικής μουσικής. Γεννημένος στην προπολεμική τσεχική Βοημία, ο Κούμπελικ σπούδασε στην Πράγα και το 1939 έγινε μουσικός διευθυντής της Οπερας του Μπρνο. Συνέχισε να διευθύνει στην πατρίδα του κατά τα χρόνια της γερμανικής κατοχής και το 1946 ίδρυσε το μουσικό φεστιβάλ «Ανοιξη της Πράγας», αλλά όταν η χώρα πέρασε στους Σοβιετικούς το 1948 κατέφυγε στη Βρετανία. Το 1967 έγινε Ελβετός υπήκοος.

Υπήρξε καλλιτεχνικός διευθυντής της Συμφωνικής του Σικάγου (1950-53), του Κόβεντ Γκάρντεν (1955-58) και της Ορχήστρας της Βαυαρικής Ραδιοφωνίας (1961-79) με την οποία ηχογράφησε τον μνημειώδη κύκλο Συμφωνιών του Μάλερ. Εχοντας κάνει τεράστια διεθνή σταδιοδρομία, επέστρεψε στην Τσεχία το 1991 μετά την πτώση του κομμουνισμού. Πέθανε το 1996, αφήνοντας τεράστιο πλούτο ηχογραφήσεων, κυρίως στην Deutsche Grammophon. Διηύθυνε ευρύτατο ρεπερτόριο με επίκεντρο τους ρομαντικούς και, βεβαίως, τους Τσέχους Ντβόρζακ και Γιάνατσεκ.

Πρόσφατα η DG επανεξέδωσε σε κουτί με 23 cds όλες τις ηχογραφήσεις Συμφωνιών των Μπετόβεν, Σούμαν, Μάλερ και Ντβόρζακ με τον Τσέχο αρχιμουσικό. Ο Μπάρενμποϊμ είχε πει για τον κύκλο Μάλερ του Κούμπελικ: «Πάντα ένιωθα ότι κάτι μου ξέφευγε από τον Μάλερ, ώσπου άκουσα τον Κούμπελικ. Υπάρχουν πολύ περισσότερα να ανακαλύψει κανείς σ’ αυτή τη μουσική πέρα από την ευφορία της γενικόλογης, εξωστρεφούς υπερδιέγερσης. Αυτό ακριβώς μας έδειξε ο Κούμπελικ!»