«Οι σημερινοί μουσικοί ξέρουν από μάρκετινγκ»

Θεωρείται ο διάδοχος του Κολτρέιν. Ο Αφροαμερικανός σαξοφωνίστας Ντέιβιντ Μάρεϊ, στα 60 του χρόνια, βρίσκεται στη χώρα μας, δημιουργώντας κάθε βράδυ (στο Half Note όπου εμφανίζεται) ένα μοναδικό σύμπλεγμα από αφρικανικούς ήχους, λάτιν επιρροές και ροκ ψυχεδέλεια. Εξάλλου, ο ίδιος έγινε γνωστός ακριβώς γιατί έχει γράψει από όπερες μέχρι πειραματική τζαζ. «Το να δουλεύεις σε διαφορετικά μουσικά μοτίβα σε κρατάει ειλικρινή απέναντι στην τέχνη σου. Και όσο πιο ειλικρινής είσαι τόσο καλύτερος γίνεσαι και είσαι πλέον ικανός για αλληλεπιδράσεις με περισσότερους νέους ήχους» μας λέει ο ίδιος. «Για παράδειγμα, όταν έγραψα μουσική για το “Σύνδρομο του Σισύφου” του Αφροαμερικανού λογοτέχνη και πολιτικού ακτιβιστή, Αμίρι Μπαράκα, που δυστυχώς πέθανε πέρυσι, έπρεπε να μεταφέρω σε γκόσπελ ρυθμό, για 20 φωνές, τους κομμουνιστικούς αυτούς στίχους σε ιαμβικό μέτρο! Επί 18 ώρες κάθε μέρα καθόμουν στο πιάνο για να το καταφέρω. Είναι εξαιρετικά επίπονες αυτές οι διαδικασίες, αλλά στο τέλος σε γεμίζουν αυτοπεποίθηση για τα επόμενα πρότζεκτ. Πλέον, νιώθω ότι μπορώ να γράφω οτιδήποτε. Ο γιος μου, Μίνγκους, τελευταία μου μαθαίνει hip hop».

• Ξεκινήσατε από τη Νέα Υόρκη το ‘70. Εχουν αλλάξει πολλά από τότε;

Πρωτοπήγα εκεί στις 2 Μαρτίου 1975. Τότε οι τζαζ σκηνές είχαν χωριστεί στους bepop καλλιτέχνες των μεγάλων κλαμπ και στους πρωτοπόρους μουσικούς του Μπρούκλιν. Οι πρώτοι λέγονταν «inside cats» και οι δεύτεροι, «out cats». Η «loft jazz», στην οποία ανήκω κι εγώ, κατόρθωσε να αναγεννηθεί, έξω από στερεότυπα και κλίκες, βάζοντας στη μουσική της στοιχεία πειραματικά, σουίνγκ, αλλά και έθνικ. Βέβαια, η Νέα Υόρκη τη δεκαετία του ‘70 ήταν μια πιο ελεύθερη πόλη και οι μουσικοί της πιο δημιουργικοί. Η μουσική βιομηχανία ήταν λιγότερο τεχνοκρατική και περισσότερο περιπετειώδης, χωρίς τον σημερινό κομφορμισμό που την καταδιώκει. Μπορούσαμε να πειραματιστούμε με όργανα που δεν είχαμε ξαναδεί. Σήμερα οι μουσικοί μελετούν τεχνικές μάρκετινγκ, όχι μουσική. Τότε, οι εταιρείες ήταν παραγωγοί των δίσκων. Σήμερα, πρέπει να τον φτιάξεις μόνος σου και να τον δείξεις έτοιμο στη δισκογραφική!

• Αληθεύει ότι η μητέρα σας ήταν ο λόγος που γίνατε μουσικός;

Εμαθα μουσική στις εκκλησίες της «Ιεραποστολής του Χριστού», όπου η μητέρα μου, Κάθριν, ήταν η καλλιτεχνική διευθύντρια των μουσικών και χορωδιακών συνόλων. Ο πατέρας μου έπαιζε κιθάρα. Η πρώτη μου μουσική ανάμνηση ήταν η Κάθριν στα πετάλια του εκκλησιαστικού οργάνου. Δεν ήμουν καλά καλά τριών ετών όταν άρχισα να «παίζω» με τα ίδια πετάλια, διακόπτοντας την εξάσκησή της, προσπαθώντας να φτιάξω μουσική.

• Γιατί επιλέξατε την τζαζ;

Τα πάντα στην τζαζ έχουν να κάνουν με την ελευθερία και τη δυνατότητα δημιουργίας ενός δικού σου μουσικού σύμπαντος, τόσο προσωπικού όσο και βασισμένου στις παραδοσιακές φόρμες. Η ιστορία της τζαζ δεν είναι δα και τόσο μεγάλη. Γι’ αυτό πάντα ενθαρρύνω τους μαθητές, αλλά και τους ακροατές μου να τη μάθουν. Πώς θα ακούσεις τον Ορνέτ Κόουλμαν ή ακόμη κι εμένα, αν δεν ξέρεις τους Ντιουκ Ελινγκτον, Λούις Αρμστρονγκ, Τσάρλι Πάρκερ, Σεσίλ Τέιλορ;

• Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες δυσκολίες στην πορεία σας;

Το να πείσω τις δισκογραφικές να με αφήσουν να έχω πλήρη έλεγχο στο τελικό προϊόν του δίσκου. Να μπορώ να γράφω νέα πράγματα, ενώ ήθελαν απλές επαναλήψεις οικείων στο κοινό ήχων. Παίζοντας ξανά και ξανά το ίδιο μοτίβο, ένιωθα πως θα πέθαινα. Από την άλλη, πάντα έκανα αγώνα να μπορούν να πληρώνονται μεγαλύτερες μπάντες, ενώ οι εταιρείες ήθελαν απλά τρίο ή κουαρτέτο, για να εξοικονομούν χρήματα.

• 150 δίσκοι μέσα σε τριάντα χρόνια. Σχεδόν πέντε τον χρόνο. Πώς είναι δυνατόν;

Τα πρώτα μου άλμπουμ -«Flowers to Albert» και «Low Class Conspiracy»- τα ηχογράφησα το 1976. Δύο χρόνια μετά, ξεκίνησα σόλο εμφανίσεις σε όλη την Ευρώπη. Κάπως έτσι έγινα γνωστός και είχα τη δυνατότητα να γράφω με την μπάντα μου το πρωί τα κομμάτια που παίζαμε το βράδυ στη Νέα Υόρκη. Αυτή η διαδικασία «άμεσης γραφής» της μουσικής βοήθησε και τον ήχο μας να ακούγεται φρέσκος και εμάς να είμαστε σε εγρήγορση.

• Τι είναι πρωτοποριακό στη μουσική σήμερα;

Τις προάλλες έπαιζα στην Ελβετία σόλο και άκουσα έναν τύπο να κάνει μίξεις στον υπολογιστή του τη στιγμή που η κοπέλα, που ήταν ακροβάτισσα, χόρευε δίπλα του. Αυτό είναι πρωτοπορία. Οχι εγώ. Εγώ είμαι τζαζίστας.

• Ως Αφροαμερικανός καλλιτέχνης, πώς βλέπετε τα συνεχή περιστατικά βίας εκ μέρους της αστυνομίας στις ΗΠΑ εναντίον των μαύρων;

Η στυγνή δολοφονία του Μάικλ Μπράουν και η εν ψυχρώ εκτέλεση του Τρέβορ Μάρτιν από έναν γαμ... αστυνομικό έφεραν στο φως την αλήθεια για τους μαύρους της Αμερικής: δεν έχουν ακόμη κατορθώσει να ξεφύγουν από το καθεστώς της σκλαβιάς. Παρόμοια περιστατικά συνέβαιναν και στο παρελθόν, αλλά δεν έβγαιναν στον Τύπο, καθώς δεν είχαμε κινητά με κάμερες τότε. Τώρα που όλα βγαίνουν στην επιφάνεια, αναγκάζονται οι αστυνομικοί να είναι πιο προσεκτικοί. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι κιόλας. Γι’ αυτό λέω, θάνατο στα γουρούνια που δολοφονούν!

Εως και τη Δευτέρα, στο Half Note Jazz Club (Τριβωνιανού 17, Μετς, 210 9213310). Με τους Τζαριμπού Σαχίντ (μπάσο), Τζον Μπεντς (ντραμς).